Dy fjalë mbi ngjarjet e Bularatit dhe klima problematike e marrëdhënieve shqiptaro-greke
Ceremonia e varrimit të të ndjerit në Bularat ditën e Enjte u ndoq masivisht nga auditori shqiptar dhe ai grek. Preferoj të përdor fjalën “i ndjeri” për të mos qenë pjesë e epiteteve të nxituara që u vendosën nga shumë njerëz në të dy anët e kufirit, konkretisht etiketimit si ekstremist apo si hero. Për të shmangur aspektin teknik të përballjes të armatosur me policinë – pasi për këtë do të duhej një diskutim mes profesionistëve dhe një informacion transparent e shterues – mendoj se duhet të shihen disa dimensione politike e strategjike që shoqërojnë ngjarjen në fjalë.
Theksoj paraprakisht se kushtet që çuan drejt incidentit të Bularatit dhe ngjarjeve që pasuan atëmund të ishin parandaluar me më tepër kujdes. Në pjesën më të madhe të rasteve ekzistenca e minoriteteve etnike në brendësi të shteteve e bën të brishtë sigurinë kombëtare. Kjo brishtësi rritet kur vendi me të cilin minoriteti lidhet etnikisht dhe në ndërgjegjen kolektive kufizohet gjeografikisht me shtetin brenda të cilit ekziston minoriteti. Kështu janë për shembullmarrëdhëniet e minoritetit grek me Greqinë fqinj apo të minoritetit me ndërgjegje turke në Greqi me Turqinë fqinj (edhe pse ky i fundit konsiderohet juridikisht si minoritet fetar e jo etnik). Pra, politikë-bërësit e njohin intuitivisht faktin që politikat publike në hapësirën ku është i përqendruar minoriteti duhet të jenë më të kujdesshme se sa në rajonet e tjera, në momentin që vlerësohet se këto politika ose veprime mund të sjellin tension të panevojshëm. Për sa i përket Shqipërisë, brishtësia që ekziston teorikisht – dhe e përmendur më sipër – bëhet akoma më e madhe, si rezultat i problemeve të brendshme të demokracisë dhe institucioneve të Shtetit të së Drejtës, si dhe për shkak të çështjeve ende të pazgjidhura në marrëdhëniet me Greqinë. Mjafton një shkëndijë e vogël që situata të agravohet më tej dhe të minohen përpjekjet serioze të cilat kanë si qëllim përmirësimin e raporteve dypalëshe.
Kur themi probleme me demokracinë, dëshiroj ti referohem kryesisht respektimit të mendimit ndryshe. Mjafton që shumica e qytetarëve, si dhe aparati shtetëror së bashku me elitat qeverisëse, të respektojnë të drejtën e shprehjes të mendimit të atij ose asaj që mendon ndryshe nga shumica. Sociologu dhe diplomati Francez i shekullit të XIX Alexis de Tocqueville e ka cilësuar “tiraninë e shumicës” si kërcënimin më të madh ndaj demokracisë. Por çfarë ndodh konkretisht në Shqipëri dhe Greqi? Ata që mendojnë se marrëdhëniet midis dy vendeve mund të përmirësohen ndjeshëm transformohen në figura patetike për auditorin, veçanërisht në momentin që plas një incident.
Fatkeqësisht, ky është realiteti i marrëdhënieve shqiptaro-greke, të cilat duket se ndikohen më shumë prej incidentit të radhës, se sa nga themelet e shëndosha shumë-vjeçare. Dhe kjo u vërtetua katërcipërisht nga shpërthimi i urrejtjes për palën tjetër, konkretisht në ceremoninë e varrimit të të ndjerit në Bularat nga disa zëra (jo nga të gjithë) që hodhën parulla urrejtje për Shqiptarët, por edhe në Shqipëri nga histeria e qindra e mijëra komenteve nëpër rrjetet sociale që kërkonin gjak. Banderola e turpshme e shfaqur nga disa tifozë të Partizanit (jo nga të gjithë) në ndeshjen me Skënderbeun plotësoi këtë urrejtje reciproke.
Madje dhe vetë politika ra peng i pasionit të shumicës së indinjuar. Arsyeja? Sepse shumica disponon praktikisht votat e nevojshme elektorale. Si pasojë, nuk pati personalitete të aparatit shtetëror në Greqi që në komunikimin e tyre me publikun të dënonin paraprakisht aktin e armëmbajtjes nga viktima, prishjen e rendit publik, si dhe shkëmbimin e zjarrit me policinë shqiptare. Në mënyrë të ngjashme në Shqipëri jo vetëm që nuk pati përfaqësues të qeverisë por as edhe një politikan i vetëm nuk kërkoi publikisht hetim për ekzekutimin e viktimës me qëllim sqarimin e të gjithë kushteve që çuan drejt incidentit. Të dyja palët, si ne ashtu edhe Grekët u kujdesën të përcjellin tek opinioni publik respektiv mesazhin se ngjarja ishte e zbardhur pa u sqaruar më parë, ndërsa në anën tjetër të kufirit u mbajt një minutë heshtje në parlament si propozim i ish kryebashkiakut të Athinës Nikitas Kaklamanis.
Përpos populizmit të politikës ndaj “turmokracisë”, zëri që kërkon racionalitet dhe progres gjithëpërfshirës izolohet akoma më tej prej logjikës të formës “nëse kjo do të ndodhte diku tjetër, çfarë do të bëhej”? Edhe pse zakonisht qëllimi i kësaj pyetje të sinqertë është përmirësimi i kushteve problematike tek një situatë e caktuar, praktikisht tek vendet me demokraci të brishtë induksioni përdoret me qëllim mbytjen e mendimit (racional) ndryshe. Dhe jo vetëm kaq, por sipas Konventës së Vjenës mbi të drejtën e traktateve nuk mund të kërkohet reciprocitet (duket se qëllimi i induksionit është reciprociteti) tek çështjet e mbrojtjes së të drejtave të njeriut.
Nuk mund të kërkosh vënien në shënjestër të minoritarëve Grekë apo atyre sllavë në Shqipëri, meqenëse në Greqi janë vrarë disa dhjetëra Shqiptarë gjatë tre dekadave të fundit, apo sepse ish lidershipi Serb zbatoi në vitet 1990 spastrim etnik kundër Shqiptarëve të Kosovës. Hakmarrja kundër biznesit Shqiptar në Greqi dhe informacioni i rremë për bombë në Ambasadën e Shqipërisë në Athinë të nesërmen e incidentit të Bularatit janë po aq ekstreme sa dhe zërat e urrejtjes të ilustruara në banderolën e shfaqur në stadiumin e qytetit të Tiranës. Prandaj dhe pyetja “çfarë do të ndodhte” duhet të zëvendësohet me logjikën konstruktive se “nuk duhet të ndodhin më të tilla incidente”.
Këtu lind pyetja se si duhet të veprojmë në mënyrë që logjika e dëshiruar konstruktive të mos mbetet thjesht në letër por të zbatohet praktikisht? Një bazë e shëndoshë për këtë janë respektivisht Traktati i Miqësisë Shqipëri-Greqi, i firmosur në periudhën e ish-Presidentit Sali Berisha – dhe juridikisht akoma në fuqi – si dhe përpjekjet e ministrave të jashtëm Ditmir Bushati e Nikos Kotzias për zgjidhjen e pjesës më të madhe të problemeve dypalëshe në kuadrine një traktati të ri miqësie. Do të ishte e preferueshme që ky i fundit të arrihet edhe formalisht sa më parë të jetë e mundur. Një tjetër investim i nevojshëm janë politikat që Tirana duhet të ndërmarrë me minoritetet, me qëllim që këto të motivohen në përfshirjen e tyre në menaxhimin e të mirave dhe shërbimeve publike, dhe në këtë mënyrë të mos ndjehen më të distancuar nga identiteti kombëtar shqiptar.
Nëse ndërmerren politika e veprime në të mirë të minoritetit, jo vetëm që demokratizohet shteti dhe shoqëria shqiptare, por lidershipi legjitimohet akoma më shumë për kërkimin nga partnerët Grekë të përmirësimit të mëtejshëm të kushteve të imigrantëve Shqiptarë atje. Së fundi, një aktor tjetër i rëndësishëm që mund të kontribuojë në përmirësimin e marrëdhënieve dypalëshe është media tek të dy vendet. Duke pasur një rol thelbësor në formimin e opinionit publik është e nevojshme që media të ndihmojë në shmangien e ngjyrimeve të qëllimshme që shpesh herë nxisin shpërthimin e urrejtjes, urrejtje e cila vazhdon të flejë gjysmë-zgjuar në të dy anët e kufirit.
Comments
Ti mire e ke, por kjo fryme
Ti mire e ke, por kjo fryme nacionaliste fashiste eshte ushqyer nga elita shteterore pergjate ketyre dy dekadave te fundit, nga fakti per tu dukur patriot, keshtu per te mbuluar allishverishet e tyre ne biznes. Edhe nje korrigjim: per fat prokuroria shqiptare ka nisur hetime edhe per RENEA-n, pra per momentin e vrasjes se Kacifas, por do te bente mire te niste hetime edhe per ata "tifoze" ne stadium, qe me parrullen e tyre shoviniste shkelen direkt dhe hapur Kushtetuten e vendit, duke nxitur urrejtje midis popullit tone dhe atij grek.
Add new comment