Opinion

Europa dhe qytetërimi perëndimor na e kanë bërë sinqerisht ftesën për të hyrë në gjirin e tyre. Mirëpo, përtej marrëveshjeve dhe kushteve politike apo ekonomike, para së gjithash, kjo do të thotë “thëthitje” e ajrit të mendimit dhe filozofisë së qytetërimit të tyre; do të thotë njohje, “përvetësim” dhe “bashkim” dinjitoz me atë korpus gjigant dijesh dhe veprash me anë të të cilit brezat e tërë të mendimtarëve dhe njerëzve të vet të shquar ngritën shtatoren e një botëkuptimi të lirë dhe mbrujtën formën e një zemre të hapur e të kultivuar.

Sipas të dhënave në faqen aktuale të internetit të drejtorisë shqiptare së doganave, 4500 ton cigare u taksuan në vitin 2010. Vetëm rreth 3000 ton u taksuan në vitin 2014. Rënia ishte graduale – rreth 3250 ton në 2011-ën, rreth 3600 ton në 2012-ën, rreth 3700 ton në 2013-ën dhe rreth 3000 ton në 2014-ën (shihni grafikun shoqërues).

Kudo që hedh sytë, ka nga pak diktaturë: ligje për hapje dosjesh sekrete, që provokojnë stuhi të papara mediatike, për të inauguruar pastaj ritualisht harresën; bunkerë të nëndheshëm që hapen me epsh për blicet dhe ambasadorët; nga pak garniturë realizmi socialist tek galeritë e artit; rrënoja stalinizmi që nxirren nga bodrumet për ca kohë, për t’u futur pastaj sërish në bodrume.

Shumë energji shpenzohet me grindjet për kompetencat, me kalimin e përgjegjësisë sa tek komunat, sa tek landet dhe federata - apo mes shteteve të Bashkimit Europian. Ndërkohë që një koncept i përgjithshëm i vlefshëm mungon. Por shumica prej propozimeve që vijnë janë zgjidhje në dukje: Le të marrim për shembull detyrimin e vizës. Ai është hequr gati për të gjithë qytetarët nga Ballkani dhe për këtë ka pasur arsye.

Të gjitha qeveritë e postkomunizmit duket se kanë maninë që t’ia u fusin pronarëve të shpronësuar kriminalisht nga diktatura. Vjen Berisha, pasohet nga Nano, Meta apo Mjako, vjen prapë dhe ikën prapë Berisha që pasohet nga Rama, por duket se për pronarët nuk ka alternativë tjetër. Ata që u dhunuan në pronën e tyre duhet të dhunohen përsëri. Dje në komunizëm prona ju morë për “të mirën e shtetit”. Sot, në demokraci, nuk po i kthehet po për “të mirën e shtetit”?

Gjatë natës së gjatë të bisedimeve mbi Greqinë të 12-13 korrikut, diçka themelore te Bashkimi Europian u thye. Ajo që ndryshoi atë natë qe Gjermania, të cilën Europianët e kanë njohur që nga Lufta e Dytë Botërore. Në sipërfaqe, bisedimet qenë për të shmangur një dalje të Greqisë nga eurozona (ose “Grexit”) dhe pasojat shumë të rënda që do të pasonin për Greqinë dhe Bashkimin Europian. Në një nivel më të thellë, gjithsesi, ajo që qe në bixhoz qe roli në Europë i vendit me popullsinë më të madhe dhe ekonomikisht më të fuqishëm.

Poezia e tij mbase më e cituar është “Vendit tem”. Tash, me rastin e 90-vjetorit të lindjes së tij, dhe pasi ai dëshmoi me veprën letrare dhe shkencore që Shqipëria ishte vendi i tij, mund të shtrohet pyetja nëse Shqipëria e ka bërë Martin Camajn shkrimtar të vendit të tij, d.m.th.

Turistët zakonisht e kanë një mision në mendje kur udhëtojnë. Të shohin sa më shumë atraksione të vendit që e vizitojnë dhe t’i përjetësojnë kujtimet në fotografi. Ata kryesisht janë pasivë dhe presin t’u ndodhin gjëra gjatë udhëtimeve. Për dallim prej tyre udhëtarët janë aktivë. Ata duan jo vetëm t’i shohin, por edhe t’i eksplorojnë vendet që i vizitojnë, të njohin njerëz, të fitojnë përvoja të reja dhe ta përjetojnë plotësisht aventurën e udhëtimit, qoftë edhe në kushte e rrethana që e rrezikojnë jetën e tyre.

Dilema e parë lidhet, me shëndetin politik brenda Shumicës. Rama dhe Meta i fituan edhe këto palë zgjedhje, që nuk ishin as të lehta dhe as të vështira. Shkodra rezistoi si antimajtiste, si një qytet me kujtesë të thellë që ka alergji dhe refuzim të qëndrueshëm ngjyrën e kuqe. Lezha shkoi djathtas, ndërsa Tirana u kthye majtas, me një diferencë mbresëlënëse votash. Durrësi mbeti majtas, Vlora, Korça dhe Gjirokastra gjithashtu. Kukësi mbeti djathtas, Pogradeci bëri një eksperiment befasues blu, po ashtu edhe Selenica dhe Përmeti.

Përse disa kombe dhe popuj kanë perspektiva më të qarta zhvillimi dhe disa duken të kapërthyer në tranzicione të përjetshme, apo akoma më keq zhyten në anarki? Përse disa janë të pasur dhe të tjerë të varfër? Disa janë destinacione për emigrantë dhe të tjerë prodhojnë pa pushim refugjatë? Për Daron Acemoglu and James Robinson në librin “Përse Kombet Dështojnë”, diferenca mes atyre shteteve që prosperojnë dhe atyre që dështojnë ka të bëjë me strukturën dhe institucionet ekonomike dhe politike. Këto institucione nga ana tjetër krijojnë incentiva të ndryshme sjelljeje nga ana e popullsisë.