A do ta kthejë Edi Rama FMN-në pas 23 qershorit?

Deri në 31 dhjetor të 2008-ës, FMN-ja e ndihmonte financiarisht buxhetin e shtetit shqiptar, bazuar në një marrëveshje të nënshkruar qysh në vitin 1992. Kuptohet që ajo ndihmë financiare nuk vinte pa një kosto – në shkëmbim të saj, FMN-ja kërkonte zbatimin e një disipline fiskale dhe makroekonomike nga shteti shqiptar. Për shembull, kur qeveria shqiptare nuk zbatoi këshillën e FMN-së për mbylljen e skemave piramidale në verën e vitit 1996, kjo e fundit e ndërpreu ndihmën për të, per ta rifilluar ne vjeshten e 1997-es...

Nga 1 janari i 2009-ës, FMN-ja e ka ndërprerë perseri ndihmën financiare për buxhetin e shtetit shqiptar, pasi Berisha e quajti të panevojshme atë. Dhe me ikjen ndihmave të FMN-së, iku edhe disiplina fiskale që i impononte ajo qeverisë shqiptare.

Po si ka ndikuar heqja e frerit FMN-ist në situatën fiskale të shtetit shqiptar? Ministria e Financave raporton se borxhi publik ka patur një rritje galopante qysh prej ikjes së FMN-së – nga 596 miliardë lekë në fund të 2008-ës, shkoi në 683 miliardë në fund të 2009-ës, në 716 miliardë në fund të 2010-ës, në 773 miliardë në fund të 2011-ës , në 828 miliardë në fund të 2012-ës, dhe është planifikuar të shkojë në 898 miliardë lekë në fund të 2013-ës. Pra, ka një rritje prej 50% në vlerë nominale qysh nga ikja e FMN-së. Ndërsa në vlerë realtive, borxhi është rritur nga 58.2% e PBB-së, në 63.8% të saj.

Dhe problemi është se borxhet e reja që janë marrë qysh prej ikjes së FMN-së nuk kanë shkuar për investime në rrugë, shkolla, kopshte e spitale, siç pretendon Berisha – ato kanë shkuar kryesisht për të paguar interesat e borxheve të mëparshme. Sipas buxheteve të publikuar nga Ministria e Financave, rezulton se këtë vit, 49 miliardë lekë borxh i ri që do të shtohet do të shkojë për të paguar 50 miliardë lekë interesa të borxhit të vjetër. Vjet, 55 miliardë borxh i ri që u shtua shkoi për të paguar 50 miliardë lekë interesa të borxheve të vjetra. E kështu me rradhë...

Por 50 miliardë lekë nuk janë thjesht karamele. Me to mund të mbulohen më shumë se gjysma e të gjithë pensioneve të pleqërisë dhe invaliditetit, ose treçereku i të gjitha investimeve të shtetit shqiptar për këtë vit.

Dhe me një kthim hipotetik të FMN-së në Shqipëri, kjo kosto e lartë e interesave të borxheve të vjetra mund të ulet. Aktualisht, interesi mesatar i borxhit publik është rreth 6% në vit. Por FMN-ja mund të ndihmojë në ristrukturimin e këtij borxhi (me ndihmën edhe të Bankës Botërore), në mënyrë që të rritet pesha specifike e kredive afatgjata me interesa të buta (nënkupto të ulta).

Dhe kjo ndihmë, siç e theksova më sipër, nuk mund të vijë pa një kosto – në shkëmbim të granteve dhe kredive të buta, FMN-ja (dhe për rrjedhojë edhe Banka Botërore) do të kërkojë zbatimin e një disipline të rreptë fiskale dhe makroekonomike nga shteti shqiptar.

Në qoftë se Berisha vazhdon të qeverisë pas 23 qershorit, mendja ta do se ai nuk do ta mirëpresë një rikthim të FMN-së në rolin e frerit fiskal në gojën e tij.

Po Edi Rama a do ta mirëpresë atë?

Në programin e PS-së ka premtime për ulje taksash në segmente të ndryshme të popullsisë e biznesit, për subvencione në sektorë të ndryshëm te ekonomise e për rritje të shpenzimeve publike në arsim e shëndetësi, të cilat do të mbulohen, gjithnjë sipas programit të PS-së, me rritjen e taksave për individët dhe bizneset me të ardhura të larta, me pakësimin e evazionit fiskal dhe me uljen e korrupsionit në dhënien e tenderave dhe koncensioneve. FMN-ja do të ishte më se e kënaqur ta ndihmonte qeverinë Rama për ristrukturimin e borxhit publik, nëse i realizon këto premtime. Por nëse jo, do t’i bënte një shtrëngim të frerit fiskal.

Dhe Edi Rama ende nuk ka deklaruar prerazi nëse do ta pranojë frerin e FMN-së, kur të bëhet kryeministër...