Metapolitefsi, momentet më të rëndësishme të 50 viteve që pasuan

Pyetjes që shtron “Kathimerini” mund t'i jepet përgjigje në të paktën në dy mënyra: “Objektivisht”, duke iu referuar ngjarjeve kryesore që kanë hyrë në histori si emblematike të periudhës 50-vjeçare, si miratimi i Kushtetutës, pranimi i Greqisë në KEE, premtimi i PASOK-ut për “ndryshim” në 1981 apo ngritjen e Sistemit Shëndetësor Kombëtar; ose “subjektivisht”, duke theksuar “momentet” që kanë pasur ndikim tek i padituri, pavarësisht nga zhvillimet historike.

Aq shumë është shkruar për Metapolitefsin muajt e fundit, saqë zgjodha qasjen e dytë.

Si profesor universiteti, avokat praktikant dhe aktivist i të drejtave të njeriut, çfarë veçoj nga Metapolitefsi?

Mbi të gjitha, ruaj diçka që nuk ishte aspak e vetëkuptueshme kur u diplomova në Fakultetin Juridik të Athinës në vitin 1972: se i përkas brezit të parë të profesorëve universitarë, të cilët, që nga krijimi i shtetit grek, ishin në gjendje të ndjekin një karrierë pa u persekutuar për besimet e tyre. Gjatë Metapolitefsit, nëse mësimit të së drejtës kushtetuese i mungoi diçka, ajo nuk ishte mungesa e lirisë akademike, si në të kaluarën, por, përkundrazi, "angazhimi" i shumë prej nesh për një "kauzë" apo një tjetër. Kjo erdhi në kurriz të cilësisë së dialogut shkencor. U takon të tjerëve të gjykojnë se kush prej nesh mundi t'i rezistonte tundimit dhe kush dështoi.

Duke u nisur nga kjo arritje e rëndësishme, përkatësisht liria e çmuar akademike, kujtoj:

Së pari, ndjekja (shtator 2013) dhe dënimi (tetor 2020) i udhëheqjes së Agimit të Artë për vepra të veçanta kriminale dhe mbi të gjitha për drejtimin e një organizate kriminale. Duke bllokuar skuadrat e sulmit të kësaj organizate naziste, demokracia jonë, falë disa gjyqtarëve të guximshëm, tregoi se ishte pjekur. Kjo ishte diçka që, si monarkia kushtetuese e Italisë, ashtu edhe Republika e Vajmarit nuk kishin arritur të bënin gjatë periudhës ndërmjet dy luftërave, duke toleruar ngritjen e ligjshme në pushtet të Benito Musolinit dhe Adolf Hitlerit.

Së dyti, kujtoj fitoren e një shteti laik në mosmarrëveshjen për kartat e identitetit (2000-2001). Përballë një kryepeshkopi inteligjent, por të pamëshirshëm, i cili organizoi tubime masive të qindra mijëra të zellshmëve në Selanik dhe Athinë, administrata e Kostas Simitis nuk u tërhoq për një çështje parimore dhe i bëri një zbehje të shkurtër ambicieve të Kishës së Greqisë, e cila ishte e vendosur për ta kthyer vendin në një Iran të krishterë ortodoks.

Së treti, do të shtoja Marrëveshjen e Prespës (qershor 2018), e cila i dha fund një mosmarrëveshjeje dekadash, duke imponuar arsyen mbi emocionin. Ishte padyshim arritja më domethënëse e SYRIZA-s, pasi e çliroi diplomacinë tonë nga një plagë e hapur që e pengoi atë të fokusohej në çështje më thelbësore (marrëdhëniet greko-turke e jo vetëm).

Së fundi, do të përmendja rezultatin pozitiv për Greqinë të mosmarrëveshjes pronësore të ish-familjes mbretërore në Gjykatën Evropiane të të Drejtave të Njeriut (nëntor 2002). Duke kufizuar në 13.5 milionë euro kompensimin astronomik të kërkuar nga ish-mbreti për Tatoin, Mon Repos dhe Polydendrin, gjyqtarët konfirmuan paralajmërimin e Aleksandros Svolos të vitit 1927 se një pangopësi e jashtëzakonshme ishte karakteristikë e kësaj dinastie.

Sa i përket “momenteve” të Metapolitefsit që nga këndvështrimi i punës sime do të doja t’i “harroja”, përmend tre:

Së pari, heqja e pahijshme e Konstantinos Karamanlisit si president në mars 1985 dhe manipulimi për të zgjedhur Christos Sartzetakis një muaj më vonë. Nuk jam aq i shqetësuar për anën etike të çështjes, për të cilën mund të shkruhej shumë, por për lehtësinë me të cilën qeveria e atëhershme dhe shumë kolegë – sidomos studiues të shquar juridikë – ishin gati të fshinin shkeljet flagrante të ligjit.

Së dyti, do të theksoja sesi e majta antisistematike – por jo vetëm – minoi arritjet e Metapolitefsit pas vitit 2010, me slogane si “Digjni Parlamentin” dhe me dhunën ndaj kundërshtarëve politikë. Kjo ishte një praktikë e toleruar, nëse jo e nxitur, nga SYRIZA, në përpjekjen e saj për pushtet. Kulmi i saj ishte tragjikomedia e gjysmës së parë të vitit 2015 dhe referendumi i 5 korrikut, që thuajse e shkëputi Greqinë nga Europa. Dhe pyetja mbetet: a ishte zhvendosja e mëvonshme një lëvizje taktike apo një riorientim i vërtetë i të majtës greke drejt pozicioneve më liberale, pro-evropiane? Së fundi, si një moment “të errët” në rrugëtimin tim personal, e konsideroj disfatën tonë në Këshillin e Shtetit në vitin 2014, lidhur me shtetësinë apo fëmijët emigrantë dhe të drejtën e tyre për të votuar në zgjedhjet lokale. Ky rast tregoi qartë se liberalizmi grek tërhiqet kur përballet me stereotipe më të thella të identitetit. Mbetet për t'u parë nëse legalizimi i martesave të të njëjtit seks nga qeveria aktuale do ta ndryshojë tablonë.

*Nikos Alivizatos është profesor emeritus i së drejtës kushtetuese në Universitetin e Athinës.

/ Kathimerini /