“Feja e shqiptarit është shqiptaria”, një artificë?

Vitet e fundit, motoja rilindase “Feja e shqiptarit është shqiptaria” është stigmatizuar si nga ateistë “kozmopolitë”, ashtu edhe nga ekstremistë fetarë të sekteve të kundërta. Sipas tyre, kjo moto ishte një artificë që u shërbeu ideologëve nacional-romantike të Rilindjes, për të krijuar një shtet shqiptar të pavarur nga Turqia, Greqia dhe Serbia. Ndërsa në fakt, gjithnjë sipas tyre, ndasitë fetare mes sunitëve, ortodoksëve, bektashijve dhe katolikëve ishin shumë të mëdha.

Ndërkohë që në një farë mase kjo është e vërtetë, e vërteta e madhe është se njerëzit më të arsimuar e më të kultivuar të secilit komunitet, në një masë të madhe, e besonin me shpirt moton “Feja e shqiptarit është shqiptaria”. Në të kundërt, Kuvendi i Vlorës që shpalli mëvetësinë e Shqipërisë në 28 nëntor 1912 nuk do të kishte ndodhur.  Ose për të ardhur më afër vetes time, gjyshi im sunit nuk do të kishte ndërtuar në oborrin e tij një kishë ortodokse ku predikohej shqip.

Me pak fjalë, në qoftë se “spermatozoidi” rilindas “Feja e shqiptarit është shqiptaria” nuk do të kishte ngjitur në “mitrën” sunite-ortodokse-bektashiane-katolike të popullsisë së paarsimuar shqiptare, ajo që quhej atëherë “shprheja gjeografike Shqipëri” do të ishte harruar – tokat e saj do të ishin ndarë mes Greqisë, Sërbisë, Malit të Zi dhe Maqedonisë.

Pavarësisht se shumë shqiptarë mund të kenë qenë e janë pro apo kundër “satrapit” Zog, “diktatorit” Enver, “autokratit” Sali, “sarhoshit” Nano, “të korruptuarit” Ilir, apo “të droguarit” Edvin, nuk duhet harruar se të gjithë këta kanë qenë apo janë qeverisës shqiptarë, me të mirat e të këqiat e shumta të tyre. Por pyesni shqiptarët e Kosovës, Çamërisë, Maqedonisë  e Malit të zi se ç’kanë hequr nën sundimtarë që u mbaron mbiemri me “viç” apo me “los” – me qindra mijra u vranë e u dëbuan nga shtëpitë e tyre nën ata sundimtarë.

Ekzistenca e Shqipërisë si shtet në 100 e ca vjet ka në themel pikërisht moton nacional-romantike “Feja e shqiptarit është shqiptaria”, pavarësisht se sa demode mund t’u duket sot ateistëve “kozmopolitë” apo ekstremistëve të sekteve të kundërta fetare. Dhe besoj se kjo moto do të vazhdojë ta mbajë të pandarë këtë shtet edhe për shumë e shumë kohë. Dhe ja përse.

Në një sondazh që kam kryer para disa viteve, më rezultonte se vetëm 19% e shtetasve shqiptarë janë praktikantë të rregullt të njërit prej sekteve fetare. Por në atë sondazh nuk pyeta nëse feja ishte për të anketuarit më e rëndësishme se atdheu – pyetje e barazvelrshme kjo me atë nëse feja është më e rëndësishme se shqiptaria. Në qoftë se do ta kisha bërë këtë pyetje, besoj se vetëm një përqindje shumë më e vogël do të përgjigjej “po”.

Për ta testuar këtë bindje timen, në sondazhin e radhës, do ta bëj pyetjen e mësipërme…  

E. Zaloshnja