feja

Në Prill të viit të kaluar qeveria shpalli nismën për mësimin e kulturave fetare në shkolla, një projekt që pati mbështetjen e kryeministrit Rama  sipas të cilit, “terrorizmi po përfiton nga padija e të rinjve, ndaj njohja e tyre me rolin e fesë në shoqëri është mision që u takon mësimdhënësve”.

Çështja e fesë ka hapur një debat të madh politik në Greqi, pas disa nismave të qeverisë së majtë të Syriza-s për të çliruar shoqërinë nga konservatorizmi fetar.  "Ne nuk jemi talebanët e Ortodoksisë, por Greqia ka një kushtetutë e cila sanskionimin se Greqia është shtet ortodoks". Kështu dejklaroi në një reagim grek Ministri i Mbrojtjes, Panos Kamenos, i pyetur nga stacioni televiziv SKAI, nëse çështja e fesë  ndan përfundimisht më dysh qeverinë koalicionit ANEL (Grekët e Pavarur) nga SYRIZA.

Më 16 prill qytetarët turq votuan në favor të disa amendamenteve tërësore kushtetuese që e rishkojnë sistemin qeverisës drejt një modeli të presidencës me fuqi ekzekutive, një lëvizje e konsideruar si fillimi i një ere të re në Turqi. Në frymën e këtyre amendamenteve, presidenti Recep tayyip Erdogan u zgjodh kryetar i Partisë për Drejtësi dhe Zhvillim(AKP) në muajin maj por do të duhet të presim deri në zgjedhjet e vitit 2019 – nëse jo më shpejt – të ndjejmë zbatimin e kushtetutës së amenduar.

Ajo që Plutarku sjell në përshkrimin e tij që nga antikiteti, mbi historikun e raportit midis qytetërimit dhe religjionit është ende e vërtetë sot e kësaj dite: “Gjatë historisë ka mundur të ndodhë që të ketë qytete pa fortifikata, pa shkolla, pa pallate luksoze, pa bibliotekë, por asnjëherë nuk është hasur ndonjë qytet pa faltore”. Historia njerëzore nuk njeh asnjë gjeneratë, asnjë popull që të mos ketë shprehur në forma të ndryshme besimin, si pjesë e pandarë e kulturës së tij. Të gjitha qytetërimet e mëdha kanë epiqendër qytetin, bashkë me të dhe tempullin.

Një nga parullat më të njohura të Rilindjes Kombëtare, që madje mund të konsiderohet si motoja e lëvizjes kombëtare shqiptare, është vargu i Vaso Pashës “feja e shqyptarit asht shqyptaria”. Parulla përgjithësisht është kuptuar si një thirrje nacionaliste për bashkimin rreth idesë së kombit dhe për të mos lejuar përçarjen dhe grindjen midis shqiptarëve për arsye të përkatësive të tyre fetare.

Në paralel me sa mbizotëron shqip në dikskurs dekadave të fundit, me deduksione të plogësht nxjerrë prej natyrës së regjimit të mileteve, mund të lexojmë një konstatim interesant të historianit Frederick F. Anscombe, në një kapitull të antologjisë “Ballkani osman: 1750 – 1830”. Sipas tij: “shqiptar(arnavud) është një ndër shënjuesit relativisht të rrallë etnikë që shohim t’u shtohen rregullisht etiketimeve të zakonshme fetare(mysliman-zimmi) që përdoreshin për të identifikuar personin në dokumentet shtetërore{osmane}.

Më 6 shkurt u mbushën 50 vjet nga fjalimi i Enver Hoxhës që hapi siparin e ateizmit në Shqipëri. Në këtë kuadër, revista “Zani I Naltë” ka publikuar një urdhër të Enver Hoxhës(me gjasë firmosur, por jo shkruar prej tij) dhe një raport informativ I gushtit të po këtij viti që flet për përpjekjet e bëra kundër fesë, rezultatet dhe problemet.

“Bezbozhnik” – Ateisti. Kështu quhej gazeta sovjetike që publikonte karikaturime të tilla për fenë dhe profetët e saj. Bashkimi Sovjetik adoptoi ateizmin, por ky ateizëm nuk ka gjë të përbashkët me pastrimin që ndodhi në Shqipëi, për shkak të madhësisë së ndryshme të të dyja vendeve, por edhe për shkak të traditës së madhe dhe të ngulitur fetare të rusëve dhe popullsive të tjera në atë vend të madh.

Diçka po ndodh në provincën shqiptare e cila ka kohë që qëndron jashtë vëmendjes. Ky është roli i fesë në përpunimin dhe kapitalizimin social të shtresave të margjinalizuara të shoqërisë. Kjo ndodh shpesh në shumë vende, por nuk ka sesi të miratohet kur normat që adoptohen vijnë ndesh me kohën, me të drejtën e njeriut për të zgjedhur.

Sociologu i njohur Peter L. Berger I ka dhënë një intervistë gazetës “Avvenire” përmes të cilës jep disa mendime mbi zhvillimet aktuale në botë: besimi fetar, shekullarizimi, radikalizmi, të gjitha elementë që konstiuojnë dhe vënë në rrezik çfarë është më e vyer: pluralizmin dhe bashkëjeteën.

Ku konsiston gabimi i shekullarizimit?