Ambicioz, përçarës apo i pafuqishëm? Pesë vitet e Macron-it në skenën ndërkombëtare

Përgjatë gjithë mandatit, lideri më i ri i Francës që nga koha e Napoleonit ka mbajtur rolin që i dha vetes pas fitores së tij të papritur në 2017: atë të një ndërmjetësi të rëndësishëm, duke e vendosur diplomacinë franceze – dhe veten – në mënyrë të vendosur në qendër të vëmendjes.

Ndërsa misioni i fundit i Macron-it – shmangia e pushtimit më të madh ushtarak të Evropës që nga Lufta e Dytë Botërore – përfundoi me dështim, kjo nuk erdhi për mungesë përpjekjesh.

Lideri francez u përpoq të parandalonte pushtimin e Rusisë në Ukrainë, edhe pse zyrtarët amerikanë paralajmëruan se lufta ishte e afërt. Macron nxitoi në Moskë në fillim të shkurtit, duke kërkuar me ngulm paqen gjatë bisedimeve maratonë me homologun e tij rus në tryezën tashmë të famshme gjigante. Ai u kthye me marrëveshjen e Putinit për t'u ulur për bisedime me homologun e tij amerikan, ndoshta duke besuar se kishte siguruar paqen për kohën tonë.

Këto shpresa u shuan më pak se dy javë më vonë, fillimisht me njohjen e republikave separatiste të Donbasit nga Rusia, më pas me pushtimin e Ukrainës.

Pengesa dërrmuese erdhi pas një tjetër debakli francez në skenën ndërkombëtare: njoftimi, më 17 shkurt, i tërheqjes së shpejtë të Francës nga Mali, ku trupat franceze ishin në një luftë nëntë-vjeçare në dukje të vështirë me militantët xhihadistë që enden në rajonin e Sahelit.

Ndërsa këto pengesa të fundit nuk mund të përmbledhin vetëm përpjekjet diplomatike të Macron, ato simbolizojnë pafuqinë e Francës në skenën ndërkombëtare – pavarësisht nga përpjekjet më të mira të një presidenti energjik, i cili u përpoq të krijonte dhe kultivonte raporte të ngushta me fuqitë që ishin, miq dhe armiq njësoj.

Një vëllazëri e pamundur

Te asnjë lider i huaj nuk është përpjekur më shumë Macron të ndikojë sesa te Putini i Rusisë, të cilin ai e priti në një pritje madhështore në Pallatin e Versajës në maj 2017, vetëm dy javë pas marrjes së detyrës. Ai priti përsëri Putinin dy vjet më vonë, këtë herë në Fort de Brégançon, vendstrehimi veror i presidentëve francezë.

"Një Rusi që i kthen shpinën Evropës nuk është në interesin tonë," tha Macron në atë kohë. Por mysafiri i tij u tregua më pak i afërt, duke humbur rrallë shanset për të blerë mikpritësin. Kur u pyet për arrestimin e protestuesve në kryeqytetin rus, Putini tha: "Ne nuk duam një situatë si ajo e Jelekëve të Verdhë në Moskë".

Macron ndoqi pothuajse të njëjtën strategji me një tjetërmysafir kaq këmbëngulës, ish-presidentin e SHBA, Donald Trump. Vetëm disa javë pas pritjes së Putinit në Versajë, presidenti francez priti çiftin e parë të Amerikës për darkë në Kullën Eifel dhe e bëri Trumpin mysafirin e nderit në paradën vjetore ushtarake të Ditës së Bastijës.

Ofensiva e sharmit të Macron u duk se funksionoi në fillim, pasi Trump lavdëroi mikpritësin e tij francez dhe media foli për një "bromance" të re. Pati shtrëngime duarsh të ekzagjeruara dhe puthje dy faqe kur dyshja u takuan përsëri në Shtëpinë e Bardhë vitin e ardhshëm. Por, me gjithë përhapjen, Macron u tregua i pafuqishëm për të ndaluar Trumpin që të tërhiqej nga marrëveshja e Parisit për klimën dhe marrëveshja bërthamore iraniane.

Me tërheqjen e Amerikës në izolacionizmin trumpian dhe Britaninë e konsumuar nga saga e Brexit, Macron pa një mundësi për të marrë një rol udhëheqës dhe për të kompensuar rënien relative të Francës në skenën ndërkombëtare. Gjysma e parë e mandatit të tij u shënua nga një sërë fjalimesh të guximshme dhe plot pasion, në të cilat ai u përpoq të shfaqej si një kampion i multilateralizmit dhe kampit progresiv, duke sfiduar në mënyrë të famshme botën, në një lojë me sloganin e Trump,  "Le ta bëjmë planetin madhështor përsëri".

Truri i vdekur i NATO-s

Në krye të krizës në Ukrainën lindore dhe ngecjes për programin bërthamor të Iranit, Macron ndërmori një sërë sfidash diplomatike, duke u përpjekur - dhe më shpesh duke dështuar - për të zhbllokuar situatën në Liban dhe Libi. Në këtë proces, ai nuk iu shmang polemikave – së fundmi u bë lideri i parë perëndimor që vizitoi Princin e Kurorës të Arabisë Saudite, Mohammed Bin Salman, që nga vrasja e gazetarit Jamal Khashoggi në vitin 2018.

Për kritikët e vizitës së tij në Jeddah dhjetorin e kaluar, ai u përgjigj: "Kush mund të mendojë për një sekondë se ne mund të ndihmojmë Libanin dhe të ruajmë paqen dhe stabilitetin në Lindjen e Mesme pa folur me Arabinë Saudite?"

Ishte një lëvizje që shenjonte një president të etur për ta përkthyer markën e tij "përçarëse" të politikës në përfitime në skenën globale. Vetëbesimi i Macron-it e futi shpesh në përplasje diplomatike – veçanërisht me udhëheqësit populistë dhe autoritarë, të cilëve ai ishte i prirur për t’u dhënë leksione. Këta të fundit ishin herë Viktor Orban i Hungarisë, herë Matteo Salvini i Italisë, Jair Bolsonaro i Brazilit aoi Rexhep Tajip Erdogan i Turqisë, ndoshta “rivali” kryesor, i cili vuri në dyshim "shëndetin mendor" të presidentit francez gjatë një debate të ashpër rreth rregullave laike të Francës në 2020.

Macron ishte ia doli po me aq sukses të bezdiste aleatët e tij, jo më pak kur e përshkroi aleancën ushtarake të NATO-s si "të vdekur nga truri" gjatë një interviste të vitit 2019 me “The Economist”, duke gjeneruar një kor protestash nga Uashingtoni dhe kryeqytetet evropiane.

Çuditërisht, marrëdhëniet me Amerikën ranë për pak kohë në një nivel historik të ulët nën pasardhësin e Trump, Joe Biden, për shkak të një mosmarrëveshjeje të fortë mbi kontratat e nëndetëseve. Parisi kishte shpresuar për një fillim të ri me zgjedhjet e demokratëve në vitin 2020, por këto shpresa u prishën një vit më vonë kur SHBA dhe Britania negociuan fshehurazi një pakt me Australinë, që i kushtoi Francës një kontratë nëndetëse me vlerë miliarda dollarë. Mospërfillja erdhi pas një tërheqjeje të shpejtë të SHBA-së nga Afganistani që i la aleatët evropianë të Amerikës – dhe për më tepër vetë afganët – të ndiheshin tërësisht të braktisur.

Franca iu përgjigj mospërfilljes së nëndetëseve duke tërhequr ambasadorin e saj nga SHBA - një gjest i paprecedentë nga "aleati më i vjetër i Amerikës". Do të duhej një telefonatë 30-minutëshe midis Macron dhe Biden, e ndjekur nga një takim në Romë, që të dy t’i rregullonin gjërat, megjithëse disa zyrtarë francezë thanë se "thika pas shpine" e Amerikës do të linte plagë të thella.

Macron pati sukses më të madh në Afrikë, ku ndoqi luftën kundër xhihadizmit të nisur nga paraardhësi i tij, François Hollande. Pavarësisht pengesave të fundit në Mali, ku marrja e kontrollit nga një juntë ushtarake armiqësore ndaj Francës përshpejtoi largimin e trupave franceze, Macron ia doli të bindë vendet e tjera evropiane që të shpërndanion barrën dhe të kontribuonin me trupa në një forcë ndërkombëtare.

Presidenti francez ishte ndoshta më i suksesshmi në iniciativat e tij të tjera afrikane, duke përfshirë përpjekjet e tij për të arritur tek vendet përtej sferës tradicionale të ndikimit të Francës. Në korrik 2018, ai u lavdërua për angazhimin me drejtuesit e shoqërisë civile gjatë një udhëtimi në Nigeri, ku vizitoi një klub nate ikonik në Lagos të themeluar nga legjenda e afrobeat-it, Fela Kuti.

Aspirata evropiane të frustruara

Macron bëri gjithashtu përparim të rëndësishëm në njohjen e kapitujve të errët në historinë e trazuar të Francës në Afrikë. Në maj 2021, pas më shumë se dy dekadash marrëdhënie të hidhura midis Francës dhe Ruandës, ai mbajti një fjalim historik në Kigali duke njohur "përgjegjësinë" franceze në gjenocidin e Tutsi-ve në 1994. Fjalimi i tij pasoi publikimin e një raporti gjithëpërfshirës mbi dështimet e misionit paqeruajtës të Francës në atë kohë, të cilin Macron e kërkoi vetë.

Duke prekur një temë tjetër shumë të ndjeshme, Macron njoftoi ngritjen e një komisioni "kujtime dhe të vërteta" për të rishikuar historinë koloniale të Francës në Algjeri dhe për të gjetur mënyra për të adresuar ankesat e kahershme. Ai urdhëroi deklasifikimin e pjesëve të arkivave kombëtare të Francës për luftën algjeriane të pavarësisë dhe u kërkoi "falje" algjerianëve që luftuan për Francën dhe u braktisën pas luftës, duke premtuar dëmshpërblime.

Ndërsa Macron hyri në periudhën e fundit të mandatit të tij, presidenca e radhës e Francës në Bashkimin Evropian ofroi një shans për t'u fokusuar sërish në objektivin e tij kryesor të politikës së jashtme: avancimin e integrimit evropian dhe zhvillimin e një "autonomie strategjike" për BE-në.

Në një nga lëvizjet e tij të para si president, Macron e pati riemërtuar Ministrinë e jashtme të Francës në "Ministrinë e Evropës dhe Punëve të Jashtme". Një eurofil pasionant, ai nuk i ka fshehur shpresat se BE-ja një ditë do të ketë një buxhet të vetëm, rregulla të përbashkëta fiskale dhe, mbi të gjitha, një mbrojtje të përbashkët. Ndërsa ai në fillim dështoi të bënte Angela Merkelin e Gjermanisë të mbështeste axhendën e tij, Covid-19 përfundimisht i erdhi në ndihmë, duke i bindur partnerët e Francës në BE që të nënshkruajnë për një plan masiv rimëkëmbjeje dhe të lëshojnë borxhe të ndërsjella.

Në prag të kthesës gjashtëmujore të Francës në krye të presidencës së BE-së, Macron duket se e zhvendosi fokusin e tij te siguria, duke bërë thirrje për një konvergjencë më të madhe në politikën e jashtme dhe të mbrojtjes. "Ne duhet të kalojmë nga një Evropë që bashkëpunon brenda kufijve të saj, në një Evropë që është e fuqishme në botë, plotësisht sovrane, e lirë për të bërë zgjedhjet e veta dhe zotëruese e fatit të saj," tha ai në një konferencë për shtyp në dhjetor.

Tre muaj më vonë, me një luftë shkatërruese që po shpaloset në pragun e BE-së, vendimi historik i Gjermanisë për të rritur shpenzimet e saj ushtarake sugjeron një ndryshim të mundshëm të lojës. Nëse tragjedia në Ukrainë do të favorizojë nxitjen e Macron për një kapacitet të përbashkët mbrojtës evropian, ose do të forcojë aleancën e NATO-s të udhëhequr nga SHBA-ja, kjo mbetet për t'u parë.

/ France 24 /