Gazetaria, kjo armë e rrezikshme

GËZIM MEKULI/

Mediat po shpërdorojnë fjalën dhe fotografinë. Shqiptarët si asnjëherë më parë janë të rrezikuar nga propaganda dhe “keqinformimi”. Është mu kjo gjendje që më shtyri të përqendrohem në disa modele sqaruese që ndikojnë në ndërtimin e opinionit publik dhe në “bindjet” e individëve. Këto modele mund të konsiderohen si sqarime të pjesshme, por këto modele, sot, janë duke u zbatuar me turr nga gazetarët tanë.

Band-Wagon-effect

I pari prej tyre quhet "Band - Wagon - effect". E veçanta e këtij modeli është se këtu regjistrohet një tendencë tek të dyshuarit dhe te të pavendosurit, të cilët duhet të zgjedhin mes dy pikëpamjeve apo personave me orientime të ndryshme partiake – të cilët turren dhe  bashkangjiten në "karrocat" partiake që kanë më shumë anëtarë. Kjo do të thotë se të dyshuarit dhe të pavendosurit rreshtohen më lehtë pas ideve dhe pikëpamjeve të cilat dominojnë në hapsirën publike. Këtu mund të flitet për një "bashkëvrapim partiak". Për disa është me rëndësi të jesh në taborr me ekipin fitues, prandaj gjithnjë e më shumë persona turrën dhe iu bashkangjitën pikëpamjeve, opinioneve apo politikanëve që kanë më shumë përkrahje e fuqi në shoqëri. Zakonisht për këta njerëz nuk është më rëndësi se si këto ide e këta politikanë kanë marrë fuqinë. Teoria mbi "Band –Wagon-effect" është e vjetër. Që para Luftës së Dytë Botërore janë zhvilluar hulumtime mbi zgjedhjet e lira në SHBA. Kjo teori është "dopinguese” dhe efikase për individët dhe grupimet që nuk janë këmbëngulës dhe s’janë të qartë rreth ideve të tyre alternative, por janë të luhatshëm në pikëpamjet e tyre politike dhe në qëndrimet e tyre. Pra janë të pasigurtë në orientimin e tyre politik. Këtu do t’i referohem një studimi interesant që është zhvilluar në SHBA, në vitin 1989, gjatë zgjedhjeve presidenciale në mes Georg Bush dhe Michael Dukakis. Statistikat që tregonin rezultatet pozitive/prijëse për njërin nga kandidatët, e që transmetoheshin nga mediat, shkaktonin ndikim më të fuqishëm te shtresat e popullit me arsimim të ulët, sesa në ato me arsimim të lartë.

Modeli i fuqisë

Sqarimin e dytë e takojmë në teorinë e quajtur "modeli i fuqisë". Shprehja "modeli i fuqisë" është përdorur në sociologji nga norvegjezi Bråten. Aktorët "modelfortë" konsiderohen dhe respektohen si "shembuj" të mirë për idetë, opinionet dhe për "analizat e tyre të thella" politike. Ata që në fjalime janë të pasur me oratori dhe që kanë njohuri për një çështje të caktuar fitojnë “simbolin e të fortit”. Në këtë mënyrë ata kontrollojnë "modeldobëtit"; pra kontrollojnë individët dhe grupimet të cilët janë dijenipak dhe fjalëvarfër. Kështu "modeldobëtit" marrin informacione, ndikohen dhe thithin sqarime mbi politikën dhe shoqërinë nga "modelfortët", duke mos qenë në dijeni se këta janë duke e përjetuar dhe "kuptuar realitetin" social, ekonomik e politik nga mendimet dhe pikëpamjet e njerëzve të fortë. Komunikimi dhe debati publik në Kosovë është plot me elemente të kësaj teorie ku ngritja e elitës simbolike të “modelit të të fortëve” ka përparësi. Ata që paraqiten vazhdimisht në media dhe që "diagnostifikojnë" situatën sociale – ekonomike, politike e ushtarake, fitojnë modelin e të fortit. E kjo fort të bie në sy tek televizioni publik, RTK, ku pushteti saherë që ka punën pisk (zakonist para zgjedhjeve) fton "analistët modelfortë" që të ndikojnë tek opinioni publik, e vecanërisht tek "modeldobëtit". Por, modeli i fuqisë nuk ndërtohet vetëm nga fjalët dhe përmbajtja e informacionit. Ky model ndërtohet po ashtu edhe nga autoriteti dhe "rrezatimi", pra nga karizma e udhëheqësve, e cila vjen në shprehje nëpërmjet mënyrës së transmetimit të porosive të tyre në publik. Mjeshtërisht, ky lider ia “vjedh” vëmendjen publikut më parë nëpërmjet motiveve të tij, sesa nëpërmjet veprimeve të tija konkrete. Në perspektivën politike vëmendja luan rol qendror sepse kjo është një instrument i fuqishëm politik. Vëmendja është e lidhur ngushtë me pasjen  e fuqisë. Mospasja e fuqisë do të thotë izolim dhe padukshmëri në publik. E vëmendja në opinion, për politikanët është çështje midis “jetës dhe vdekjes. ”Politikani ynë i sotëm, ka arritur që opinionin publik ta përqendroj te dëshirat, emocionet dhe tek personaliteti i tij. Kështu ky lloj politikani po pengon që debatet dhe kritikat objektive të depërtojnë në publik. Duke krijuar përshtypjen për një angazhim "të sinqertë" dhe për një vetëkontroll rreth asaj që "atë e mundon", ky politikan arrinë që individi dhe publiku "të dorëzojnë pavarësinë" e vet dhe t'i nënshtrohen autoritetit të tij të maskuar. Veçanërisht gjatë fushatës parazgjedhore, përveç opinionit, edhe gazetarët janë viktimë e elitës institucionale. Sepse përqendrimi i gazetarisë së lajmit në burime "të nxjerra" nga elita e ekspertëve ushtarak, ambasadorëve, diplomatëve, "analistëve të pavaruar" dhe politikanëve është i njohur. Në këtë mënyrë gazetarët e lajmit ndikojnë në përforcimin e monopolit të "modelit të të fortit."

Në një situatë të tillë shqiptarët pyesin: Mos, vallë, mediat kanë lëvizur nga roli i tyre në mbrojtje të demokracisë në drejtim të kërcënimit të idealeve demokratike