Për Ramonin

Ramon Sanchez Lizarralde, “shkrimtar, kritik dhe përkthyes i letërsisë shqipe vdiq i qetë, në moshën 60-vjeçare, në shtëpinë e tij La Vera, në Soto de Agues, duke iu gëzuar mbrëmjeve dhe netëve të fundit, dritës, shiut dhe peizazhit, muzikës, cigareve të markës BN dhe xhinit tonik, në shoqërinë e bashkëshortes dhe të miqve të tij”.

Ky ishte njoftimi që Maria kishte dërguar të dielën pasdite.

Në ora 13.30 ai kishte diktuar mesazhin e fundit për miqtë e tij, duke i njoftuar për ikjen dhe duke u kërkuar që të pinin një xhin tonik për kujtimin e tij dhe për shëndetin e gruas së tij, Marias.

Tani që po shkruaj këto radhë, hiri i tij ka rënë mbi lumin aty pranë, mbi lulet dhe gjethet e pemëve. Muzika e tij, Mahler apo Moxart, mbretëron në mbrëmjen që po vonohet. Në tavolinën e tij është “El Pais” i së dielës dhe faqja e fundit e përkthyer nga Kadareja.

Nuk dua t’i besoj këto, por e di se gjithçka është e vërtetë. Ramoni e priste ikjen. Dhe pas saj nuk priste diçka tjetër. Për shembull, parajsën, megjithëse nëse do të kishte një të tillë, sigurisht ai do të kishte merituar një llozhë në radhën e parë.

Nuk dua ta besoj se kur të kthehem në Madrid, Ramoni nuk do të shfaqet paradite në Kafe Armenia, për të folur vetëm për vetëm për librin e fundit të Ismailit, për librat e rinj që unë kam sjellë nga Tirana, për udhëtimet e fundit, dhe sigurisht, nuk dua ta besoj se nuk do ta gjej pasdite në Kafe Central, me gotën e xhinit tonik përpara dhe cigaren BN të ndezur, mes miqve të përditshëm.

Dje në mëngjes, ndërsa lexoja në gazetat e përditshme ato çka kolegët dhe miqtë e tij shkruanin për Ramonin, m’u kujtua Markezi që thotë se “më vjen keq që nuk do të mund të marr pjesë në një nga ngjarjet më të rëndësishme të jetës sime, në ceremoninë e vdekjes sime”. Nëse kjo do të ishte e mundur, për Ramonin sot do të kishte qenë një ditë e çuditshme. Çfarë është e gjithë kjo, do të kishte pyetur. Unë do të doja t’i kisha thënë se gazetat e djeshme të Tiranës, me shkrimet e tyre kanë përkujtuar jo vetëm ambasadorin e pazëvendësueshëm të letrave shqipe në botë, por kanë respektuar edhe lexuesin e tyre të vëmendshëm dhe besnik. (E di që këto fraza nuk thuhen, tingëllojnë patetike, ato vetëm mund të shkruhen).

Përpiqem të sjell ndër mend takimin e parë, por e kam të mjegullt. Nuk e kam të vështirë të kujtoj “takimin” e fundit, pasi ai nuk u bë i mundur. Por, sot kujtoj takimin tonë pak javë pas lajmit për sëmundjen e rëndë. Mbërrita në Kafe Armenia mes panikut dhe pasigurisë, porosita një kafe dhe prita. Ramoni mbërriti shpejt. Kishte ndryshuar, ishte pa mustaqet e tij tipike spanjolle. E pyeta si ishte. Pyetja ime nuk tingëlloi e panatyrshme, pasi asnjëherë nuk i kishim shmangur bisedat ekzistencialiste. Isha keq, tha. Sidomos në fillim. Por, kam vendosur të jetoj deri në fund.

U kthye në tavolinën e punës dhe vazhdoi përkthimet. U rikthye në Tiranë dhe kërkoi librat që i duheshin. U rishfaq në Kafe Central dhe kërkoi një cigare dhe një xhin tonik.

Si për të vërtetuar atë që thotë Kieslovski se "gjëja me e çmuar në jetë është jeta vetë".