Komunizmin e lavdërojnë kur e sulmojnë për standardin e shqipes

Nuk besoj se mund të paraqiten dy blloqe gjuhëtarësh të formuar, përkatësisht të përçarë mbi baza rajonale. Ka qenë dhe ashtu do të mbetet: standardi gjuhësor që luan rolin e indit ndërlidhës kombëtar, do të ketë më shumë përkrahës te shqiptarët jashtë Shqipërisë, përfshirë këtu edhe Kosovën. Ndonëse, në 20-30 vitet e kaluara arsimi në gjuhën shqipe pësoi rënie të vazhdueshme, megjithatë nuk u gjunjëzua dhe sot bashkë me TV-të publike dhe sistemet e tjera informative publike apo private, janë bërë bartëse e inkulturimit edhe gjuhësor të shqiptarëve. Në sistemet demokratike, për shkak të lirisë së fjalës, çdo gjë mund të shndërrohet në problem. Një grup, ose thënë më saktë një grusht njerëzish të organizuar mirë, mund të krijojnë përshtypjen se diçka e kalbur qenka në themelet mbi të cilat ndërtohet Shqipëria. Ata paraqiten zhurmshëm në opinion, paralajmërojnë kriza sikur të ishin vetë kalorës apokaliptikë dhe ofrojnë zgjidhje të menjëhershme: ndërrimin e identitetit.

Aktualisht, tema e parapëlqyer e atyre që dëshirojnë të imponojnë qasjen “kritike” në vlerësimin e proceseve politike, historike, shoqërore në përgjithësi, është vlera e vetme gjithëkombëtare që na mbeti pas rrënimeve shkurtpamëse të viteve të ‘90, gjuha e standardizuar shqipe. Në ligjërimet e tyre gjuha standarde shqipe trajtohet si një vlerë ordinere, duke mohuar rëndësinë strategjike të saj në kombformim, shtetformim dhe rrjedhimisht në krijimin e kohezionit të pazëvendësueshëm kombëtar. Hapja e temave më të rëndësishme kombëtare nga qarqe joformale është guxim i madh ose mungesë brengosëse e vetëdijes për peshën dhe rolin rrënues të këtyre kontestimeve. Lidhur me pyetjen tuaj kam dy probleme: mungesën e informatës për prononcimet e profesorëve të nderuar dhe me inkonpetencën time për çështje gjuhësore… Mirëpo, meqë pyetjet tuaja janë të natyrës politike (ato në këtë fazë mund të jenë vetëm të tilla), mora guximin që këto çështje t’i  komentoj nga këndi i politikës. Vërejtjet legjitime dhe kryesore e individëve të ndryshëm, qofshin ato të drejta, qëllim mira apo hileqare, kanë të bëjnë me natyrën politike të vendimmarrjes. Ata thonë se vendimi për njësim të të folmeve, të dialekteve dhe krijim të një gjuhe të njësuar(unike) paska prapavijë politike?! Gjithkund në botë këto vendime merren në institucione politike. Kritikuesit e ndërlidhin idenë e standardizimit me politikën, ngaqë për ta nocioni “politikë” ka konotacion negativ. Mirëpo, vendimmarrja për standardizim të një gjuhe gjithmonë ka qenë politike, të paktën derisa nuk zgjidhet kodi i njësimit. Nëse ky argument nuk mjafton, atëherë shtohen etiketat e tjera, si “fryt” i komunizmit, i Enver Hoxhës, i politikës anti-shqiptare që synuaka ta eliminojë gegërishten dhe të prodhojë një gjuhë hibride. Nëse ky argument nuk krijon sasinë e paramenduar të indinjatës, të neverisë, vazhdohet me inputime, me shpifje, me etiketa të variantit “komunist, tradhtar, bashkëpunëtor…Me këto etiketime nuk besoj se arrihet diçka pos që kontaminohet atmosfera brenda një shoqërie. Pra, krijimi i gjuhës standarde është vendim “par excellence” politik, i domosdoshëm në zhvillimin kombëtar, i pazëvendësueshëm në procesin e shndërrimit të një populli në komb. Sot popujt më të zhvilluar të botës, amerikanët, anglezët, francezët, gjermanët, skandinavët, italianët, hebrenjtë, pastaj turqit, arabët…i kanë standardizuar gjuhët e tyre, kështu që nuk kanë më probleme në komunikimin e brendshëm dhe të jashtëm, as me refuzim të zbatimit të idesë që do të krijonte përçarje të pariparueshme dhe gjithsesi destabilizuese, të shoqërisë, të kombit, të shtetit. Anglishtja, bie fjala, përdoret në të katër anët e botës. Ruajtësit e standardit janë institucionet, qofshin ato amerikane, angleze, kanadeze, jug-afrikane, australiane, etj. Gjermanët, austriakët, zviceranët, edhe pse jetojnë në shtete të ndara, kanë krijuar një këshill të përbashkët gjuhësor, që vazhdimisht e mbikëqyr ndërveprimin gjuhësor, duke ruajtur me xhelozi cilësinë dhe pastërtinë e gjuhës gjermane. Hungarezët e ndarë në disa shtete janë edhe më radikalë, ndërkaq francezët, në kuadër të planifikimit gjuhësor, krahas kontrollit të brendshëm të përdorimit të gjuhës franceze, bëjnë çmos që t’ia kthejnë shkëlqimin gjuhës franceze. Projekti i tyre i frankofonisë, ndonëse shumë i shtrenjtë, megjithatë këmbëngulësish zbatohet.

Sllavët, më konkretisht ata jugorë, kanë përsosur mjeshtërinë e formimit të gjuhëve të reja nga mbetjet e ndryshme historike. Kjo mjeshtri e mitizimit të dallimeve të vogla, siç do të thoshte S. Frojdi, ka gjasa të formojë kombe mitike. Qesharake apo jo ky proces është në përfundim e sipër: boshnjakët kafes do t’i thonë kahva, kroatët kava, serbët kafa, ndërkaq maqedonasit, për inat të grekëve, kafen do ta quajnë tursko kafe. Shqiptarët, që kanë një milion dallime nga gjuhët sllave, do të vazhdojnë punën e Sizifit, do ta rrokullisin pareshtur gurin e fatit të tyre.

Një fjalë e urtë latine thotë: “Quius lingua eius regio” (E kujt gjuha, atij territori). Këto shprehje të urta popullore zbulojnë mekanizmin, vetëdijen e formuar të një populli për rolin e gjuhës standarde në krijimin e ndjesisë për përkatësinë e individëve ndaj një kodi të përbashkët. Ndërhyrja e politikës në këto çështje është vetëm iniciues, ndërkaq punët e tjera i kryejnë specialistët. Argumenti që përdoret nga kontestuesit që e ndërlidhin gjuhën standarde me politikë, me komunizmin ose Enver Hoxhën nuk janë të vetëdijshëm se çfarë lavdërimi i bëjnë komunizmit dhe Enver Hoxhës.

Marrë nga një intervistë e autorit për Shqipin