restaurimi

Xhamia e Et'hem Beut, e ndërtuar në vitin 1794 do t’i nënshtrohet një restaurimi të plotë. Për dy vjet sa mendohet të zgjasin edhe punimet objekti i kultit do të qëndrojë i mbyllur.  Besimtarët janë munduar vetë të bëjnë disa rregullime, ndërsa vendi ku falen gratë është tejet i amortizuar.

Kjo është një përgjigje për kolegun tim Arkitekt Restaurator Reshat Gega, i cili para disa ditësh ka njoftuar mbi “dëmtimet kriminale që po kryhen aktualisht  në Kishën e Shën Mërisë në Labovë të Kryqit“, të cilën e çmoj si reagim profesional me kurajo qytetarie (Reshat Gega, Alarm, po shkatërrojnë Kishës e Labovës së Kryqit, Dritare.net, 15.04.2017). E kam të lehtë t’i bashkohem denoncimit tënd i nderuar koleg, sepse je ndër të paktët arkitektë restauratorë idealistë të mësuar që i kanë mbetur këtij vendi prej shkollës klasike të viteve 70’-80’.

Ministrja e Kulturës Mirela Kumbaro ka prezantuar dje në Përmet projektin për restaurimin e godinës ku u mbajt Kongresi i Përmetit më 24 maj 1944. Godina aktuale është e rrënuar dhe është lënë pas dore, ndërkohë që pas debatit për Kishën, ky është rasti I dytë që qeveria kthehet në këtë qytet me një projekt që lidhet me historinë.

Ndihem i detyruar të tregoj atë që përjetova kur pashë lajmin se “kishte nisur restaurimi në Kishën e Shën Mërisë në Labovën e Kryqit”, bashkë me kënaqësinë e ministreshës së Kulturës, që e kishte “mbajtur premtimin” për restaurimin e këtij “thesari të rrallë të trashëgimisë”. Lajmi është i shoqëruar edhe me pesë foto. Fotot tregojnë ndërtimin e skeletit të konstruksionit të rampës dhe të skelarisë prej druri rreth e përqark kishës që do të restaurohet në vijim.

Për fasadën e stadiumit “Qemal Stafa” nuk ka një përgjigje ligjore. Për bazorelievin u thanë vetëm disa opinione nga kryeministri, edhe ato në Facebook, pati një deklarim nga Instituti i Monumenteve që premtonte mbrojtjen, ndërkohë që kreu i qeverisë pranonte prishjen e tij.

Bashkia e Tiranës përsëriti dje ritualin e shpalljes publike të suksesit të një pune të re: restaurimi i Kullës së Sahatit, simbol i Tiranës. Mirëpo pas kësaj pune është ngritur një shqetësim për cilësinë e punës së bërë. Në një deklaratë të Forumit për Mbrojtjen e Trashëgimisë Kulturore thuhet se restaurimi është skandaloz, nisur nga përdorimi i një boje plastike të bardhë, ndërkohë që 6 vjet më parë siç shkruan Forumi, Kulla u restaurua me një fond të ambasadës amerikane.

Në kuadër të programit “Trashëgimia – Motor Zhvillimi” do të zhvillohet edhe projekti “Rrugëtimi i Besimit”, itinerari i kishave të bregut. Sipas Ministrisë së Kulturës, janë gati projektet e restaurimit për 9 kishat më të rëndësishme të bregut në:
1. Dhërmi – Shën Stefanit, Kisha Ipapandisë, Shën Mëria e Panajisë. 2. Vuno – Kisha e Sotirës, Kisha Shën Nikollës, Kisha Shën Mëhillit, Kishës së Shën Mërisë Mesodhi; 3. Sarandë – Kisha e Mesopotamit dhe
4. Orikum – Kisha e Marmiroit.

Restaurimi i një fortese në Spanjë ka provokuar reagime të mëdha. Fortesa e Matrerës në Andaluzi është dëshmi e përballjes mes maorëve dhe kristianëve, por u dëmtua shumë nga shirat vitin e kaluar. Ndërhyrja restauruese duket të ketë rezultuar në ndërhyrje transformuese, pasi pak ka mbetur nga ajo që ishte dikur. Përdorimi i materialeve të reja, të ndryshme nga ato origjinale ka nxjerrë një ndërtesë që ngjan si katalog me gazeta të vjetra dhe të reja.  

Të adresosh çështjet e konservimit, do të thotë të kesh të gjithë informacionin për procesin, vendimet, materialet e përdorura; do të thotë të kesh vizituar objektet e diskutuara, të kesh diskutuar me autorët e e projektit, shkurtimisht, do të thotë të trajtosh çështjen profesionalisht.

Arsyetimi i zonjës Lejla Hadzic, drejtuese e organizatës së shoqërisë civile CHwB Albania, në lidhje me atë se çfarë ka ndodhur me restaurimin e hamamit në kalanë e Krujës dhe kritikat që ka pasur për mënyrën e ndërhyrjeve, janë të prezantuara verën e vitit të kaluar. Në atë kohë u bë edhe përurimi i përfundimit të punimeve, të cilat me sa di unë i ka përshëndetur edhe vetë Kryeministri Edi Rama.