njeriu

Përkthyesi dhe poeti Alket Çani me ciklin e ri poetik, “Memento mori”, – një libër ku përfshihen edhe përkthime nga Borges, Michaux, Kavafis, Valéry, Baudelaire etj.. Një takim mes gjendjeve të përkohshmërisë së jetës, udhëtimeve dhe kujtesës.

Gjithmonë disa kushte paraprake favorizojnë krijimin, nxitjen e, për pasojë, shtysën drejt vendimit për një tekst e, në rastin tuaj, poetik. Si erdhën këto deri në idenë e një libri?

Një ekip studiuesish francezë kanë dalë së fundmi me një studim, publikuar në “Journal of Human Evolution” sipas të cilit njerëzit e shkurtër që dikur popullonin një ishull të Indonezisë, e që u zhdukën 15 000 vjet më parë, nuk kanë qenë Homo Sapiens. Pra ata nuk i përkisnin racës njerëzore. Të cilësuar si Homo Floresiensis, kjo racë u zbulua në vitin 2003 në ishullin Flores dhe nga fosilet u vu re shtati i tyre i shkurtër. Analizat e fundit kanë marrë në studim fosilet e gjetura dhe që këtej edhe përfundimi i cili ka krijuar shumë debat mes antropologëve.

Rreth 30 vjet kanë kaluar qysh kur aksidenti bërthamor në Çernobil [Ukrainë], dhe komuniteti shkencor është ende debaton për ndikimin që ka rrezatimi i tij në ekosistem rreth centralit bërthamor. Kohët fundit, së bashku me shkencëtarët e tjerë, unë studiova kafshët zonën e ndaluar për njerëzit rreth centralit.

Nga vijmë? Kjo është një pyetje që do shoqërojë njerëzimin deri në perëndimin e vet. Një pyetje themelore, ngacmuese dhe ekzistenciale. E dyta për nga rëndësia dhe shqetësimi që shkakton pas pyetjes: Pse ekzistojmë. Hipotezat për origjinën njerëzore janë disa, ndonëse më kryesoret janë ato që ndahen mes kreacionizmit dhe evolucionit. Mirëpo një shkencëtare nga universiteti i Harvardit hedh një hipotezë të re për origjinën e njeriut, apo më saktë kushtet e daljes së tij në skenë.

Njeriu ndikon mbi mjedisin, mbi klimën. Por ai ndikon edhe me peizazhin e Tokës, duke kontribuuar me veprat e veta, me inxhinierimin e qyteteve dhe ndërtimeve masive. Njeriu i ka dhënë në jo pak hapësirë formë peizazhit dhe kjo gjë mund të kuptohet më mirë kur shihet nga lart.

Jemi popull politik. Nuk do as mend as kalem për ta kuptuar.

Jemi vetëm. Këtë thonë provat e deritanishme. Njeriu nuk ka të ngjashëm në galaktikën rruga e Qumshtit dhe për aq sa është vëzhguar deri më tani, nga 10 miliardë planete të ngjashëm me Tokën, në përmasa dhe në rajone që mundësisht janë të jetueshëm. Por...vetëm heshtje. Ish-drejtuesi i misionit Kepler të NASA-s, William Borucki, ka qenë këto ditë në Hong Kong, ku merr çmimin “Shaw”, paratë e të cilit do t’i dhurojë për luftën kundër ndryshimeve klimetarike.

Një zbulim i jashtëzakonshëm është bërë në Dinaledi, disa dhjetëra kilometra nga kryeqyteti i Afrikës së Jugut, Johanesburg. Me mijëra kocka skeletesh kanë nxjerrë në dritë një lloj të ri hominidi, që që mund të rishkruajë historinë e Njeriut, Homo Sapiensit. “Ka ende me mijëra copa mbetjesh në shpellë. Ajo që zbuluam na tregon diçka të jashtëzakonshme. Speciet të cilat u përkasin këto skelete, kanë një miks karakteristikash unike.

Një lajm i mirë, por edhe një i keq raportojnë së fundmi një grup prej 38 shkencëtarësh. Sipas një studimi të publikuar në “Nature”, në Tokë ka rreth 3.04 trilion pemë, duke hedhur poshtë vlerësimin e mëparshëm që jepte shifrën e 400 miliardëve. Sipas këtij vlerësimi rezulton se për çdo njeri në planet, ka 422 pemë. Por lajmi i keq është se totali i pemëve që ekzistojnë është sërish 46% më e ulët krahasuar me kohën kur njeriu nisi shpyllëzimin.

Kali. Kafsha fisnike, bashkëudhëtare e njeriut, pjesë e pandarë edhe e historisë së qytetërimit. Marrëdhënia mes kalit dhe njeriut zë fill që në kohërat prehistorike, diku te 900 mijë vjet më parë, pas mbërritjes së eohippus – kali i parë – në Europë nga Amerika e Veriut. “Rreth 50 milionë vjet më parë, në pyjet e Amerikës së Veriut, një barngrënës i druajtur, më pak se dy këmbë i gjatë, ushqehej me gjethe dhe fruta. Paraardhësit e kësaj krijese të vogël që tani quhet, eohippus – kali i parë – rreth 1.5 milionë vjet më parë evoluan në atë që sot e njohim si kali.