sistemi zgjedhor

Përfaqësuesi i Lëvizjes Socialiste për Integrim në Këshillin Politik Petrit Vasili e ka argumentuar kështu mospërfshirjen  e çështjes së sistemit elektoral në kuadër të diskutimeve për reformën zgjedhore:

Kam dëgjuar shumë fjalamanë, kanë thënë le të rrinë e të ngordhin atje për sistemin. Por ç’ndodhi me sistemin, një gjë e tmerrshme. Një sistem i vendosur me referendum në ’98. U ndryshua më pas prej partive politike. Duhet ricikluar si diçka e re apo me debat të hapura. 

Partia Demokratike ka vendosur më në fund në tryezë një propozim konkret për reformën zgjedhore. Në një takim me të rinj dhe intelektualë kryetari i saj, Lulzim Basha ka prezantuar platformën për reformimin e sistemit që përfshin edhe krijimin e një parlamenti me dy dhoma.

Partia Demokratike e drejtuar nga Lulzim Basha ka pranuar të hyjë në zgjedhje me kuadrin aktual ligjor për zgjedhjet. Më konkretisht, z. Basha nuk ka asnjë vërejtje për sistemin zgjedhor në fuqi duke këmbëngulur te dekriminalizimi dhe nevoja për garanci të mosshkeljes së ligjit. Paralelisht me këtë qëndrim, në mediat pranë PD-së ka nisur një sulm “analistësh” kundër idesë së listave të hapura. Arsyeja kryesore është kriminalizimi dhe korrupsioni që sjell aplikimi i listave të hapura përmes shndërrimit të garës në obsesion për rizgjedhje.

Kryeministri grek Kyriakos Mitsotakis ka propozuar së fundmi ndryshimin e sistemit zgjedhor në vend. Në takimet e zhvilluara me liderët e spektrit politik të vendit të cilëve u kërkoi konsensusin për politikën e jashtme, Mitsotakis ka zbardhur edhe projektin e ri që do të hidhet për diskutim publik.

Dje, televizioni “Abc News” solli në vëmendje një koment të deputetit demokrat, Edmond Spaho, njeri i Lulzim Bashës, sipas të cilit pjesë e reformës kushtetuese është edhe sanksionimi i votimit si detyrim. Në lajmin e publikuar në faqen e televizionit në thelb thuhet se detyrimi për të votuar sipas Spahos rregullon marzhin e shitblerjes së votës dhe rëndësisë që fiton vota e blerë nëse një pjesë e madhe nuk shkon në votime. Pra nëse pjesëmarrja rritet, pavarësisht sesi votohet, blerja e votës humbet kuptimin pasi pesha specifike në totalin e votave bie apo neutralizohet.

Tre individë kanë mundur të sigurojnë 4 mandate në vetëm 3 qarqe; ky mund të konsiderohet një sukses “i paparë” përmes një sistemi proporcional, që duket  shumë rixhid për partitë e reja politike. Kjo ka ndodhur me PDIU-në në Elbasan e Dibër dhe PSD-në në Shkodër .Ndërkohë, tri parti të reja, LIBRA, FRD e SFIDA, s’kanë mundur të fitojnë asnjë mandat, pavarësisht se së bashku kanë grumbulluar rreth 30 mijë vota në shkallë kombëtare.

Në analizën e sistemit zgjedhor aktual do të paraqitet  shkalla e deformimit të vullnetit të zgjedhësve që është shkaktuar (dhe mund të shkaktohet) nga metodat e proporcionalit në  konfiguracionin e tyre brenda sistemit  zgjedhor, i cili u aplikua në tre zgjedhjet e fundit  parlamentare.

1. Metodat e proporcionalit

Në këtë analizë do të shqyrtoj efektin e metodës së konvertimit të votave në mandate dhe mandatet e sigurta që subjektet do ti siguronin vetëm, në bazë të përqindjeve të tyre në çdo qark(në mënyrë të pavarur nga subjektet e tjera), si dhe mandatet që kanë  varësi me subjektet e tjera (pra nga konfiguracioni i tyre në këto zgjedhje – 18 parti në çdo qark).

1. Efekti i metodës.

Në zgjedhjet e vitit 2013(zgjedhje politike) morën pjesë 1 724 779 votues.

Në ato zgjedhje rezultate ishin këto:

 PS-ja si parti politike mori            713 407 vota       41.36%   baraz    65 mandate

PD-ja si parti politike mori            528 373 vota       30.63%   baraz    50 mandate      

LSI-ja si parti politike mori            180 470 vota       10.46 %   baraz     16 mandate

Zgjedhjet e 25 qershorit na përcjellin përmes rezultateve ende në përpunim një aspekt të qartë: mungesa e koalicioneve për shkak të marrëveshjes së 18 majit penalizoi jo vetëm disa parti, por edhe vlerën përfaqësuese të votës së shumë qytetarëve shqiptarë.

PD-ja është partia më e goditur në këtë skemë që ngriti vetë duke marrë leksionin se ajo nuk është ende gati të mundë PS-në e vetme. Në marrëveshjen e 18 majit me Lulzim Bashës dhe Edi Ramës, ndër të tjera thuhet edhe se palët do të angazhohen për realizimin e reformës zgjedhore (me fillimin e legjislaturës së re).