A është alarmi më i madh se vetë koronavirusi?

Shkencëtarët dhe autoritetet shëndetësore në të gjithë botën janë në alarm për përhapjen e virusit vdekjeprurës që u shfaq në qytetin kinez Wuhan në dhjetor. Mijëra njerëz e kanë kontraktuar tashmë koronavirusin e ri, i cili shkakton sëmundje të frymëmarrjes. Numri i vdekjeve është në 213 dhe po rritet çdo ditë. Një ditë më parë, OBSH-ja e shpalli shpërthimin një emergjencë shëndetësore botërore - një alarm që organizata e ngre për ngjarjet që përbëjnë rrezik për shumë vende dhe që kërkon një përgjigje të koordinuar ndërkombëtare.

Detajet thelbësore për virusin dhe si përhapet janë akoma të panjohura, por ekspertët po shqyrtojnë skenarët më të mirë dhe më të këqinj në bazë të epidemive të mëparshme dhe ato që shkencëtarët dinë tashmë.

Sa njerëz do të infektojë virusi?

Edhe pse qyteti ku u shfaqur është kthyer i tëri në karantinë, numri i të prekurve sa vjen e rritet. Ka një parashikim sipas të cilit virusi mund të infektojë rreth 39 000 nga 30 milion njerëzit që jetojnë në rajonin e Wuhan.

Në rastin më të mirë, më pak njerëz do të infektohen sepse efektet e masave të kontrollit do të fillojnë të shihen, thotë Ben Cowling, një epidemiolog në Universitetin e Hong Kongut. Por është ende herët të tregosh nëse përpjekjet për të izoluar të prekurit dhe përdorimi masiv i maskave për fytyrën, po funksionojnë. Periudha e inkubacionit për virusin - deri në 14 ditë - është më e gjatë se sa janë vendosur masat e kontrollit, thotë ai.

Në skenarin më të keq, rreth 190 000 njerëz mund të infektohen në Wuhan, sipas një modeli tjetër parashikimi. Shkencëtarët janë veçanërisht të shqetësuar për shpërthimet e reja që shfaqen jashtë Kinës. Virusi tashmë është përhapur në grupime të vogla, të lokalizuara në Vietnam, Japoni, Gjermani dhe Shtetet e Bashkuara, por autoritetet kanë qenë të shpejtë për të izoluar njerëzit e prekur. Më pak se 100 raste janë regjistruar jashtë Kinës që nga 30 janari.

Sa kohë do të zgjasë?

Kur një virus qarkullon vazhdimisht në një komunitet, thuhet se është endemik. Viruset që shkaktojnë sëmundje të pulave dhe gripi janë endemike në shumë vende, por shpërthimet mund të kontrollohen përmes vaksinimit dhe mbajtjes së njerëzve në shtëpi kur janë të sëmurë.

Një pyetje e madhe është nëse koronavirusi është një kërcënim afatgjatë. Nëse përpjekjet për ta përmirësuar atë dështojnë, ka një shans të lartë që ai të bëhet endemik. Ashtu si me gripin, kjo mund të nënkuptojë që vdekjet ndodhin çdo vit ndërsa virusi qarkullon, derisa të zhvillohet një vaksinë. Nëse virusi mund të përhapet nga njerëz të infektuar por nuk kanë simptoma, do të jetë më e vështirë të kontrollohet përhapja e tij, duke e bërë më të predispozuar që virusi të bëhet endemik.

Ka pasur disa raste të personave të infektuar që nuk shfaqin simptoma, por është ende e paqartë nëse raste të tilla asimptomatike apo të buta janë të zakonshme, dhe nëse janë apo sa infektivë. "Ne jemi duke parë një virus që do të jetë me ne për një kohë të gjatë, ndoshta përherë", thotë Mackay.

Rastet asimptomatike e ndajnë virusin e ri nga SARS-i. Kjo e fundit pati një shpërthim global në 2002–2003, por ai përhapej vetëm pasi njerëzit ishin sëmurë sa duhet për të pasur nevojë për kujdes spitalor. Pasi shpërthimet në spitale u vunë nën kontroll, SARS u kufizua. Nuk ka asnjë provë që virusi ende qarkullon te njerëzit, thotë Mackay.

Nëse masat e kontrollit janë efektive, dhe transmetimi ngadalësohet në mënyrë që çdo person i infektuar të infektojë jo më shumë se një person tjetër, shpërthimi i tanishëm thjesht mund ta tkurrte, thotë Cowling.

A ka gjasa që virusi të ndryshojë?

Disa studiues janë të shqetësuar se ndërsa përhapet koronavirusi i Kinës, patogjeni mund të pësojë mutacion që të mund të përhapet në mënyrë më efikase, ose të ketë më shumë të ngjarë të shkaktojë sëmundje te të rinjtë. Aktualisht, virusi ka shkaktuar sëmundje të rënda, dhe vdekje, kryesisht te të moshuarit, veçanërisht ata me kushte para-ekzistuese siç janë diabeti dhe sëmundjet e zemrës. Një 36-vjeçar Wuhan pa kushte të njohura shëndetësore para-ekzistuese është viktima më e re e raportuar deri më tani.

Kristian Andersen, një studiues i sëmundjeve infektive në Scripps Research në La Jolla, Kalifornia, nuk shqetësohet që virusi të bëhet më i fortë. Ai thotë se viruset ndryshojnë vazhdimisht si pjesë e ciklit të tyre të jetës, por ato mutacione zakonisht nuk e bëjnë virusin më të fortë ose shkaktojnë sëmundje më serioze. "Unë nuk mund të sjell shembuj që kjo ka ndodhur ndonjëherë me një shpërthim", thotë ai.

Në situatat kur një virus kalon nga një kafshë në një specie tjetër - e cila me sa duket filloi të infektonte koronavirusin e ri - mund të ketë një presion seleksionimi për të përmirësuar mbijetesën në hostin e ri, por që rrallë, nëse ndonjëherë, ka ndonjë efekt mbi sëmundjen e njeriut ose transmetueshmërinë e virusit, thotë Andersen. Shumica e mutacioneve janë të dëmshme për virusin ose nuk kanë efekt, thotë ai. Një studim i vitit 2018 i SARS në qelizat primate zbuloi se një mutacion i virusit të mbartur gjatë shpërthimit të vitit 2003, ndoshta ka zvogëluar forcën e tij.

Studiuesit kanë ndarë dhjetëra sekuenca gjenetike nga llojet e koronavirusit të ri, dhe një furnizim i qëndrueshëm i atyre sekuencave do të zbulojë ndryshime gjenetike ndërsa shpërthimi përparon, thotë MacKay. "Viruset nuk ndryshojnë sjelljen nëse nuk ndryshojnë sekuencën, dhe ne na duhet të shohim ndryshim të vazhdueshëm ose të qëndrueshëm të virusit", thotë ai.

Sa njerëz do të vdesin?

Shkalla e vdekshmërisë për një virus - përqindja e personave të infektuar që vdesin - është e vështirë të llogaritet në mes të një shpërthimi sepse të dhënat për raste të reja dhe vdekje janë përditësuar vazhdimisht. Me 213 vdekje deri më tani nga afro 10 000 infeksione, koronavirusi i ri ka një shkallë të vdekjes 2-3%. Kjo është dukshëm më e ulët se SARS, e cila vrau rreth 10% të njerëzve që u infektuan. Shkalla e njohur e vdekjes për koronavirusin e ri ka të ngjarë të ulet pasi identifikohen raste të buta dhe asimptomatike, tha virologu Mark Harris në Universitetin e Leeds, në Britani.

Aktualisht nuk ka ilaçe efektive kundër virusit. Dy ilaçe HIV që mendohet se synojnë një proteinë që ndihmon që koronaviruset të replikohen po testohen si trajtim. Shkencëtarët kanë identifikuar edhe ilaçe të tjera ekzistuese që synojnë këtë funksion, dhe disa grupe kërkimore ndërkombëtare janë duke punuar në një vaksinë.

Numri i vdekjeve do të varet gjithashtu nga mënyra sesi sistemi shëndetësor i Kinës përballet me numrin e madh të rasteve. Vendosja e njerëzve në pikat dhe ventilatorët mund të sigurojë që ata të marrin lëngje të mjaftueshme dhe oksigjen ndërsa sistemi i tyre imunitar lufton virusin. Kina po ndërton dy spitale të reja në Wuhan për të akomoduar personat e infektuar, por nëse virusi përhapet në pjesë të botës me më pak burime, siç janë rajonet e pasura të Afrikës, sistemet e tyre shëndetësore mund të luftojnë, thotë Sanjaya Senanayake, specialist i sëmundjeve infektive në Universitetin Kombëtar Australian në Canberra.

Në shpalljen e një emergjence globale shëndetësore, drejtori i përgjithshëm i OBSH-së, Tedros Adhanom Ghebreyesus, tha se shqetësimi i tij kryesor ishte që shpërthimi mund të përhapet në vendet me sistem shëndetësor të brishtë.

Nëse virusi përhapet në të gjithë botën, numri i vdekjeve mund të jetë i konsiderueshëm. Shkalla e vdekjes aktuale prej 2-3% - ndërsa nuk është aq e lartë sa për SARS - është ende mjaft e lartë për një sëmundje infektive, thotë Adam Kamradt-Scott, një specialist global për sigurinë e shëndetit në Universitetin e Sidneit, Australi. Përhapja e gripit në 1918, e njohur si gripi spanjoll, infektoi rreth gjysmë miliardë njerëz, një e treta e popullsisë së botës në atë kohë dhe vrau më shumë se 2.5% të të infektuarve - rreth 50 milionë njerëz.

"Koronavirusi i Kinës me siguri nuk do të shkaktojë një skenar të tillë apokaliptik, sepse nuk po infekton ose vret njerëz të rinj, të shëndetshëm", thotë Kamradt-Scott. 

/Revista "Nature"/Përgatiti: Gazmira Sokoli/TvT