Transparencë europiane me disa përjashtime

Mesazhet që kanë shkëmbyer Presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, dhe CEO i Pfizer, Albert Bourla, kanë hapur një debat të madh, megjithatë gazetarëve dhe ligjvënësve u është mohuar aksesi në to.

Të shkëmbyera në muajt e parë të pandemisë, në një kohë kur Komisioni po negocionte kontratat e vaksinave me vlerë miliarda euro, këto tekste janë thelbësore për çdo përpjekje në rishikim të mënyrës si Bashkimi Europian e menaxhoi pandeminë. E megjithatë, Komisioni i ka përjashtuar në mënyrë të njëanshme këto mesazhe - dhe të gjitha mesazhet tekst - nga rregullat e transparencës së BE-së.

Të premten, Ombudsmani Evropian, Emily O'Reilly, fshiu arsyetimin e Komisionit për përjashtimin e mesazheve me tekst nga rregullat e ruajtjes së të dhënave dhe transparencës. Megjithatë, Komisioni refuzon të mbajë përgjegjësi.

Por, sado e kundërshtueshme të jetë sjellja e Komisionit, e gjithë kjo çështje - ose delete-gate siç njihet tani - është thjesht një simptomë e një problemi më të madh: një krizë e llogaridhënies demokratike në nivelin institucional të BE-së. Është ky problem strukturor që duhet të shkaktojë shumë më tepër zhurmë sesa ka shkaktuar deri tani.

Nuk duhet një ekip avokatësh për të dalë në të njëjtin përfundim si Avokati i Popullit i BE-së. Kur marrëveshjet gjigante të vaksinave bëhen përmes mesazheve me tekst, sigurisht që është e rëndësishme që ata që ofrojnë mbikëqyrje, të arrijnë t'i shohin ato. Duke mohuar aksesin, Von der Leyen po zgjedh një rrugë që ka vetëm anët negative. Ajo jo vetëm që po i jep një goditje përgjegjshmërisë demokratike, por njëkohësisht po hedh dyshime mbi veten dhe institucionet e BE-së.

Transparenca është gurthemeli i llogaridhënies. Dhe në këtë drejtim, është shumë shqetësuese që Komisioni është bërë më pak transparent në të gjithë bordin - një prirje që bie ndesh me premtimet e bëra Von der Leyen kur kërkoi votat parlamentare për zgjedhjen e saj.

Pra, pse ajo i hedh poshtë premtimet që ka bërë vetë? Epo, sepse ajo mundet ta bëjë. Ashtu si shumë drejtues në mbarë botën, Komisionit iu dha shumë liri veprimi për të kryer menaxhimin e krizave gjatë gjithë pandemisë. Për pjesën më të madhe të dy viteve të fundit, Parlamenti Evropian ka qenë shumë i butë me ekzekutivin që supozohet ta kontrollojë, ndërsa lidershipi i tij mbron Komisionin nga çdo inspektim që e vë në siklet.

Është koha që kjo të ndryshojë. Liria, pasi jepet, është e vështirë të frenohet. Por ajo duhet të ndalet. Për sa kohë që Parlamenti nuk e afirmon veten si një kontroll demokratik mbi pushtetin e Komisionit, ky i fundit nuk do të ndiejë asnjë presion për të respektuar normat demokratike si transparenca.

Me zgjedhjen e kryetares së re të Kuvendit, Roberta Metsola, tani ka një mundësi për t'u shkëputur nga ky komoditet i pashëndetshëm. Por nuk do të jetë e lehtë. Ne kemi lejuar që “muskujt” që duhen për të kërkuar llogari nga Komisioni të atrofizohen. Kaosi i ditëve të para të pandemisë dhe bllokimet e shumta kanë qenë një goditje për frymën parlamentare që zakonisht formohet në muajt e parë, pasi anëtarët e rinj njihen me njëri-tjetrin dhe krijojnë afrimet e para.

Por zhgënjimi mes eurodeputetëve po rritet dhe është e rëndësishme që ai të përkthehet në veprim. Eurodeputetët duhet të kërkojnë nga lidershipi i tyre që të rivendoset një minimum kontrolli.

Askush nuk pret ekzekutim të përsosur kur merret me një krizë. Evropianët janë me të drejtë mirënjohës ndaj Komisionit që ka ndihmuar në prokurimin e vaksinave për COVID-19. Nëse do të bëheshin gabime në proces, do të ketë të shumtë ata që do t'u japin përgjegjësive të dyshimit. Por edhe qytetarët evropianë kanë të drejtë të dinë se çfarë ka ndodhur. Dhe përfaqësuesit e tyre kanë përgjegjësinë të mbajnë një sy të ngushtë tek ata që janë në pushtet dhe të mos heshtin kur u ndalohet të shikojnë brenda.

^*Politikane holandeze nga radhët e Partisë Demokratike 66 dhe deputete e Parlamentit Europian.

Shkrimi është botuar në Politico.eu