Perëndimi dhe nuancat e regjimeve autoritare

Vrasja e Yevgeny Prigozhin ofron një pikënisje të mirë për të reflektuar mbi disa dallime thelbësore midis botës perëndimore dhe Rusisë. Dhe njëkohësisht të kuptojmë se fuqitë e mëdha autoritare, Rusia dhe Kina, nuk janë e njëjta gjë.

Pse shumica e njerëzve në Perëndim do ta konsideronin të papranueshme, të patolerueshme, të kenë frikë nga pushteti politik, ndërsa në Rusi kjo frikë është homologu më i pranuar i rendit që pushteti politik garanton? Me disa vështirësi të tjera teknike, Kremlini mund të kishte tentuar ta vriste Prigozhin ndërsa ai ishte në Afrikë. Por në atë rast, nëse sulmi do të ishte i suksesshëm, nga këndvështrimi i Putinit ekzistonte gjithmonë rreziku që ai t'u atribuohej grupeve lokale ose CIA-s. Duke e vrarë në Rusi, në një fluturim nga Moska, Kremlini u sigurua që emri i porositësit të ishte shumë i qartë për të gjithë. Si në të gjitha rastet e tjera, një seri e gjatë vrasjesh të përkryera, Kremlini ka mohuar përfshirjen e tij. Por në çdo rast duket sikur njëkohësisht shkel syrin si për të sugjeruar “Mos e besoni mohimin tim. E bëra unë”. Asnjë politikan perëndimor nuk mund ta bënte kurrë të njëjtën gjë.

Rusia ka njohur vetëm regjime autokratike të ndërthurura me periudha anarkie. Ajo kurrë nuk eksperimentoi me mundësi të tjera (nuk qe e tillë as faza e shkurtër gjysmëkushtetuese që përjetoi Rusia pas vitit 1905). Në kohën e Boris Jelcinit, në vitet 1990, pushteti politik ndoshta nuk ishte i frikshëm, por anarkia ishte e tillë: pensionet, rrogat, energjia për ngrohjen e shtëpive, etj. Dhe dhuna ishte e përhapur. Në këto kushte, është e arsyeshme të preferohet një pushtet publik absolut që kërcënon dhe godet kë të dojë, pa u ndëshkuar. Por i cili, në të njëjtën kohë, mbron më së shumti nga efektet e anarkisë. Vetë dhuna e regjimit bëhet dëshmi se ekziston një fuqi e aftë për të siguruar rendin. Është, mund të themi, një variant i veçantë i "sindromës së Stokholmit" që lidh bashkë subjektet dhe autokratin.

Në Perëndim, muzika është tjetër. Përgjatë shekujve dhe njëmijë mundimesh, Perëndimi, me konstitucionalizmin, shtetin ligjor apo shtetin ligjor, pluralizmin e qendrave të pavarura të pushtetit, demokracinë, ka eksperimentuar me një rrugë të tretë midis anarkisë dhe pushtetit absolut. Në Perëndim, jo ​​vetëm që nuk ka nevojë të kesh frikë nga pushteti politik për të ditur se ai ekziston dhe se njëfarë rendi është i garantuar në çdo rast. Për më tepër: zakoni i qeverisjes së kufizuar (me ligj, ndarja e pushteteve dhe pluraliteti i qendrave të pavarura të pushtetit) do të thotë se të kesh frikë nga qeveria është një kusht i papranueshëm për perëndimorët. Është arsyeja pse Hitleri dhe nazizmi ishin, për perëndimorët, një anomali absolute. Në nivel kulturor edhe para atij politik.

Kundërshtimet e atyre për të cilët “e gjithë bota është një vend” dihen. A nuk e vrau Amerika Bin Ladenin? Sigurisht, por ishte një akt lufte kundër një armiku që i kishte shpallur luftë Amerikës. Pa mohime apo ngushëllime të rreme për të afërmit. Por a nuk është e vërtetë që edhe demokracitë merren herë pas here me punë të pista? Britania në Ulster kundër IRA-s, Spanja në Bask, Shtetet e Bashkuara në Amerikën Latine dhe vende të tjera gjatë Luftës së Ftohtë, etj. Ose, për të ardhur te një shembull italian, vrasja misterioze e gazetarit Mino Pecorelli në vitin 1979? Po, por meqenëse nuk është e vërtetë bota e tërë është një vend i vetëm, në Perëndim asnjë politikan, eventualisht i përfshirë, në çfarëdo cilësie, në operacione të pista, nuk do të pranonte të njihej nga të gjithë si porositësi. Për arsyen e thjeshtë se opinioni publik, për të përdorur një eufemizëm, nuk do ta vlerësonte. Dhe sigurisht që do të kishte edhe një gjyqtar për t'i dhënë atij faturën. Gjëra që nuk mund të ndodhin në Rusi. Është marrëzi të mos kuptosh dallimin rrënjësor midis dy situatave. Dallimi midis një pushteti që vret pa u ndëshkuar dhe që ia bën të ditur të gjithëve  dhe një pushteti që një gjë të tillë nuk e përballon dot.

Do të ishte interesante të futeshim në kokën e putinianëve tanë për të kuptuar se si funksionon truri i tyre. E marrim si të mirëqenë edhe faktin që ata përçmojnë konstitucionalizmin, shtetin ligjor, pluralizmin ("xhevahirët" e Perëndimit), se i konsiderojnë vetëm maska, trillime, hipokrizi. Le të supozojmë gjithashtu edhe se urrejtja që ata ndjejnë për Amerikën është aq e fortë sa u merr frymën. Pra armiku i Amerikës, kushdo qoftë ai, është miku i tyre. Por a mjafton kjo për të justifikuar transportet për një regjim si ai i Putinit? Do të ishte më e kuptueshme nëse antiperëndimorët tanë do të simpatizonin vetëm Kinën, duke hedhur poshtë Rusinë e Putinit. Edhe Kina është diktaturë, e pamëshirshme me disidentët, por, të paktën, nuk mund të reduktohet në një klub biznesi-mafia. Është një regjim shumë solid i bazuar në një parti-shtet, një regjim i cili, për më tepër, duke shfrytëzuar (midis mitit dhe realitetit) trashëgiminë e një qytetërimi të lashtë, i ofrohet botës si një formë qeverisjeje që vlerëson meritat dhe talentet (mandarinët dhe sistemi i ekzaminimit të dinastive të mëparshme, të lavdishme, perandorake). Madje edhe disa studiues perëndimorë janë magjepsur aq shumë nga ajo, sa të imagjinojnë se "meritokracia" kineze (thonjëzat janë të domosdoshme, sepse nuk është e vërtetë që gjithçka që shkëlqen është flori) është një formë qeverisjeje superiore ndaj demokracisë liberale perëndimore. Nuk është e tillë. Nuk është për ata që mendojnë se vetëm qeveria e kufizuar që ekziston në trojet tona mund t'i lejojë njerëzit të kenë pak liri. Rruga e tretë, pikërisht, mes anarkisë dhe pushtetit absolut. Një qeveri e kufizuar e cila, për më tepër, është në gjendje të zërë rrënjë edhe jashtë Perëndimit. Siç tregohet nga rastet e Japonisë, Indisë, Tajvanit apo Koresë së Jugut.

Megjithatë, ka një grimcë racionaliteti tek ata që simpatizojnë "shokët" kinezë dhe jo Putinin. Nuk është një zgjedhje për t’u duartrokitur. Por, të paktën, mund të kuptohet ose shpjegohet.

/ Botuar në Corriere della Sera /