Kulturë

Gillo Dorfles, kritik i njohur arti në Itali, 106 vjeç i jep një intervistë gazetës së njohur “Corriere della Sera”. Më shumë sesa për punimet e tij, intervista ndalet te përvoja e një jetë kaq të gjatë, te pleqëria, ndjesia e ikjes së kohës, te brengat, aspekte kaq ekzistenciale dhe thelbësore në jetën e një njeriu. Më poshtë intervista me disa shkurtime:

Ka një mënyrë për t’u plakur siç duhet?

Nuk e kam gjetur akoma.

Si ndjeheni me 106 vitet tuaja?

Jam i detyruar t’i mbaj.

Si janë ndërtuar pirmadiat? Ja një pyetje që ushqen një industri të tërë kinematografike, dokumentarësh dhe pse jo, përbën gjenezën e konspiracioneve me alienët që në librat fetarë zëvendësohen me engjëjt me fuqi të jashtëzakonshme. Më enigmatikja, patjetër që është Piramida madhe e Gizës, e quajtur e Keopsit, për nder të faraonit Khufu, që sundoi Egjiptin në vitet 2580 – 1550 p.e.s.

Ka ndodhur shpesh që njerëz të mëdhenj të jenë vlerësuar më shumë pasi kanë vdekur, sesa kur kanë qenë gjallë. Për shembull, sa qenë gjallë, Leon Tolstoit nuk iu dha çmimi Nobel për letërsi, po ashtu, Gandit nuk iu dha çmimi Nobel për paqe. Më duket se edhe muzikantit dhe këngëtarit Leonard Cohen nuk iu dha vendi i merituar midis më të mëdhenjve të muzikës botërore.

Robert Elsie ka publikuar në faqen e tij një punim monografik të Eqrem Vlorës mbi historinë e sundimit Osman në Shqipëri. Ai titullohet: “Kontribute për një histori të sundimit turk në Shqipër” dhe Elsie e sjell në format PDF. Punimi  zgjerohet në 1200 faqe gjermanisht të shtypura në makinë, realizuar në vitet 1955-1956.

“Ku ishte Calvino, aty ishte letërsia e vërtetë. Ju pëlqen apo jo”. Me këto fjalë e përshkruan Gore Vidal veprën e shkrimtarit italian Italo Calvino, apo më mirë mbresën që letëria e tij lë te ata që e lexojnë. I drejtpërdrejtë dhe krejt i zhveshur nga ajo etika e rreme e komunikimit për të lënë të kuptohet diçka që duhet thënë troç, Vidal, intelektual dhe novelist i njohur amerikan, kritik, i cili siç thotë ai “e kaloi jetën duke studiuar letërsinë”, na thotë se “Calvino ishte i vetmi shkrimtar i vërtetë i kohës sonë”.

Ndoshta një nga regjisorët që ka provokuar më shumë me teatrin e tij modern dhe estetikën e erosit dhe thanatosit, regjisori belg Jan Fabre thotë se njeriu është një kafshë e papërsosur dhe shkëputja e çdo shoqërie nga arti e çon atë drejt vetëvrasjes.

Sa e rëndësishme është "çmenduria" krijuese për një artist dhe një shoqëri?

Ka ndërruar jetë në moshën 92 vjeçare historiani Arben Puto. I lindur në Gjirokastër në vitin 1924, Puto përfundoi Liceun e Korçës në vitet 1935-39. Ai u diplomua në Universitetin e Moskës për Drejtësi në vitin 1951 dhe mandej nis karrierën si profesor dhe historian i çështjeve të diplomacisë. Në periudhën e para viteve ’90, ishte i njohur libri i tij “Pavarësia shqiptare dhe diplomacia e Fuqive të Mëdha”, i cili trajtonte pavarësimin e Shqipërisë në kontekstin e shthurjes së Perandorisë Osmane dhe antagonizmit të fuqive imperialiste, siç quheshin askohe.

Leonard Cohen, poeti dhe këngëtari i muzikës rock, interpretimet e të cilit depërtuan thellë në mistikën e besimit dhe erosit, ndërroi jetë në moshën 82 vjeçare. "Kemi humbur një nga krijuesit më vizionarë"-shkruhet në njoftimin për vdekjen e tij. Forca lirike e vargjeve të tij u përqafua shumë shpejt nga miliona njerëz në mbarë botën që audhuruan muzikën e tij.

Oficerët britanikë të ndërlidhjes (SOE) që morën pjesë në Luftën e Dytë Botërore në Shqipëri kanë prodhuar një dokumentacion me dhjetëra mijëra faqe, i cili aktualisht gjendet i gjithi i hapur në Arkivin Britanik. Shumë prej oficerëve patën mundësi të punojnë gjatë luftës me kreun e Brigadës së Parë, Mehmet Shehun, duke dokumentuar sjelljen e forcave partizane në përfundim të luftës.

Robert Elsie publikon një material filmik të cilin e cilëson si paraqitjen e parë në filmim të shqiptarëve. Xhirimi është bërë në vitin 1904 në Novi Pazar. Më poshtë video(nga minuta 42:25) dhe sqarimi i Elsie: