Si i ndihmoi Amerika Kmerët e Kuq në luftën kundër Vietnamit

Kmerët e kuq u formuan nga një klikë studentësh marksistë të shkolluar në Paris në vitet ’50-’60. Ata adoptuan një ideologji unike ekstreme, që bën bashkë nacionalizmin e zjarrtë Kmer me komunizmin e stilit maoist, i cili e vë theksin te fshatarësia rurale dhe jo te një klasë punëtore e urbanizuar. Fillimisht, ata patën thjesht mbështetjen e kufizuar të Kamboxhias.

Sébastien Roblin, instructor në Trupat e Paqes në Kinë dhe i diplomuar në Universitetin Georgetown për zgjidhjen e konflikteve, në një shkrim për National Interest analizon sfondin politik të konfliktit që zgjati me dekada të tëra në vendet fqinje aziatike. Roblin evidenton rolin që pati Amerika në mbështetjen e ushtrive të rezistencës, përfshirë Kmerët e Kuq, pas humbjes së saj në Vietnam në 1980.

Pushtimi i Phnom Penh prej Kmerëve të Kuq u bë i mundur vetëm falë ndihmës së Vietnamit të Veriut, i cili i armatosi dhe i organizoi Kmerët e Kuq në mënyrë që të mund t’i fuste forcat e saj përmes Kamboxhias Lindore me më pak ndërhyrje nga qeveria kamboxhiane e ndarë politikisht. Një fushatë masive bombardimi nga avionët luftarakë të SHBA-së shkatërroi Kamboxhian rurale, duke vonuar por duke mos ia dalë të parandalonte një fitore komuniste dhe mund të ketë rritur ndjenjën pro-komuniste në mesin e fshatarësisë.

Klika në pushtet e quajti vendin e tyre Republika Demokratike e Kampucheas dhe instaloi një shtet policor spektakolar vetë-shkatërrues dhe brutal, ndryshe nga çdo regjim tjetër komunist. Të pakënaqur me promovimin e interesave rurale, Kmerët i detyruan banorët e qyteteve kamboxhiane të largoheshin nga shtëpitë e tyre, duke boshatisur qytetet në mënyrë që ata që jetonin dikur në to të mund të jetonin një jetë 'autentike' në fshat. Regjimi zbatoi politika bujqësore të tilla që bënë të vdisnin nga uria mijëra njerëz.

Qindra mijëra kamboxhianë të tjerë të dyshuar për pabesi politike ose "imoralitet" u vranë në Fushat famëkeqe të Vrasjeve. Ksenofobë dhe të fiksuar pas pastërtisë racore Kmere, Kmerët e Kuq synonin gjithashtu pakicat dhe njerëzit me prejardhje të përzier. Në katër vjet sundim, këto marrëzi gjenocidale vranë nga 1.5 deri në 3 milionë njerëz në një vend me vetëm 8 milionë banorë.

Ultra-nacionalizmi i Kmerëve të Kuq i bëri ata dyshues të dhunshëm ndaj komunistëve vietnamezë, edhe pse pushtimi i Kamboxhias nga Kmerët e Kuq ishte i mundur vetëm me mbështetjen e Hanoit. Që në fillim të vitit 1974, Khmer Rouge filloi të spastronte anëtarët e stërvitur nga Vietnami nga radhët e saj dhe të përleshje me trupat vietnameze. Gjithnjë e më shumë, komunistët kamboxhianë iu drejtuan Kinës për mbështetje, e cila i dha Kampucheas ndihmë ekonomike dhe ushtarake.

Megjithatë, Kamboxhia komuniste dhe Vietnami mbetën zyrtarisht miq në fillim dhe vazhduan kontaktet diplomatike edhe kur trupat e tyre u përleshën dhunshëm në qytetet kufitare dhe ishujt periferikë. Por Kmerët e Kuq mendonin se qytetet kufitare vietnameze i përkisnin historikisht Kmerëve - dhe ata i pohuan këto pretendime duke dërguar trupa në sulme ndërkufitare që masakruan mijëra civilë vietnamezë.

Hanoi më në fund iu përgjigj sulmeve në dhjetor 1977 me një pushtim ndëshkues me shumë divizione të mbështetur nga forcat ajrore. Megjithatë, megjithëse forcat e Kmerëve të Kuq u përshkallëzuan në luftime, Kmerët përshkallëzuan armiqësitë edhe më tej me sulme më brutale ndërkufitare. Kulmi ishte masakra e pamëshirshme të 3 157 fshatarëve në Ba Chúc në prill 1978, kur mbetën vetëm dy të mbijetuar.

Hanoi më pas u përpoq të rrëzonte regjimin e Kmerëve të Kuq duke përdorur doktrinën e tij maoiste "Lufta Popullore" dhe duke organizuar një kryengritje rurale. Por  doktrina maoiste rezultoi e pasuksesshme përballë zellit të policisë sekrete të Kmerëve të Kuq, e cila mësoi për elementët që bashkëpunonin në kryengritje dhe i shtypi ata.

Në këtë pikë, konflikti u përqendrua gjithnjë e më shumë në marrëdhëniet jofunksionale midis shteteve komuniste. Pekini donte ta kultivonte Kamboxhian si një zonë të tij të influencës. Vietnami, duke kërkuar të mbante kinezët jashtë, nënshkroi një traktat miqësie me Bashkimin Sovjetik, i cili deri atëherë ishte ndoshta në marrëdhënie më të këqija me Pekinin sesa me Uashingtonin, duke siguruar mbështetjen ushtarake dhe politike për një pushtim kamboxhian.

Ushtria vietnameze mblodhi 150 000 trupa në trembëdhjetë divizione në kufirin kamboxhian. Përveç një infrastrukture ushtarake të pasur, vietnamezët organizuan tre regjimente (15 000 trupa) luftëtarësh kamboxhianë që do të formonin bërthamën e një qeverie të re kamboxhiane.

Ushtria Revolucionare Kampuchean grumbulloi vetëm shtatëdhjetë mijë trupa, pak tanke dhe helikopterë, disa prej të cilave të dërguara nga Kina.

Pushtimi vietnamez i Kamboxhias nisi më 21 dhjetor 1978 dhe pas dy javësh luftime, klika e Pol Potit urdhëroi trupat të tërhiqeshin në xhungël dhe vetë u largua nga Phnom Pehn.

Në janar të vitit pasardhës, forcat vietanmeze hynë në Phnom Penh dhe instaluan qeverinë e drejtuar nga Hun Sen, një komandat batalioni i Kmerëve të Kuq.

E acaruar nga kjo, Kina nisi një pushtim ndëshkues në Vietnamin e Veriut, në shkurt. Megjithatë, ky pushtim nuk ia doli t’I nxirrte vietnamezët nga Kamboxhia dhe një muaj më pas u shpall një armëpushim. Pushtimi solli fundin e gjenocidit monstruoz të Kmerëve të Kuq, por jo fundin e luftës. Kmerët e kuq bënë një rezistencë guellie të përgjakshme përballë vietnamezëve dhe aleatëve kamboxhianë, të ndihmuar nga të ndihmuar nga dy grupe të tjera të rezistencës të linjës perëndimore.

Hanoi zbuloi për habinë e tij se ishte izoluar ndërkombëtarisht për pushtimin. I izoluar nga ndihma ndërkombëtare, Vietnami vuajti ekonomikisht dhe u bë i varur nga Bashkimi Sovjetik. Shumë Khmerë, nga ana e tyre, e panë ndërhyrjen vietnameze si justifikim të frikës më të keqe të Kmerëve të Kuq për planet perandorake të Hanoi-t në Kamboxhia.

Gjatë gjithë viteve 1980, Shtetet e Bashkuara, duke menduar për humbjen e tyre në Vietnam, bashkëpunuan me Tajlandën dhe Kinën për të dërguar armë dhe mbështetje për ushtritë e rezistencës, disa prej të cilave përfunduan në duart e Kmerëve të Kuq. Ushtria vietnameze për ironi e gjeti veten në anën tjetër të një lufte brutale kundër kryengritjes, jo shumë ndryshe nga ajo që kishte zhvilluar kundër forcave amerikane gjatë viteve 1960 dhe 1970.

Lufta disa dekadëshe mori fund në vitet 1990, me një tërheqje vietnameze, vendosjen e forcave paqeruajtëse të OKB-së dhe shpërbërjen e Kmerëve të Kuq. Regjimi i Hun Sen-it arriti të përmbysë dispozitat për zgjedhje demokratike, megjithatë, dhe mbetet në pushtet edhe sot e kësaj dite, sërish në kërkim të mbështetjes kineze.

Pushtimi i Vietnamit i dha fund një gjenocidi të tmerrshëm. Për më tepër, Hanoi vështirë se mund të fajësohet për përdorimin e forcës pasi trupat e huaja pushtuan vazhdimisht territorin e tij dhe masakruan mijëra civilë të tij.

Megjithatë, gjeneralët dhe politikanët vietnamezë e kanë bërë të qartë se pushtimi kishte për qëllim t'i shërbente interesave të Vietnamit në dëbimin e ndikimit kinez mbi Kamboxhia, jo një misioni humanitar mëshire. Për disa Kmerë, vietnamezët shiheshin si një pushtues tjetër i huaj. Kështu konflikti tragjik sfidon dëshirën e natyrshme për të përcaktuar luftën në termat e moralit bardh e zi.