Fizikanët rusë përjashtohen nga CERN

Laboratori evropian i fizikës së grimcave CERN do të përjashtojë qindra shkencëtarë që janë të lidhur me institucionet ruse nga fillimi i dhjetorit të këtij viti, raporton revista Nature.

Nga 1 dhjetori, shkencëtarëve që kanë lidhje me Rusinë do t’u hiqet aksesi në faqen e CERN-it dhe duhet të dorëzojnë çdo leje qëndrimi franceze ose zvicerane që kanë.

Për të vazhduar kërkimin në laboratorët e organizatës, ata që dëshirojnë do të duhet të ndërpresin bashkëpunimin me institucionet ruse dhe të kalojnë në qendrat e huaja kërkimore. Në të njëjtën kohë, CERN do të vazhdojë të punojë në projekte tashmë në zhvillim me rreth 270 punonjës të Institutit të Përbashkët Rus për Kërkime Bërthamore (JINR), të cilët kryejnë eksperimente në laboratorin NICA në Dubna afër Moskës.

"Eksperimentet do ta ndjejnë mungesën e ekspertizës ruse," citon Nature Hannes Jung, një fizikan i grimcave në German Electron Synchrotron në Hamburg. Ky vendim "do të lërë një vrimë", paralajmëron Jung. Revista vëren se "agjencitë dhe institucionet e financimit të Rusisë kontribuan rreth 4.5% në buxhetin total të eksperimenteve të LHC" dhe "humbja e kontributit të pritshëm të Rusisë në LHC me ndriçim të lartë, një përmirësim me intensitet të lartë i planifikuar për vitin 2029, do t'i kushtojë CERN-it. 47 milionë dollarë shtesë”.

LHC është përshpejtuesi më i fuqishëm në botë i grimcave të gazit të ngarkuar i vendosur afër Gjenevës, Zvicër. Të përfshirë në punën për ndërtimin e përshpejtuesit dhe eksperimenteve skenike ishin 100 000 specialistë nga 44 vende, përfshirë Rusinë. Eksperimentet në LHC çuan në zbulimin e më shumë se 60 grimcave të reja nënatomike, duke përfshirë pentaquarkët, dhe gjithashtu vërtetuan ekzistencën e bozonit Higgs, të dhëna për të kuptuar mekanizmin se si disa grimca të tjera elementare marrin masë.

Në mars 2022, CERN i pezulloi Rusisë statusin e vëzhguesit. Në qershor të po këtij viti, Këshilli i CERN-it vendosi të mos zgjasë përtej vitit 2024 marrëveshjet e bashkëpunimit me Rusinë dhe Bjellorusinë, të lidhura në vitin 1955 nga Bashkimi Sovjetik. Në të njëjtën kohë, Këshilli votoi kundër ndërprerjes së bashkëpunimit me JINR të Rusisë.