Kulturë

Αλέξανδρος Λαμπρίδης: Η παράδοση δεν διοικείται με κριτήρια περιχάραξης, αποκλειστικής ιδιοκτησίας ή εμπορευματοποίησης

***

Qiraxhiu, në fjalorin e shtegtarëve, është ai që i paraprin karvanit të kafshëve ngarkuar me mallra përkundrejt një qiraje. Këtej rrjedh edhe emri i këtij zanati shumë të vjetër. Në kujtesën e banorëve të Epirit, por jo vetëm, karvanët ishin mjet udhëtimi në mërgim, por edhe urë me botën. Udhëtime që zgjasnin me javë të tëra, me udhërrëfyes qiraxhinjtë, lidhnin Epirin me qendra të largëta si Stambolli, Vjena, Moldovllahia, etj.

Është jo gjithmonë e lehtë të intervistosh njerëz me të cilët ke bashkëpunuar dhe që të lidh një njohje e gjatë, mbasi elementi i befasisë është pakëz më i zbehtë. Bashkëpunimi ynë i parë, dhe shpresoj jo i fundit, i ka fillesat në ekspozitën e fotografit francez Michel Setboun, që u zhvillua në Dropull në gusht të 2016, ku piktori Toni Milaqi ishte kuratori i parë i fotografisë së Setboun në Shqipëri. Me Tonin, i cili jeton në Athinë mbi 30 vite, biseda ruan gjithmonë shkëndijën e debatit luftarak dhe temperamentin e ndezur artistik. 

 Në një intervistë për radio “Ngjallja”, studiuesi Kosta Giakoumis flet për Voskopojnë, një vështrim historik mbi të dhe sintezën e saj historike në suazënz osmane, ballkanike dhe ndërkombëtare. Te kjo e fundit vjen në vështrim arsyeja e shkëlqimit ekonomik të Voskopojës, te liria tregtare e saj në Austro-Hungari pas suksesit me Venedikun. 

Sarajet e Këlcyrajve janë ndër ato pika ku vështrimi magnetizohet dhe magnetizon vetvetiu një histori. Një mesazh që udhëton në kohë, pa lëvizur nga shpati i Trebeshinës ku kanë mbetur si dëshmitare dhe dëshmi e një njerëzimi tjetër. 

Sarajet, apo rrënojat që kanë mbetur si hipoteka e tyre e fundme, justifikojnë mitin që rrëfehet e që i lidh me Muzakajt, por edhe ndoshta janë e vetmja thinjë e lavdisë së familjeve të mëdha të Jugut, që mesa duket po do t'i harrojë e groposë, pasi i urreu siç thoshte Konica, "me inat Tosku".