Gëlltit diku një lugë çorbë të prishur…

Bën xhiro nëpër media (madje edhe Zëri i Amerikës në shqip, pati aq pak lajme të rëndësishme sot , sa gjeti ca vend të fuste edhe Kostën brenda) dhe si thashethem, lajmi që Kosta Barjaba është kapur duke vjedhur familjarisht në një qendër të madhe tregtare veshjesh në Amerikë. Në Nordstrom, në fakt; rastësisht, po ajo mapo ku ble shumicën e veshjeve edhe unë, sido që e përdor veç në Internet, se s’kam kohë të shkoj atje ku është. Nuk po shkruaj se njoh Nordstrom-in, por se kam njohur Kostën, së paku dikur. Dhe sepse jam e tronditur dhe se shoh që pasqyrimi mediatik i lajmit është më i madh sesa duhet të ishte. Ndaj po shtoj edhe unë timen, se, në këtë pikë, më shumë bën drejtësi dhe përmirëson shanset e ndriçimit më realist të asaj që ka ndodhur. Më bën të shkruaj një mendim disi të plotë për sa ka ndodhur, edhe sasia e shpërpjestuar e komenteve online prej njerëzish pa më të voglën njohje për njerëzit apo për ngjarjen. Unë nuk dua ta besoj sa thonë se ka ndodhur, por si lajmet që merren online nga site amerikane, si raportimet nga gazetat tona, si konfirmimi policor i Palo Altos nëpërmjet Zërit të Amerikës, si justifikimi zyrtar thuajse qesharak i Kostës vetë për mungesën e lejës së qarkullimit, të gjitha nuk e ndihmojnë aspak Kosta Barjaban në këtë inkub që ajo familje po jeton, dhe në atë çka ne mbetemi të mendojmë.

Nuk dua ta shfajësoj në çfarë ka ndodhur, edhe sikur historia të jetë ndryshe: secili i bën vetë hesapet e veta dhe e përballon vetë botën dhe detyrimet që ka. Nëse Kosta ka vjedhur në dyqan, duhet t’i nënshtrohet procedurave të cilave u nënshtrohet çdo qytetar që vjedh në dyqan, dhe nuk e di si kjo funksionon legalisht, nëse kjo ndodh në Amerikë apo Shqipëri (Me sa di unë Kosta nuk është qytetar amerikan); përveç kësaj, në punë, sidomos duke qenë kjo, mësimdhënie, duhet po ashtu të ndiqet po ajo rregullore në raport me profesionin që kryen; dhe nëse ka detyra politike, pa dyshim që nuk mund të lihet të drejtojë më tej… (kjo sipas meje vetëm, se, kur drejton me forca të reja dhe entuziazëm të pashtershëm Ilir Meta, këto të Kostës janë çikërrima).

Nuk e kuptoj, gjithsesi, përse duhet të propagandohet kaq fort nëpër media rasti i tij. Ndoshta ngaqë është një ndjesi shumë e keqe ajo që marrim duke menduar se një akademik shqiptar vjedh një kostum burrash dhe një çantë Coach në dyqan. Nuk e di nëse do ishte ndryshe po të kish vjedhur një bankë ose një fabrikë diamantesh. Ndoshta në atë rast do krenoheshim e do thoshim “shih-shih sa i mençur është”? Ndoshta ekoja e fortë në media dhe nëpër shtëpitë shqiptare vjen edhe se kështu del “fjala e grekut” se shqiptarët vjedhin, gjë që shqipatërt nuk duan ta besojnë? Nuk ka grup të varfër e të keqtrajtuar që nuk vjedh, shqiptarë, grekë apo amerikanë qofshin. Ndaj kjo në vetvete s’ka pse të jetë aq alarmante, se dihet që s’ka lidhje me gjenetikën. Unë, po të isha duke vdekur urie, të mos mund të gjeja bukë e të mos ma jepnin, do ta grabisja pa u menduar dy herë. Sikur kjo t’u nevojitej fëmijëve të mi, aq më shumë. Por, nga sa njoftohet, nuk bëhej fjalë për bukë. Dhe Kosta ka dy fëmijë në dy universitete shumë të mira amerikane. Do me thënë që çështje të të qenit shtrënguar nuk mund të jenë problem i tij. Pastaj, shtrënguar për çfarë? Për çanta të shtrenjta dore?

E di që, brenda meje, kërkoj me sa mundem logjikë për sa ndodhi, e do përpiqesha gjatë të gjeja arsye ta justifikoja sa ndodhi, po të kisha shpresë se do gjeja gjësend. Dhe ende pres një farë mrekullie të më shpjegojë se sa është thënë ishte një gabim trashanik i shkaktuar nga një situatë e jashtëzakonshme tjetër për tjetër. Por, pa një lajm të ri përgënjeshtrues të besueshëm, s’kam armë të luftoj. Dhe arsyet po më lenë vetëm. Varfëria nuk është pra kartë që mund të luhet.  Por njerëzit bëjnë edhe marri: sheh një gjë të mrekullueshme që e ke ëndërruar keqas dhe ke hequr shpresat ta kesh; pastaj të del përpara, ti gjendesh bosh, dhe e merr. Fle me të dhe i gëzohesh… (por në fakt nuk fle dot, se e di që s’është e jotja). Mua më ka qëlluar  që të jem duke ecur rrugës dhe të ndiej erën e specave të mbushura të sapodala nga furra, dhe u kam trokitur në derë njerëzve të panjohur dhe u kam kërkuar një spec. Jo, nuk isha shtatzënë. Kam frikë se po të më kish dalë tava pa njeri përpara, do ta kisha marrë atë specin, sido që s’qe i imi. Por kjo historia e familjes së Kostës nuk mund të ishte as edhe një marri e tillë për dicka që të ka djegur zemra fort. Ata u nisën qëllimisht të shkonin në qendrën tregtare, dhe madje, familjarisht. Nuk është as kleptomani dhe as dëshirë për t’u aventuruar si familje, e mori djalli.

Unë them me bindje se s’kam pasur asnjëherë rast të mendoj se Kosta ka qenë njeri i keq dhe pa moral. Nuk ka qenë shok i afërt, por e njoh që nga vitet e Universitetit kur të dy merreshim me çështje të rinisë (revolucionare), dhe e kam takuar dhe kam folur së paku pesë-gjashtë herë në këto vjetët e demokracisë. I kam thirrur me mend gjithë situatat ku e kam ndeshur, dhe më rezulton bujar, i butë, i gatshëm për ndihmë, mendjemprehtë, i dashur e i kujdeshëm që të mos lëndojë. Ndoshta kam menduar edhe se ka natyrë paksa dinake dhe nuk kam qenë e sigurtë nëse beson vërtet në teoritë që mbron, apo vetëm i duken se ato sjellin më shumë përfitim. Por, këto dy të fundit, i kanë shumë njerëz që shoqërisht janë njerëz të mirë e nuk dëmtojnë; e pastaj, unë mund të jem krejt e gabuar. Shkurt, unë mendoj mirë për të. Por a është tip që vjedh? Mundet. Këtë unë nuk e di. Dhe pres që e gjithë historia të marrë një lloj drejtimi më faktik tani që u bë muhabet i gjithë botës. Kjo mua, edhe nëse është e vërtetë, nuk më bën të mendoj se dikush duhet të shkojë në litar, sidoqoftë. As edhe një politikan i rëndësishëm, që u lidh me penjtë e krimit të vet jetët mijëra njerëzve, madje edhe që vret, në një rend njerëzor nuk duhet të ketë trajtim jonjerëzor e të pamëshirshëm. Sido që për këtë tipin e politikanit, unë do isha e pamëshirshme me analizë verbale. Por të gjithë duhet të paguajnë drejtësisht pasojat e asaj që kanë bërë. Problem është që në Shqipëri risku është ndryshe: po vodhe një çantë, e ke punën pisk, por po vodhe miliona e miliarda, dhe sidomos po vodhe aq dhe je edhe politikan, atëherë të mbron sistemi. Madje atëherë ti ke edhe të drejtë të përbuzësh atë vjedhacakun e mjerë të gjërave të vogla. Dhe kam frikë se Kosta në Shqipëri e ka punën pisk. Nuk ka vjedhur sa duhet.

Ka dy gjëra që më rëndojnë kokën dhe që nuk i fal dot në këtë mesele (ende them, sikur kjo të ketë ndodhur vërtet, dhe mos qoftë kështu!). Se si i ka lidhjet me gruan në një akt të tillë, nuk më impresionon fort, por si është e mundur të fusë në këtë çorbë të shëmtuar fëmijën e vet? Për mua ky (nëse është kështu) është krimi i vërtetë. E dyta, si është e mundur që, pasi shkeli për kaq vjet rresht pragun e të qenit mësues, të të marrit dije dhe të të dhënit dije, vetja e vet, tashmë shkencërisht, etikisht dhe estetikisht e ditur, e çoi pastaj që të vidhte rroba? Një doktoratë nga universiteti i Tiranës dhe një master në Harvard, s’janë dëshmi e asgjëje; por mësimdhënia, në çfarëdo hallke shkollore qoftë, është vënia e vetes para atij që rritet dhe edukohet. E para gjë që bëhet, ështëlufta me veten dhe pastrimi i vetes. Unë, sado që me dhimbje, jam përpjekur t’i kuptoj gjithnjë emigrantët shqiptarë që vidhnin nëpër supermerkatot e Perëndimit, sidomos ata që vidhnin atlete dhe jo Mercedesa, sidomos ata që ishin të rinj e të vetmuar, sidomos ata që nuk e kishin si aktivitet të organizuar familjar. Por jam e sigurtë që edhe ata kanë ndryshuar, e kanë turp nga ato ditë. Njeriu ka nevojë të ndihet dinjitoz, dhe atë ia jep së pari respekti për veten. Ndaj jam pa gojë në këtë çast, dhe s’di si të mendoj.

Unë do doja që e gjitha kjo të kish marrë heshtje mediatike. Ai që kreu një krim, sado i vogël, duhet të paguante për të sipas të gjitha hallkave legale, administrative e politike. Për mua pagesa më e lartë është ajo që të jep ndërgjegja jote… më pas. Ajo është më e hidhura dhe asaj nuk i shpëton dot kush. Por kjo që iu rezervua Kostës nuk është pagesë e drejtë, them unë. Këtë unë e shoh si linçim publik. Dhe këtë nuk ia uroj askujt, dhe nuk besoj se është civile. Por gjithashtu shpresoj se nuk shpreh nëpërmjet gjithë këtij meditimi pas asaj që dëgjova për ngjarjen në Palo Alto, thjesht konfuzionin tim (dhe tëndin?) për diçka që nuk mund apo dua ta besoj. Vetëm se nuk jam e sigurtë që s’është tamam kështu, siç nuk jam më e sigurtë për shumë gjëra tani. Dua vetëm të them se, në një moment si ky, thashethemet dhe ekzagjerimet janë më i keqi shërbim që i bëjmë vetes.