“Mësuesit që e bëjnë fizikën të mërzitshme janë kriminelë”

“Mësuesit që e bëjnë fizikën të mërzitshme janë kriminelë.” Me këtë citim, fizikani i famshëm dhe ish-profesor i MIT-it, Walter Lewin, përmbledh kuptimin e leksioneve të tij. Për shumë njerëz, Dr.Lewin është njeriu që e çoi fizikën në shtëpinë e të gjithëve, me video-eksperimentet e tij që popullarizuan ligjet komplekse të fizikës dhe arritën mbi 100 milionë klikime në internet.

Në një intervistë për “Kathimerini”, Leëin, bashkautor i librit “Për dashurinë ndaj fizikës”, analizon peizazhin gjithnjë në ndryshim të arsimit dhe nevojën për kohën krijuese të mësimdhënies si një përbërës kyç për të kuptuar kursin e fizikës dhe të ardhmen.

Profesor Lewin, si ka ndryshuar peizazhi i mësimit të fizikës gjatë viteve dhe çfarë tendencash parashikoni në të ardhmen?

E-learning e ka ndryshuar përgjithmonë konceptin e edukimit të fizikës. Unë isha ndër të parët që eksplorova e-learning. Leksionet e mia ishin incizuar me video në MIT dhe u shfaqën në sallat e MIT, por edhe në një stacion televiziv në Seattle, i cili arriti në 5 milionë njerëz. Dhe kjo ishte bëtë konkrete që në vitin 1995. Vlen të përmendet se Bill Gates jeton në Seattle; ai i shikonte leksionet e mia në TV dhe më shkroi dy herë për këtë.

Tani mund të shikoni në internet pothuajse çdo leksion fizike që mund të imagjinoni. Tani mund të kaloni edhe kurse online dhe të merrni vlerësim për këtë. Prandaj, është e vërtetë që e-learning ka ndryshuar totalisht të gjithë konceptin e mësimdhënies, i cili filloi në një klasë dhe tani nuk është as e nevojshme të mësohet në klasë. Vlen të theksohet se në ditët e sotme studentët mund të bëjnë pyetje në kanalin tim në YouTube dhe të marrin përgjigje.

Në librin tuaj "Për dashurinë ndaj fizikës", ju shpjegoni parimet themelore të fizikës në një mënyrë të thjeshtë dhe të kuptueshme. Çfarë ju shtyu ta thjeshtoni shkencën tuaj, cilat janë disa strategji efektive për t'i bërë konceptet komplekse të fizikës më të aksesueshme për studentët?

Unë isha në gjendje të shpjegoja çështje të vështira duke përdorur fjalë të thjeshta dhe shembuj të thjeshtë, shpesh duke iu referuar botës së vetë nxënësve dhe përvojave të tyre. Dhe sigurisht, unë e mbështes fizikën me demonstrime. Disa prej tyre ishin magjepsëse, madje edhe të rrezikshme. E di që studentët nuk do t'i harrojnë kurrë. Unë mund t'i bëj studentët të ndalojnë frymëmarrjen, mund t'i bëj të heshtin ose të qeshin, madje mund t'i bëj të lagin pantallonat. Dhe kjo është e vërtetë! Unë nuk bëj shaka. Stili im i leksionit është mjaft unik.

Në leksionet e mia, unë e vura theksin më shumë te bukuria dhe ngazëllimi i fizikës, sesa te detajet që gjithsesi shpesh do t’u shpëtonin studentëve. Gjithmonë përpiqem që, aty ku është e mundur, t'i bëj nxënësit e mi të shohin gjëra që nuk i kanë menduar kurrë më parë, por që mund t'i prekin. Qëllimi im është t'i bëj ata ta duan fizikën dhe t'i bëj ta shohin botën në një mënyrë tjetër. "Pse qiejt janë blu, pse perëndimet e diellit janë të kuq dhe pse ka ylber?" Dhe kjo është për jetën. Ajo që ka rëndësi është ajo që zbuloni, jo ajo që mbuloni.

Në universitete, profesorët zakonisht mësojnë variabla të vështira dhe komplekse matematikore, por ju përpiqeni t’i  jepni njohuritë përmes eksperimenteve tuaja. Bazuar në thënien tuaj të famshme "Mësuesit që e bëjnë fizikën të mërzitshme janë kriminelë", do të doja të pyesja se si e balanconi ashpërsinë dhe thellësinë me argëtimin dhe çfarë këshille do t'u jepnit pedagogëve që kërkojnë të krijojnë përmbajtje tërheqëse për studentët e tyre?

Epo, këshilla që do t'u jap, mund të mos u pëlqejë, sepse një leksion është si ndërtimi i një "shtëpie". Gjithçka është çështje kohe e kaluar në përgatitje dhe sigurisht, është çështje e imagjinatës së mësuesit. Koha e përgatitjes për secilën nga leksionet e mia me 94 kurse ishte rreth 60 orë për leksion. Kur e mbajta atë leksion për herë të parë, do të më duhej të ndaloja kërkimin tim dhe të përqendrohesha ekskluzivisht ose pothuajse ekskluzivisht në leksionet e mia për dy mandate. Sigurisht, kjo ishte shumë e vështirë për studentët e mi të diplomuar.

Siç u përmend më parë, një leksion është si të ndërtosh një "shtëpi". Do të mendosh për shumë ditë, madje edhe më gjatë se kaq për planimetrinë e asaj "shtëpie". Unë i mbaja ligjëratat e mia tre herë (dy javë para leksionit, një javë para leksionit dhe në orën 6 të mëngjesit të ditës së ligjëratës). Kjo bëri që të kem një kohë në kufijtë e ideales dhe kurrë nuk m’u desh të nxitoja në një demonstrim, siç bëjnë shumë profesorë të tjerë. Më besoni, unë kam ndjekur shumë leksione fizike në MIT nga kolegët e mi, në nëntë nga 10 herë ata hasin probleme të mëdha. Në fund, ata po planifikonin një demonstrim, por nuk kishin kohë dhe nxituan. Prandaj, këshilla ime është ta mendoni për çdo leksion si ndërtimin e një shtëpie që duhet të jetë e bukur, e rehatshme dhe emocionuese. Është një domosdoshmëri për të mbajtur interesin te leksionet. Nëse nevojitet më shumë se një herë për të shmangur që leksionet ta humbasin interesin afër fundit. Me gjithë respektin e duhur për 100 kolegët e mi të fizikës në MIT, vetëm një pjesë e vogël ishin mësues të shkëlqyer.

Në një nga videot tuaja të famshme është ajo me sferën (këtu). A mund të shpjegoni çfarë ju shtyu të bëni këtë eksperiment i cili është pritur mirë nga miliona ndjekësi tuajt digjitalë?

Eksperimenti me lavjerrës ishte një demonstrim shumë i famshëm gjatë të cilit qëndrova me shpinën pas murit, kështu që nuk mund të kthehesha - ky është çelësi. Qëndrova me kokën pas murit dhe mbajta një objekt 5 kilogramësh në fund të lavjerrësit në mjekër dhe më pas e lëshoja topin në mënyrë që të lëvizte dhe të kthehej përsëri tek unë. Do të bënte një lëkundje të plotë dhe do të përfundonte afërsisht një milimetër nga mjekra ime. Ky ishte një rast klasik që përdoret në ditët e sotme në shumë universitete, por unë i shtova prekjen Lewin. E ngrita presionin duke u thënë studentëve se nuk mund të flija gjithë natën sepse nëse bëja një gabim të vogël, domethënë duke i dhënë një shtytje të vogël, ky mund të ishte leksioni im i fundit. Unë gjithashtu u thashë atyre se kisha frikë dhe për këtë arsye do të mbyllja sytë. E gjithë kjo po rriste tensionin. Sigurisht, e gjithë kjo është krejtësisht e padëmshme për shkak të rezistencës së ajrit. Nuk ju prek kurrë mjekrën, por gjithmonë ju afrohet shumë. Megjithatë, është e vërtetë që nëse do ta shtyja pak, atëherë po, mund të më vriste. Ndaj u kërkova që të jenë shumë të heshtur dhe të mos bëjnë zhurmë. Më pas do të numëroja mbrapsht, "Tre, dy, një, zero" dhe do t'i mbaja sytë mbyllur derisa të ndjeja përsëri topin që po vinte. Studentët uleshin të ngrirë në vendet e tyre, sepse ata vërtet besonin: "Epo, ndoshta ky është leksioni i tij i fundit". Pra, kjo është e gjitha dramë, dhe ajo dramë qëndron me ta për gjithë jetën.

A ka ndonjë fushë të veçantë të fizikës që ju duket veçanërisht emocionuese ose që mendoni se premtojnë shumë për eksplorimin e ardhshëm?

Ne ende nuk e dimë se çfarë është materia e errët dhe nuk e dimë pse ekziston energjia e errët. Materia normale që ne shohim është materia e yjeve, planetëve, gazit, kafshëve, pemëve dhe njerëzve. Kjo është vetëm 5% e energjisë totale në univers. 27% është materie e errët dhe 68% është energji e errët. Kjo është një zonë që premton shumë për të ardhmen, sigurisht për shkencëtarin që mund të demonstrojë i pari se çfarë është në të vërtetë materia e errët. Ne ende nuk e dimë këtë dhe kjo me siguri do të përfshijë çmimet Nobel në të ardhmen.

Përfundimisht, para cilit zbulim do të dëshironit të ishit kur të ndodhte?

Do të doja të isha i pranishëm dhe ende gjallë kur të zbulohet jetë jashtë sistemit tonë diellor. Natyrisht, nuk ka dyshim për ekzistencën e formave të panumërta të jetës në universin tonë. Kjo nuk është një ndoshta. Një përllogaritje shumë e përafërt që shumë mund të bëjnë është se ka 100 miliardë galaktika në universin tonë dhe secila galaktikë ka rreth 100 miliardë yje, dhe mesatarisht ata kanë rreth 10 planetë secili. Dhe nëse tani supozojmë se vetëm një në 10 milionë planetë ka forma jete, atëherë ka ende 10 në fuqinë 16 planetë me forma jete në universin tonë. Prandaj, nuk është ndoshta, por një domosdoshmëri absolute. Dhe po, ka të ngjarë që herët a vonë të ketë prova përfundimtare. Megjithatë, problemi është distanca. Edhe yjet më të afërt janë katër vite dritë larg nesh dhe mund të mos kenë jetë.