Gjakmarrja si “veçori” kombëtare, dhe ngatërresa që i bëhet me hakmarrjen
Ka një dukuri që na dallon më së pari e më së shumti në Europën e sotme; madje, edhe në Ballkanin e sotëm. Është gjakmarrja. Ekzistenca e gjakmarrjes na turpëron si shoqëri, na nxjerr në një dritë të keqe, e na bën të na tregojnë me gisht si shoqëri tepër e prapambetur. Shumica e gazetarëve të huaj që e vizitojnë këtë vendin tonë e zgjedhin (ende pa u nisur “me shërbim”) gjakmarrjen si çështjen më të parë, tek e cila do të fokusohen. Janë me qindra shkrimet që janë bërë gjatë dy dekadave të fundit në gazetat e botës, në të cilat autorët janë kapur pas këtij fenomeni, që neve të këtushmëve na mban shumë larg nga moderniteti dhe atyre ua bën Shqipërinë tepër mesjetare.
Në Shqipërinë e këtyre kohëve, ashtu si në Shqipërinë e 100 viteve të fundit, ka pasur gjithmonë ngjarje e zhvillime, përballë të cilave të tjerët kanë mbetur të tronditur e të pagojë. Por nuk besohet se mund të ketë shock më të madh sesa gjakmarrja në vitin 2012. Ndërsa vetë ne tanimë jemi mësuar në një farë mënyre, e nuk dimë të shock-ohemi më. Kemi ditur andej nga fillimi i viteve ‘90, kur gjakmarrja zuri të rishfaqej pas një paranteze të shkurtër gjatë, dhe për shkak të, regjimit komunist, por më pas, nën trysninë e krimeve të njëpasnjëshme me motiv gjakmarrjen, na u bë si një gjë e zakontë. Sot, një vrasje për gjakmarrje nuk ka ‘tërheqjen’ që kish një dekadë më parë. Nëse në vitin 2000 mund t’i shkonte dikujt mendja për të bërë një protestë kundër gjakmarrjes (kam marrë pjesë vetë në një protestë të tillë në Shkodër), sot duket sikur s’ka njeri motiv të organizojë protesta të tilla.
Më ka çuditur në këtë histori heshtja e politikës përballë kësaj dukurie. Gazetarët apo intelektualë të tjerë publikë, kush më shumë e kush më pak, shkruajnë herë pas here dhe e denoncojnë këtë dukuri (vetëm gjatë dy javëve të fundit kanë bërë shkrime lidhur me gjakmarrjen Elsa Ballauri, veprimtare e shoqërisë civile, Gjergj Meta, prift katolik, Fehmi Abdiu, jurist, Brizida Gjikondi, publiciste, etj.), por politikanët nuk kanë dhënë asnjë shenjë apo provë se kanë qenë e janë të shqetësuar prej shtrirjes së gjakmarrjes. Merrni Kryeministrin Berisha, i cili për çfarë nuk ka folur gjatë 22 viteve të fundit, por një qëndrim lidhur me gjakmarrjen mezi ia ka nxënë goja në ndonjë rast. Dje ka qenë hera e dytë a e tretë që ai ka folur mbi këtë çështje, dhe me siguri është cytur nga presioni i Brukselit të skandalizuar nga shtrirja e fenomenit, që për eurokratët është dëshmia më flagrante e mungesës së shtetit të së drejtës; madje, edhe më keq se kaq, dëshmia flagrante e mungesës së shtetit (jo të së drejtës). Ai u duk i cytur nga vrasja “për gjakmarrje” e Maries 16-vjeçare nga Dukagjini, por nuk besohet se ka qenë ky krim medemek kanunor që e ka bërë atë të flasë për gjakmarrjen. Në Shqipëri ka pasur vazhdimisht krime të tmerrshme me motive kanunore, dhe ai nuk ka folur as si President, as si i pari i opozitës, e tani as si Kryeministër.
Por dje bëri një ngatërresë si të paqëllimshme. Nuk foli për gjakmarrje, por foli për hakmarrje. Ja pasazhi që ka të bëjë me këtë argument: “Vrasja për hakmarrje do marrë ndëshkimin maksimal. Nuk shkohet përpara me këtë trashëgimi thellësisht negative. Sot, ata të cilët vrasin për hakmarrje, dëshmojnë se udhëhiqen nga demonë të urrejtjes dhe egërsisë njerëzore”. Dhe vetëm në fund, ai e zëvendëson termin ‘hakmarrje’ me termin ‘gjakmarrje’: “Ka një rënie drastike, shumë të madhe të vrasjeve për gjakmarrje”.
Është një ngatërresë që e bëjnë shumë vetë në Shqipëri, por është çudi që e bën Berisha. Hakmarrja nuk është një ‘tabiat’ shqiptarësh. Vrasje për hakmarrje bëhen kudo. Janë të panumërt filmat e Hollywood-it, që kanë për fabul hakmarrjen. Prandaj, fraza e Berishës se “vrasja për hakmarrje do marrë ndëshkimin maksimal” është pa kuptim. Së pari, ngaqë vrasjet për hakmarrje nuk janë një problem në Shqipëri; ose le të themi që janë problem po aq sa janë edhe në një numër vendesh të tjera. Së dyti, ngaqë bëhet ajo ngatërresa, për të cilën fola pak më sipër.
Jo çdo hakmarrje është gjakmarrje. Një vrasje për gjakmarrje ndryshon cilësisht nga një vrasje për hakmarrje. Ndryshon cilësisht për të paktën dy arsye. Së pari, një vrasje për hakmarrje bëhet, dhe historia mbyllet aty. Historia mbyllet aty jo vetëm ngaqë zgjidhjen e ‘konfliktit’ e bën shteti; shpesh, edhe kur shteti “nuk ia thotë për të zgjidhur konfliktet ashtu si duhet”, historia mbyllet aty në pritje që shteti të veprojë ashtu si duhet.
Ndërsa vrasja për gjakmarrje është ndryshe; ajo nuk mbyllet aty; ajo apelon për gjak tjetër, dhe asnjë konflikt nuk lihet për t’u zgjidhur nga shteti, edhe në rastin kur shteti ekziston (shumë vetë janë të sigurt se një shtet i konsoliduar dhe një sistem funksional drejtësie do bëjnë që gjakmarrja të mos ekzistojë, por unë personalisht jam i idesë se kaq nuk mjafton; dhe kjo ka të bëjë me dallimin e dytë midis hakmarrjes e gjakmarrjes).
Së dyti, vrasja për hakmarrje është pasojë e një vendimi apo vullneti individual. Ndërsa vrasja për gjakmarrje kryhet nga një individ, por nuk është tamam ky që vendos; ky është thjesht këmbëza e një mekanizmi vrastar kulturor, që ngrihet kryesisht mbi Kanunin (më saktë, Kanunet). Në këtë kuptim, individi që vret për gjakmarrje është viktimë, gjithashtu. Është viktimë e një kulture të caktuar, e mendësive të caktuara, e një morali të caktuar publik a kolektiv, e një ethosi të caktuar, të cilët të shtyjnë të marrësh gjak, të justifikojnë në rastin kur ti merr gjak, madje të nderojnë për vrasjen që ti bën, apo të bëjnë të ndihesh me turp në rastin kur ti nuk e bën atë vrasje. Gjakmarrja është një fenomen kulturor. Ndërsa hakmarrja është një pulsion i egër human.
Për këto dy arsye (ndoshta dhe të tjera), të bësh dallimin mes gjakmarrjes e hakmarrjes është punë e mundim fëmijësh, dhe është bajagi e pakuptimtë të dëgjosh Kryeministrin që, krejt pa u menduar (apo duke e menduar mirë?) merr njërën për tjetrën.
Shqip
Comments
Mustafa, gjakmarrja si
<p>Mustafa, gjakmarrja si institucion i se drejtes zakonore ashtu siç e parashikonte kanuni, nuk ekziston me, se pari, sepse ne kushtet e reja politiko-sociale nuk ekziston me kanuni, e se dyti, sepse kush vret sot, nuk respekton as formalisht rregullat e parashikuara nga kanuni. Sot mund te flitet vetem per hakmarrje, pra ne kete rast Berisha ka te drejte. </p>
o Muc, ja ke fut kot se dhe
<p>o Muc, ja ke fut kot se dhe vete i ke ngatrru termat e i ke bo lemsh, berisha e ka bere dallimin shum me mire se ti me 2 fjali, kurse ti me nje shkrim te tere je munduar te kapesh bishtin tend por me kot.</p><p>Berisha tha vrasja per hakmarrje do ndeshkimin maksimal, ndersa pastaj ka folur per vrasjen per gjakmarrje qe ka rene ndjeshem, esht shum e vertete, njerzt sot nuk vrasin me per gjakmarrje, por per hakmarrje. gjakmarrja esht me teper detyrim, presion i asaj shoqerie qe udhehiqet nga rregulla te caktuara (kanunore), nuk esht deshire ne vetvete. hakmarrja esht nxitje e brendshme e njeriut, nuk njeh rregulla, zakone. gjakmarrja esht nje procedure e gjate, ka rregulla te qarta, kush dhe kur mund te vritet per gjakmarrje. (femrat asnjehere nuk vriten per gjakmarrje, esht jo vetem e ndaluar por edhe nuk njihet si gjak i marre, pasi sipas kanuni femra njihet si gjysem-gjak).</p><p>Gjithashtu the "Së pari, një vrasje për hakmarrje bëhet, dhe historia mbyllet aty.... Ndërsa vrasja për gjakmarrje është ndryshe; ajo nuk mbyllet aty; ajo apelon për gjak tjetër",</p><p>e verteta eshte krejt e kunderta; marrja e gjakut presupozon mbylljen e konfliktit "gjaku lahet me gjak"; kur vrasja behet per hakmarrje lihen menjane rregullat zakonet dhe si pasoje vrasja e kryer per hakmarrje nuk quhet gjak i marre por nje vrasje tjeter qe apelon per gjakmarrje.</p><p> </p><p>Qartesohu njehere me veten edhe lexo ndonje liber se cfare eshte gjakmarrja, mos mer persiper te sqarosh terma qe nuk i kupton as vete se vetem sa i shton benzine zjarrit</p>
Me duket se po kerkoni qiqra
<p>Me duket se po kerkoni qiqra ne hell Z. Nano. Doni qe kryeministri yne te shpjegoje ndryshimin mes gjakmarrjes dhe hakmarrjes! E si t'i shpjegoje ai i gjori keto gjera kur nuk i di?</p><p>Urime per shkrimin. </p>
Te hakmerresh per dicka te
<p>Te hakmerresh per dicka te keqe qe te ka bere dikush eshte ne ADN-ne e qenies njerzore. Per rrjedhoje shoqeria njerozre ka ndertuar ndeshkimin me burg deri ne denimin me vdekje per krimet e renda. Edhe Kanuni i Lekes eshte Kodi Penal i kohes, ne kushtet e vetorganizimit te shoqerise shqiptare ne shekuj. Ka studime te tera per Kanunin shqiptar, qe nese nuk eshte i persosur si Kod, perseri ka sherbyer per te rregulluar jeten e shqiptarve, kur nuk kishte Polici, Gjykata dhe Prokurori. Ne te vertete shume krime parashikohen ne Nenet e Kanunit te Lekes, te Skenderbeut si dhe ndeshkimet qe jepen per secilen natyre krimi. Ka nje te vertete banale pse njeriu shqiptar i eshte rikthyer Hakmarrjes dhe Gjakmarrjes, ne te shumten e rasteve Hakmarrjes se Verber, pa rregulla morale, ligjore dhe as Kanunore: Shteti eshte i pafuqishem per te vepruar me forcen e Ligjit Penal, ne te shumten e rasteve. Them ne te shumten e rasteve sepse numri e krimeve te kryera qe nga 1990-ta e deri me sot eshte sa shifrat e nje Lufte. Keto shifra nuk do ti permend sot, por me besoni se ato jane te frikshme. Sa kohe qe kriminelet ia hedhin paq (ketu edhe po te jesh vrases serial ose me pagese perseri nuk denohesh me vdekje), sa kohe qe per mijra krime te kryera keto 22 vjet nuk jane ndeshkuar autoret ose kane marre denime qesharake, ose ne rastin me te keq bredhin te lire rrugeve te Atdheut dhe Europes, do te kete Hakmarrje dhe jo Gjakmarrje. Rralle ndonje vrasje eshte kryer plotesisht sipas rregullave te Kanunit, Nyjes se Gjakmarrjes, dhe ne ato raste kur ka ndodhur eshte mbyllur po sipas atyre rregullave. Nese duam te dalim nga ky qerthull i tmerrshem ka vetem nje menyre: Per te gjitha vrasjet, vetem Zoti ta jep jeten dhe Ai mund ta marre ate, te kete denim maksimal: Burgim te Perjetshem pa te drejte apeli. Mund te diferencohen vrasjet e kryera ne kushtet e mbrojtjes ekstreme. </p><p>Z. Nano mund te shkruaj perseri po pati argumenta te ndryshem. Kjo teme nuk mund te shterohet me nje shkrim, sepse cdo i vrare ne keto 22 vjet moralisht e meriton qe emri i vrasesit te tij te thirret me emer dhe mbiemer, nese jo para Ligjit, te pakten para drejtesis hyjnore!</p>
z.Muçi!Te dyja hakmarrje jane
<p>z.Muçi!Te dyja hakmarrje jane</p>
z.Muçi!Meqe m intrigoi kjo
<p>z.Muçi!Meqe m intrigoi kjo teme dhe pse ne kemi dy perdorime,gjakmarrje dhe hakmarrje,sepse m'u kujtua qe italianet perdorin dhe ata dy terma,vendetta dhe faida.Kerkova ne wikipèdia,si ai qe"adresen"e nje libri e gjen tek nje liber tjeter dhe gjej se termi faida(fahde)vjen nga gjermanishtja,qe ne kohet e vjetra,ku gjermaniket perdornin njefare kanuni te tyren.Faida nuk e ka zanfillen patjeter ne gjakmarrje(shlyerje gjaku) siç e kemi specifikisht kuptuar ne,por me gjere.Nese dikujt i merrje token me force,vijen e ujit,kulloten,etj,ai kishte te drejten te hakmerrej.Me duket edhe kanuni i jep shpjegim kesaj te drejte per t'u hakmarre e me duket kishte modalitetin e shlyerjes me para dhe mall me pare se fjalen e fundit t'a thoshte pushka.Une kanunin s'e kam lexuar e s'do t'a lexoj ndonjehere,por ne parim gjakmarrja eshte hakmarrje per nje dem qe te eshte bere.</p>
Qasja eshte shume e qarte
<p> </p><p>Qasja eshte shume e qarte per mendimin tim!</p><p>Eshte po ashtu e qarte ndarja midis gjakmarrjes dhe hakmarrjes. Nje shekull me pare te vrisje per gjak ishte nder, mbroje nderin e familjes, fisit dhe katundit. Sot pas 100 vjetesh shenjat e lavdise, fisit, katundit e aq me keq te familjes nuk mbrohen me sepse ka humbur filli i gjakmarrjes. Dikur psh merej gjak edhe per katund apo fis, sot eshte e pa konceptueshme te ndodhe.</p><p>Historia e gjakmarrjes ne shqiperi eshte me e gjate se 20 apo 100 vitet e fundit, ndryshimet dinamike qe ndodhin ne shoqeri pasqyrohen edhe ne ndryshimin e normave zakonore, nje e tille eshte edhe institucioni i "BESES".</p><p>Kush flet per kanun, gjakmarrje apo cdo lloj teme brenda kesaj lamije duhet te njohi mire institucionin e "BESES". Kjo persa i perket temes se gjakmarrjes si fenomen.</p><p>Per te shuar nje here e ergjithmone kete hegjemoni mesjetare duhet te behen ndryshime ne kushtetute, kodin penal dhe te sanksionohete denimi me vdekje, si e vetmja zgjidhje per kete ceshteje. Ju garantoj se brenda nje dekade nuk do degjojme me histori gjakmarrje.</p><p> </p><p> </p><p> </p>
Zoti Nano ka kohe qe
<p>Zoti Nano ka kohe qe "plekset" me te ashtuquajturat veprime kanunore. Tema eshte e gjere dhe shume te mencur e nete dimri sdo mjaftonin per t'a zgjidhur ne syte e egocentrikeve dhe injoranteve. Nuk eshte thjeshte ceshtje konsiderate e Mustafait. Ne palnetin toke, cdo gje e ndryshme ben lajm ose me se shumti ngjall habi. Ne fakt shume individe qe vetmoren medalje mediatiko-analitike ne Albanistanin tone, nuk duan kurrsesi ta pranojne se kanuni ne teresi (sepse ka patur disa te tille) eshte vlere muzeale per ne shqiptaret. hakmarreso-gjakmarresit shqiptare jane nje specie e vecante qe kane ruajtur nje pseudokontroll te jetes se tyre dhe impulseve shtazarake nepermjet vetgjygjesise. Nuk mundet kurrsesi te quhen justifikimet dhe atribuimet si kanunore dhe prej kanunit. Si kod penal, civil dhe kushtetute ai (kanuni) ka qene nje dhe i plote dhe nuk mund te quhet i tille sa here qe arsyetimi "trendy" i Mucit e gjykon ngjarjen me moralin dhe masen e viteve 2000.</p><p>Ka nje mendesi te trasheguar ne familjet e origjines se krimeve qe me gjase i atribuohen kanunit. Kjo eshte nje teme mjaft e gjere dhe e koklavitur, por sduhet te harrojme se ne familie te tilla tipike, e vetmja kulture qe formezon mendjet e anetareve te ketyre familjeve burimore, eshte teoria : m'ka thene gjyshi... dh e me pas i thote baba... dhe e mbeshtet nena, dhe qe kjo e fundit si dhe te tjeret jane nje tufe injorantesh me stil jetese pastoral; drejt te cileve ne drejtojme arsyetimin modern e post modern te ndertuar e te sendertuar, nga nje pjese qe coc kan qene dhe pjesa tjeter qe u sajuan me zor ne vitet e tranzicionit. Shume te rinj kane lene mjekrra e bredhin xhamive sepse askush skujdeset per ta kur hyjne e hyjne thelle e me thelle ne krize identiteti. Me pas ata identifikohen me dicka patjeter, sepse do mbijetojne ne kete bote te eger monopolesh ku edhe media nuk ben asnje perjeshtim. Kesaje i bie te thuash se prostituta ka vite qe vajton virgjerine e humbur pas origjive te perditshme me kete sistem kaotik vlerash, ku harrohet dhe tjetersohet origjina dhe e shkuara jone (edhe pse mund te jemi fshatare e provinciale).</p><p>Ajo qe une i trembem prej vitesh, eshte se specia e injoranteve pastorale, ka hyre thelle ne qelizat e qyteteve me tradita qytetare. Diku me dhune e kriminalitet, diku me martese e miqesi... duke u maskuar ne luksin qe te ofrojne veshjet firmato e te frekuentuarit e cdo ambienti te berbashket per te gjithe, jane ne fakt ata sot shumica e opinionberesve, vend-pune zaptuesve, vlere-dhunuesve, zhvatesve, shantazhuesve e percudnuesve te ketij kryeqyeteti qe ka qene gjithmone shume i brishte edhe ne diten e vet me te mire. Nje Berishe zbriti nga malet dhe e ka bere vendin te duket si new Tropoja (se paku ne administrate e sektorin shtetror). Disa Mucer zbriten nga provincat dhe e bene median nje sahan me pershesh fshati dhe shije te njelmet qyteti. Ja, ky eshte kanuni i vetete i viteve 2000. Muci thote gjamarrja! Jo more Mustafa jooo! per te gjithe ne e rendesishme eshte se po marrim "lesh". Edhe pse ka vrasje perseri te gjithe po bejme leshmarrje. Dhe nje lesh po i lem femijeve tane.</p>
Gjakmarrja si vecori.Ne ato
<p> </p><p>Gjakmarrja si vecori.Ne ato pak qe njohim nga historia boterore gjakmrrja nuk eshte vecori e nje populli ose nje kulture.Ka shume popuj qe ne momente te caktuar te historise se tyre kane vuajtur nga nje vecori e tille.Ne pergjithesi eshte dukuri e popujve te mesdheut ,por ka nje episod te hac fin (Twain) ku flitet per dy familje fisnike dhe per gjakmarrjen e tyre.Pra ne zemer te amerikes shtetit shperfillej ne mes te dites.Familjet shkonin dhe ne kishe te armatosura.Ajo qe te habit ishte se shkaku i fillimi nuk mbahej mend si ne historite tona por vazhdonte megjithate .Nje ngjashmeri tjeter tronditese ishte se vendimi i gjygjit ishte prishur me nje te shtene pushke ne traditen malesore nje vendim qe nuk miratohej qellohej me pushke.Vecoria jone eshte se ketu kjo nuk vlente vetem per familjet fisnike ,por te gjithe me arme ne dore kerkonin te mbronin nderin e tyre.kush e ka lexuar kanunin ose ka degjuar persona qe kane jetuar ate kohe kanunin parashikonte edhe mbylljen e gjakut .Ajo nuk vazhdonte pambarimisht ,dhe nqs nje familje nuk donte qe te perfshihej ne nje ceshtje te tille e e dorezonte vetfajtorin qe ta vriste pala tjeter.Por nje veprim ishte nje burracakeri zhvleresuese dhe ajo famlje kishte vdekur per komunitetin.Por per kompleksitetin e marrdhenieve shoqerore te sotme smund te flitet fare per gjakmarrje por thjesht per hakmarrje ose vetgjygjesi kur fajtori del per lajthitje te autoriteteve shteterore.Prandaj berisha ska bere gabim kur ka thene hakmarrje dhe ka dashur te thote se shteti ka funksionuar dhe nuk motive per gjakmarrje ose vetgjygjesi me mire </p>
A din dikush te sqaroj qka
<p>A din dikush te sqaroj qka don te thote hakmarrje dhe qka gjakmarrje,mundesisht ne pik ate shkurta flm</p><p> </p>
Pse doni te poshteroni kanunin???
Me kyt gja ça ke shkrujt ti tregon qe ose je nje tru tul,ose nuk e ke lexu kanunin. Po nuk ka ligj ma perfekt nbote se kanuni,te gjitha ligjet e fese jane te perfshira ne kanun. Mos merr poshtersinat qe jan ba kanunit ose dredhite qe i jan ba,aty jan te gjitha te shkrujtuna e zeza mbi te bardhe me gjuhen shum te bukur e te amel gegë. Çdo veprim e ke te sqaruar se si duhet vepru. Kanuni nuk thot asnji here me vra e me pre,por tregon shum qarte çdo gja. Ju jeni te frymzuar nga urrejtja dhe bazoheni ne thashetheme me maskarlleqet qe kan ba njerzit dhe perfshijne kanunin. Njerzit e afte qe kan studiu kanunin kan met tgjith pa fjale se sa i perkryer eshte. Une kam lexu biblen edhe te gjitha ligjet e moisiut jan edhe ne kanun.
Add new comment