A luftojmë edhe ne për identitetin kulturor europian?

Në një opinion të publikuar në “Politico”, Jan Jambon, ministri flamand për Punët e Jashtme dhe Kulturën, vë në dukje se paradigma kryesore mbi të cilën duhet të orientohet përpjekja identitare europiane është kultura. Sipas tij ky është një mësim i vjetër me shembuj të rinj si ajo anekdoda që i mvishet Churchill që refuzoi të largonte pasurinë e muzeumeve të Londrës duke u hakërryer: për çfarë po luftojmë atëherë? 

Sepse në finale as ekonomia, as teknika dhe as politika nuk përfaqësojnë një pikë të përbashkët identifikimi dhe mobilizimi. 

Edhe i ndjeri Jacques Delors, ish-president i Komisionit Europian dhe avokat i madh i integrimit europian, vinte në dukje se askush nuk bie në dashuri me tregun e brendshëm, një simbol të euros apo ndonjë copëz legjislacioni. Duhet të ketë diçka më shumë, diçka që na bashkon të gjithë, sado të ndryshëm të jenë njerëzit e kontinentit. Dhe ne e dimë që ka

citon më tej autori politikanin francez. 

Demokracia athinjote, Roma, filozofia judeo-kristiane, tri hallka që lidhin lirinë me ligjin dhe dinjitetin e njeriut në një identitet që quhet europian. Ky është europiani i sotshëm sipas ministrit flamand që edhe me origjinën e vet ka një arsye për të kërkuar përfaqësim te ky sintetizim historik që paralelizon apo amortizon një lloj sinkretizmi antropologjik. Por përtej kërkesës fiziologjike për të ripërtypur historinë e përbashkët si afirmim identitar janë sfidat e së ardhmes ato që e vendosin debatin për kulturën në qendër të vëmendjes.

Kohët kanë ndryshuar. Ne jemi angazhuar në një konkurencë strategjike me Kinën, pasiguria qarkon aleancën atlantike dhe regjimi rus është një kërcënim ushtarak që sfidon stabilitetin e demokracive europiane. Në tri dekadat e fundit ne kemi patur luksin për të mos e pyetur veten se për çfarë qëndrojmë. Por ato kohë kanë kaluar. Dhe për fat të keq është sërish koha për të shtruar pyetjen churchill-iane: për çfarë po luftojmë? 

mbyll shkrimin ministri flamand. 

Sugjerimi është i qartë dhe ka karakter strategjik: uniteti europian kërkon një identitet që të mos e polemizojë kohezionin e vet, asnë mbështetet ekskluzivisht mbi interesin ekonomik, por të brendësohet si thyesë e një kulture të vetme. Kultura sipas atij përshkrimi tradicional që pamë më sipër shndërrohet në një lloj paradigme të europianit që ngrihet me shumësinë e vet diakronike përmbi rekomandimin ekskluzivist kristian. 

Në kushtet kur kjo propozohet si përgjigje ndëj sfidave imediate, është e pranueshme të cilësojmë se Kultura po militarizohet si apel përgjithësues, duke vendosur përveç urave të bashkimit edhe kufijtë. Jambon përfshin Ukrainën në hijen e një identiteti europian, por lë jashtë Rusinë. Diçka me pasoja ndërkohë që edhe ne si ballkanas mbetet të gjejmë një përgjigje për pyetjen se a jemi apo jo pjesë e kulturës europiane.

Etnia, apo etimologjitë, pretendimet për autoktoni gjeologjike nuk janë përgjigja. Janë simptoma e një sëmundjeje që mishëron dezintegrimin e asaj që propozon Jambon. Mund të tingëllojë teorike dhe e largët, por në kushtet e tanishme Ballkani dhe bota shqiptare nuk mund të mbeten jashtë debatit kulturor europian, për drejtimin dhe rëndësinë politike qe ka.

A kemi ne një tezë me të cilën të përfaqësohemi? E duam Europën, por a jemi kulturalisht europianë? Nëse po, si dhe për çfarë? 

Projekti ekonomik kishte të mirën se toleronte pragmatizmin dhe oportunizmin. Këtu po nis të zbulohet e vërteta e europianëve për veten, vetëperceptimi i tyre dhe nuk dihet se ku figurojmë ne si rajon dhe si kulturë. Me siguri që europianët e dinë kush janë europianë, puna a e dimë ne se ku jemi dhe ku qëndrojmë? Ministri flamand po thotë se duhet bërë gjithçka që pyetjes së Churchill t’i përgjigjemi: Për Europën! Po ne a do jepnim këtë përgjigje nëse na ftojnë në diskutim? E vështirë duket. 

s.zaimi