Protesta alternativë

Po shkëpus një hyrje të shkrimit të bërë në gazetën The Times të Londrës në 28 gusht 1963, si për të kujtuar se raportimi ditor i një proteste nuk arrin dot të përpunojë mjaftueshëm rëndësinë apo pasojat politike e historike të saj. “Dje u mbajt demonstrata më e madhe e Negro-ve që nga heqja e skllavërisë për të kërkuar liri tani. Washingtoni ishte i zbrazur ku të bardhët ndenjën në shtëpi, baret u mbyllën, zyrat u zbrazën dhe me mijëra policë dhe ushtarë ishin gati për çdo gjë”. Eventualisht, vazhdon raportimi i The Times, gjithçka shkoi mirë, pavarësisht se njerëz vazhdonin të vinin nga e gjithë Amerika për t’iu bashkuar protestës. Në po këtë ditë Martin Luther King mbajti fjalimin e tij të famshëm, “Unë kam një Ëndërr”, por që The Times nuk e gjykoi të rëndësishme për ta raportuar atë të nesërmen.

Së pari, mundet të thuhet që 25 vite nga lirimi i shqiptarëve nga skllavëria shpirtërore, materiale e politike që i vendosi komunizmi, dje ndoshta ishte protesta më e madhe e mbajtur në sheshet e Tiranës, e organizuar nga një parti politike. Por si Washingtoni 52 vite më parë, Tirana dje ishte po në ankth se mos përsëritej një 21 janar i dytë. Qyteti u paralizua e bizneset u mbyllën, e rrugët u zbrazën pasi e gjithë retorika e qeverisë të shtynte të besoje se opozita ishte e frustruar, pa logjikë e që liderët e saj duheshin kuruar nga mendtë. Asnjëra nga këto nuk ndodhi dhe protesta në 30 minuta arriti qëllimin e saj duke çliruar qytetarët nga një ankth i vërtetë: se politikanët janë të gatshëm të sakrifikojnë gjithçka për pushtet.

Së dyti, demokracia e institucionet politike të saj jo gjithnjë u japin zgjidhje interesave të qytetarëve të saj. Amerika e 1963 ishte shteti më demokratik në botë e udhëheqësi i lirisë botërore, e sërish 200 mijë prej qytetarëve të saj e panë me rëndësi të përdornin protestën si mjet politik. Shqipëria në 25 vjet po përpiqet të ndërtojë institucione demokratike e në këtë përpjekje dje u arrit njëra prej tyre: protestat popullore janë politike dhe duhen përdorur paqësisht dhe kur shteti mundet të ketë hyrë në krizë institucionale.

Së treti, dhe më e rëndësishmja, dje u rrëzua një mur artificial i ndërtuar pas rënies së komunizmit, që i ndante shqiptarët në të majtë, të mirë e qytetarë, e në të djathtë, të këqij e agresivë. Studime të bëra në fushën e ekonomiksit të sjelljes tregojnë se ndryshe nga modelimi shkencor, njerëzit nuk janë racionalë në zgjedhjet e tyre. Ata nuk përdorin tërë informacionin që kanë dhe të bëjnë zgjedhje të kujdesshme mbi përfitimet dhe kostot nga vendimi i tyre. Studimet tregojnë se njerëzit u japin një vlerë shumë më të madhe ekonomike objekteve që kanë në posedim dhe për këtë arsye pëlqejnë status-quon, pavarësisht se nga ndryshimi mundet të marrin një përfitim më të madh ekonomik. Kjo mundet të shpjegojë pse më shumë se 70% e qytetarëve nuk ndryshojnë bankë pasi e kanë zgjedhur atë, pavarësisht përfitimeve që mund të merrnin nga një bankë tjetër. Dhe kjo fushë e ekonomisë së sjelljes po përdoret gjerësisht dhe në shkencat politike për të kuptuar sjelljen e votuesve. Një prej tyre është zemërimi i elektoratit. Studime tregojnë se, në rast se votuesi është i inatosur, atëherë ai ka shumë pak gjasa të dëgjojë për alternativat e kandidatëve dhe të jetë racional në zgjedhjen e tij. Kështu, fushata e qershorit 2013 u nda në town-halls të kryeministrit Berisha, me fakte për ekonominë, për reformat, për rrugët e shtruara, për integrimin në BE, e në takime folklorike të kryeministrit Rama për shkatërrimin që i ishte bërë Shqipërisë, për korrupsionin e pushtetarëve, për arrogancën e tyre, pra me pak fjalë, duke e bërë votuesin të inatosur e zemëruar me politikën dhe të votonte pa ndonjë diskriminim për alternativat qeverisëse.

Protesta e djeshme theu këtë traditë të politikës vendase, ku opozita nuk ra në grackën e protestës së dhunshme, pavarësisht se kushtet politike ishin të njëjta me ato të 21 janarit 2011. Protesta e djeshme theu një mur të ngritur me fanatizëm nga të majtët në 25 vite se e djathta është kërcënim. Heqja e frikës si faktor në politikën shqiptare do ta rivendosë dhe njëherë qytetarin dhe interesin e tij në rend të parë, dhe pas kësaj proteste PD i hoqi frikën qytetarit nga politika e në këtë mënyrë ajo bëhet lehtësisht, dhe për votuesit e majtë në vend, një parti alternativë qeverisëse.

Besart Kadia

“MAPO”