Dëgjohet britma: Berisha në pranga! Por ...

Zef Brozi, jurist në profesion dhe me përvojë në sistemin tonë gjyqësor (ka qenë kryetar i Gjykatës së Lartë në fillim të viteve ‘990), ka dhënë një intervistë të gjatë për Jakin Marenën e së përditshmes shqiptarja.com. Pasi nënvizon se “mosndëshkimi i krimit dhe korrupsionit ishte arsyeja e shtyrjes së afatit të dhënies së statusit në dhjetor” e se “mosndëshkimi i korrupsionit e krimit të ish pushtetarëve të lartë nga Prokuroria e Gjyqësori mund ta shtyjë çështjen e statusit edhe pas Qershorit, ndonëse Qeveria Rama do të përgëzohet nga BE-ja ashtu si në Dhjetor për punën e mirë dhe reformat që ka bërë e po bën”, del atje ku është nisur për të dalë. Dhe e bën në formë pyetjesh: “Çfarë ju pengon zoti Prokuror i Përgjithshëm të merrni të pandehur Sali Berishën, që urdhëroi vrasjet terroriste të 4 dëshmorëve të demokracisë me 21 Janar 2011? A i keni dhënë garancinë se do ta mbroni atë e klanin e tij mafioz kur të zgjodhën në atë post? Pse s’po e hetoni Berishën e disa ish ministra të tij për Gërdecin, për grabitjet dhe abuzimet me pasuritë publike dhe paratë e popullit? Çfarë ju ka penguar ta merrnit Sali Berishën në pyetje dhe si të pandehur për zhdukjen e Remzi Hoxhës më 1995 për shkeljen e embargos ndaj Serbisë më ‘92-‘96 e kontrabandën e naftës me të cilën furnizonte Sllobodan Milosheviçin për të terrorizuar e përgjakur Kosovën, për shkatërrimin e vendit dhe vrasjet e mijëra vetëve më 1997-ën, për grushtin e shtetit më 1998, për abuzimet me qindra miliona euro me prokurimet publike, për akuzat e rreme dhe fyerjet e shpifjet ndaj Presidentit, Prokurores së Përgjithshme, Kryetarit të SHISH-it e disa gazetarëve për puç shteti më 2011? Ku i ka provat e puçistëve që ua tha ne televizion e në Kuvend se i kishte zbuluar?”

Le ta themi copë. Ka shumë shqiptarë që këtë punë e mendojnë si Brozi. Ndoshta jo të gjithë ata që e kanë hedhur votën për ta larguar nga pushteti do ishin dakord me ngutin për ta dënuar Berishën, por është e sigurtë se një pjesë e madhe e tyre po presin e po lusin që dikush ta çojë në sallën e gjyqit. Brozi këtë punë ia kërkon Prokurorëve e gjyqtarëve (afërmendsh, ai është jurist), por shumë të tjerë ia kërkojnë Ramës e maxhorancës.

Të kuptohemi, edhe më i pagdhenduri e di tanimë, se arrestimi, hetimi, gjykimi e ndëshkimi i dikujt nuk është tagër i pushtetit ekzekutiv, por kërkesën e tyre ata e bazojnë – dhe me plot të drejtë – tek një bindje se gjërat ndryshe janë në teori e në letër e ndryshe janë në praktikë në këtë Shqipërinë tonë.

Me fjalë të tjera, ata që dinë se ndëshkimi i Berishës nuk është tagër i Ramës, dinë po njësoj se kryeministri, më së shumti për shkak të magjisë e mistikës që ushtron e bart pushteti ekzekutiv këtejpari, mund t’i bëjë gjëmën kujtdo, nëse do. E këtë gjë mund ta bëjë me instrumenta të vetat, duke fshehur dorën, siç ka bërë Berisha në një mijë e një raste.

Mirëpo, ky është problemi në këtë mes. Po ia kërkojnë Ramës. Madje, po ia kërkojnë duke besuar me gjithë shpirt se Berisha e ka hak dënimin, e duke besuar në qëllimet e vullnetin e mirë të Ramës. Po veçoj: qëllimin e vullnetin e mirë të kryeministrit. E jo më kot e bëj këtë veçim. Pardje, pasi dëgjova fjalimin që Obama mbajti në Departamentin e Drejtësisë lidhur me ndryshimet në NSA (National Security Agency), më mbetën në mendje dy fraza të tij, të cilat, për të mos ju lënë peng të aftësisë sime perifrazuese, i kam marrë fjalë për fjalë nga materiali i zbardhur në internet:

1. Prej betejës kundër komunizmit kemi nxjerrë leksionin se liritë, të cilat bënim çmos t’i mbronim, nuk mund t’i bëheshin kurban sigurisë sonë kombëtare; dhe 2. Sistemi ynë i qeverisjes është i ndërtuar mbi kushtin që liria jonë nuk mund të mbahet në varësi të qëllimeve të mira të atyre që janë në pushtet; kjo liri duhet të mbahet në varësi të ligjeve që synojnë të përcaktojnë kufij të pakalueshëm për ata që janë në pushtet (po ua sjell në anglisht atyre që duan t’i kenë në formën origjinale këto pohime: 1. In the long twilight struggle against communism, we had been reminded that the very liberties that we sought to preserve could not be sacrificed at the altar of national security…; 2. Our system of government is built on the premise that our liberty cannot depend on the good intentions of those in power. It depends on the law to constrain those in power).

Këto dy fraza i bën tok ideja se institucionet dhe ligjet janë më të rëndësishme se sa qëllimet e mira. Dhe vijmë tek rasti ynë. Ka një common sense që na thotë se Sali Berisha duhet dënuar. Duhet dënuar, jo sepse është një ‘criminal mind” (siç më tha dikush këto ditë), por sepse ka kryer sheshit vepra penale (21 janari 2011 është një provë, dhe këtu nuk kam parasysh datën 21 janar, por ngjarjen e 21 janarit, dmth vrasjen e katër qytetarëve në bulevard dhe përpjekjet më pas për të fshehur provat, për të marrë në mbrojtje vrasësit, për t’u mburrur me krimin e bërë, e për të kërcënuar me përsëritjen e tij).

Por puna është se Berisha nuk mund të ndëshkohet me logjikë berishiane. Dhe logjika berishiane në thelb nuk është gjë tjetër, veçse egzaltimi i qëllimeve medemek të mira në rrethanat që institucionet nuk funksionojnë ashtu si duhet. Mirëpo, qëllimet e mira, edhe kur janë njimend të mira, nuk janë gjë tjetër, veçse qëllime të supozuara si të mira. Të kuptohemi, është kështu jo për ndonjë relativizëm apo zbythje tonën etiko-morale; jo, është kështu sa herë që këto qëllime i egzaltojmë përpara ligjeve e përpara institucioneve. Në këtë kuptim, dënimi i Berishës veç mbi bazën e idesë se kështu vihet në vend drejtësia e se kështu i bëhet mirë vendit, kombit, shtetit, është një gjë që nuk duhet inkurajuar. Do të ishte si të digjje jorganin për një plesht a tartabiqe (jorgani është fryma e respektit ndaj ligjeve e institucioneve), dhe ky do të ishte dëmi i fundit që “do të na bënte” Berisha. Do të na përjetësonte kulturën e mbjellë prej tij këto 23 vjet.

Gazeta Dita, më saktë Adrian Thano, i mëshonte dje idesë se një milion vota kundër Berishës janë një apel e detyrim për të vepruar, për të bërë drejtësi. Por jemi sërish tek e njëjta grackë. Thuhet se “çfarë”, por nuk thuhet “si dhe kush”, dhe kështu arrihet kollaj tek përfundimi se është më mirë të bëhet, e në këtë mes nuk ka rëndësi se si e se kush do ta bëjë. Unë mendoj se kjo ka rëndësi. Madje, mendoj se vetëm kjo ka rëndësi. Për mua, më mirë Berisha i lirë, edhe pse e di se kjo është një tallje me drejtësinë, se sa Berisha i dënuar nën presionin e turmave e të udhëheqësve “qëllim mirë”, e nga institucione që veprojnë nën këtë presion. Ky rasti i dytë është një tallje më e madhe me drejtësinë.

Si i bëhet? Në intervistën e tij, Zef Brozi e kërkonte zgjidhjen në rrugë ligjore e institucionale (e kërkonte zgjidhjen me tërsëllëm, por e kërkonte amá nga prokurori i përgjithshëm e prokurorët e tjerë), por në të njëjtën kohë linte të kuptohej se e rëndësishme është të dënohet Berisha, dhe se të tjerat janë të dorës së dytë.

Nuk e thosh gërmë për gërmë këtë gjë, por nga një lexim mes rreshtave të mbetej në kokë pikërisht ky mesazh; tok me një si makth të tij (që s’është vetëm i tij) prej Berishës që, pavarësisht zullumeve që ka bërë, guxon t’i japë gojës, të kërcënojë të tjerët, të mbajë peng e të diktojë zhvillime.

Unë zgjidhjen e shoh ndryshe. Dhe po e them qysh në fillim se në këtë klimë të një korrupsioni të shtrirë në mënyrë kapilare në shoqëri e në mënyrë të veçantë në vetë klasën politike shqiptare nuk ka ndonjë kuptim të jetosh me fiksimin e makthin se është Berisha që e ka vendin në burg, tani, këtu, pa një pa dy, edhe pse duket se ka një pëlqim e inkurajim nga ana e disave në Bruksel a në Washington që të ecet në këtë drejtim (dhe këto janë lojra të real-politikës që ne të këtushmit s’mund t’i pengojmë dot).

Le ta lëmë Berishën në idiotësinë e marrëzinë e tij. Të paktën, ai nuk është më i dëmshëm. E shumta, është bezdisës, por jo i dëmshëm. Ai është i marrë fund, dhe nuk merret vesh pse s’duam ta marrim vesh. Pastaj, ai është në një farë mënyre edhe i burgosur. Është i burgosur i frikës së vet, në të gjitha kuptimet (e keni vënë re që mbeti në Facebook? E vetmja distancë që ka bërë gjashtë muajt e fundit ka qenë ajo që lish shtëpinë e tij me një zyrë personale dhe me sallën e parlamentit, që nuk janë më larg se 100 metra nga njëra-tjetra; nuk guxon të pijë qoftë dhe një kafe në qytet).

Gjithçka pra që ka të bëjë me sistemin e drejtësisë duhet të fillojë e duhet të bëhet jashtë obsesionit “Berisha”. Le ta lëmë sistemin të bëjë aq sa mund të bëjë edhe përsa i takon kësaj çështjeje (diçka ka filluar në kuadër të luftës kundër korrupsionit të qeverive ‘Berisha’; e rrjedha e ngjarjeve dhe e proceseve nuk është çudi të çojë shpejt e automatikisht te ky i fundit), por në të njëjtën kohë bëjmë mirë të mos ngatërrojmë përparësitë. Përparësi pra mbetet reformimi i sistemit të drejtësisë. Dhe në këtë pikë, Zef Brozi ka të drejtë. “Populli e votoi këtë mazhorancë për ndryshim të situatës së papranueshme edhe në gjyqësor e prokurori, dhe jo për t’u justifikuar”, thosh ai. Dhe është pikërisht këtë që duhet të kërkojmë nga maxhoranca. Për këtë të fundit nuk ka alibi. Ka numrat në parlament, ka mbështetjen e publikut, ka mbështetjen e votuesve, e prandaj duhet të veprojë, pa e vënë fare ujin në zjarr as për shqetësimet e atyre që, pasi kanë plaçkitur pasurinë publike për tetë vjet, tani duan të mbrohen pas parzmores së opozitarit, as për zëra të tjerë që mund të dalin nga zgëqet reaksionare të kësaj shoqërie e të këtij kombi.

Dita