Moro, një vrasje e domosdoshme*
Gazeta e njohur “Corriere della Sera” vijon publikimin e serisë së intervistave në kuadër të asaj që autori Walter Veltroni e quan si Fundi i Republikës së Parë që ndodhi në vitin 1992 me daljen nga loja të establishmentit politik italian të pas Luftës së Dytë Botërore. Kësaj radhe, i intervistuar është Claudio Signorile, numri dy i Partisë Socialiste të Craxit. Ai konsiderohet si një nga protagonistët e çështjes Moro, ky i fundit ish-kryetari i Demokracisë Kristiane, themelues i saj dhe një nga njerëzit kryesorë politikë në Itali, i rrëmbyer nga Birgadat e Kuqe.
Në këtë cilësi dhe si një njeri i informuar për ngjarjen e asaj kohe, por edhe si akademik, Signorile lë më shumë dyshime sesa sqaron nga ajo që ndodhi atë kohë. E vetmja gjë e sigurtë është se Moro u bë viktima e domosdoshme e atij që quhet si ekuilibri i Luftës së Ftohtë, që nuk e pranonte idenë e bashkëqeverisjes të ideuar nga Moro. Një tezë kjo që artikulohet edhe nga një tjetër eksponent i të majtës italiane të asaj kohe, Rino Formica. Signorile ishte ndër njerëzit që bindi Amintore Fanfanin të hapte negociatat me Brigadat dhe mbi këtë ide pati përkrahje edhe nga brenda Demokracisë Kristiane. Por pastaj Diçka ndodhi... Andreotti, Cossiga, apo edhe të tjerë, ishin për Signorilen, Pilatët e një kohe ku Italia nuk vendoste për veten.
Kush mund ta mbështeste linjën e Fanfanit(një nga drejtuesit kryesorë të Demokracisë Kristiane)?
Doroteanët(fraksion i Demokracisë Kristiane) nuk ishin miq të Moros, megjithatë Bisaglia ishte mik idesë së një raporti me socialistët: në politikë kryqëzoheshin konvergjencat më komplekse. Një sjellje e frymëzuar nga një shqetësim njerëzor që i korrespondonte në atë moment dhe një logjike politike.
Përshtypja që pate nga bisedimet me Pipernon dhe Pacen ishte se ky pozicion i Fanfanit do të ishte i mjaftueshëm?
Në atë moment isha i bindur se po. Pse të them në atë moment? Sepse në ato vite u binda se Piperno mendonte se dinte gjëra që nuk i dite. Çfarë dua të them? Se ndoshta tavolina në të cilën luhej kishte ndryshuar. Ja pse unë këmbëngul shumë te ditët e fundit të rrëmbimit të Aldo Moros. Pas kërkimeve për trupin e Moros në liqenin e Dukeshës unë nisa të kisha jo vetëm dyshime mbi mirëbesimin e Pipernos(një nga liderët e Potere Operaio) që u soll në mënyrë korrekte, por edhe për kapacitetin real të këtij të ashtuquajturi grup politik për t’u orientuar në vendimet e veta. Për këtë arsye është e gabuar të rindërtosh gjërat duke i besuar tërësisht raportit tonë me Pipernon dhe Pacen. Sepse me shumë gjasë qysh atëherë ishte vendosur një lidhjes mes sistemit të shërbimeve sekrete dhe realitetit të Brigadave të Kuqe.
Po thua një gjë të rëndësishme…
Po bëj një reflektim: në ekstremizmin italian, në fillim shohim dy komponentë: krahu i armatosur i Brigadave të Kuqe brenda të cilit ekziston edhe një dialektikë e mandej Autonomi e Punëtorëve, Pushteti Punëtor, pra formacionet politike. Në një pikë, përpara rrëmbimit të Moros, ndodh një thyerje. Autonomia Punëtore, Pushteti Punëtor apo grupi që formohet, në të cilin Piperno është një nga themeluesit, ka një vizion, një objektiv politik, eversiv, por politik, ndërkohë që krahu i armatosur, Brigadat e Kuqe, ata që zgjedhin luftën e armatosur, kanë nevojë për një aleat që të jetë në kushtet t’i furnizojë me armë dhe para. Është gati fatale, është një e vërtetë historike. As nuk e diskutoj, është fatale.
Cilat shërbime?
E them nga përvoja e drejtpërdrejtë e atyre viteve. Italia ishte në zemër të një sistemi të Shërbimeve që kontrollonin njëri-tjetrin, kryqëzoheshin, luftonin. Por ishte një sistem. Italia është shumë e rëndësishme strategjikisht. Është për qenien e saj si një vend i NATO-s, për pozicionin e vet në Mesdhe, për prainë e një partie komuniste që shkon në 30%. Unë besoj se që në momentin e organizimit të rrëmbimit ka patur një formë mbështetjeje, apo ndihme. E gjitha çështja e 55 ditëve duhet lexuar me një referim të dyfishtë: brigadistët që drejtpërdrejt, fizikisht kryejnë operacionin – edhe përkundrejt një dialektike të brendshme mes komponenteve politike dhe ushtarake – dhe forcave ndërkombëtare që kishin si qëllim sigurimin e një evolucioni të përcaktuar të atij kalimi historik. Kur ndodhi kërkimi në liqenin e Dukeshës ishte e qartë se ai sistem po jepte një sinjal. Është sinjali që na thotë se ka ndryshuar drejtimi. Më vonë mu konfirmua një gjë e tillë. Që nga ai moment çdo gjë rrëshket me shpejtësi drejt vrasjes.
Dhe ti çfarë bën?
Çfarë mund të bëja? Vazhdova përpara. Binda Fanfanin të hedhë hapin. Mendoja, ndoshta naivisht, se kishim të bënim gjithësesi me një subjekt poitik. Brigadat e Kuqe kishin kërkuar qartë një gjest sqarues nga Demokracia Kristiane dhe ai po përcaktohej. Ata ndoshta edhe mendonin se objektivi ishte arritur. T’i jepej një goditje solidaritetit kombëtar, arritja e legjitimitetit dhe delegjitimimit të Moros që edhe i lirë, do të kishte qenë politikisht i marrë fund. Por kjo ishte një sjellje politike, në të vërtetë shpërthyen logjika dhe interesa të tjera. Në ato orë mendoja akoma se një polzicion i DK-së, pas telefonatës së Moretit në shtëpinë e Moros, nuk mund të injorohej. Duhej nxituar. Unë vazhdoj të besoj se jam përgjuar kur i telefonova Craxi-t nga telefoni i makinës për t’i treguar për takimin me Fanfanin.
Të gjithë ne ndiqeshim dhe përgjoheshim. Ndoshta, duke ditur se Demokracia Kristiane po lëvizte, ka nxitur ata që e donin të vdekur Moron që të nxitonin. Është pyetja e madhe që mbaj brenda vetes sime. Më pas dikush shtiu.
Çfarë mendimi ke për rindërtimin e vrasjes në rrugën “Montalcini”(vendi ku u ekzekutua Aldo Moro)?
Ta them ndershmërisht se çdo rindërtim që kam parë deri më tani nuk më bind. Rindërtimi i ngjarjeve i bërë nga brigadistët nuk të bind, nuk është i vërtetë, duket nga shumë gjëra. Mund të ketë patur një ndërhyrje nga palë të treta.
Craxi në një moment thotë se “erdhi dikush nga jashtë”…
Një ndërhyrje e tretë. Nëse janë të vërteta ato që po them, pse jo? Ke të bësh me figura si Moretti(Mario Moretti një nga drejtuesit e Brigadave të Kuqe dhe pjesëmarrës në rrëmbimin e Moros) që janë absolutisht të bindur, në kufij, madje ndoshta më shumë se kaq. Është një situatë në të cilën Shërbimet e ndryshme, në konflikt por rojtarë të ekuilibrit të Jaltës, konvergojnë në vullnetin që çështja të mbyllet me vdekjen e Moros, duke patur parasysh artificën e politikës së solidaritetit nacional të cilën asnjë prej blloqeve nuk mund ta pranonte. Edhe pse p.sh tek amerikanët kishte dy pozicione të ndryshme. Më shumë kundër ishte Departamenti i Shtetit, më pro, ndonëse ngjan e pabesueshme, CIA. Unë kisha qenë në ShBA në tetor të vitit 1977. Kërkova aty të shpjegoja gjërat: u përsërisja të gjthëve një frazë në dukje banale: “Partia Komuniste Italiane me Berlinguer në krye ka marrë një pozicion të rëndësishëm mbi NATO-n. Dhe është partia më e madhe komuniste e Perëndimit. Është mirë apo keq që kjo të ndodhë?”
Ata pranojnë: Është një gjë e mirë.
Atëherë për çfarë po flasim?”
Pse sipas teje, të gjithë, përfshirë Maccarin në momentin e vdekjes(Germano Maccari, një nga rrëmbyesit e Moros) kanë qëndruar në këtë pozicion? Pra, pse nuk pati një krisje?
Të bëj një pyetje: pse duhet të ndodhte? Me një krisje të tillë rihapet gjithçka. Pa të mbyllet çdo gjë. Unë preferoj të vdes dhe të mos lë gjurmë nga pas. Kështu meshën e kuptojnë më mirë. Gjithçka u mbyll si me derë të blinduar. Kush e kërkon sot të vërtetën?
Pse nuk e ndoqi policia Pipernon dhe Pacen që pas bisedave me ju ta referonin diku përmbajtjen e tyre?
Sepse kishte patur udhëzime të mos e bënte.
Nga Cossiga?
Nga ata që mund t’i jepnin këto udhëzime. Nuk e di, ndaj nuk ja lejoj vetes të bëj supozime. Sigurisht që është e pabesueshme duke ditur se kishim patur këto takime, askush nuk kishte predispozitën të na ndiqte…Ishim nën një kontroll të rreptë. Të mendosh që na jepnin një pistoletë për t’u mbrojtur.
Rino Formica më ka thënë se “nuk është e vërtetë që nuk kishim paralajmëruar, Cossiga dhe Leone ishin informuar”
Leone po, me Cossigën nuk kisha ndonjë raport në atë kohë. Nuk i flisja kurrë për këto gjëra sepse nuk i besoja. Leone, pse tregoi disponimin për të kërkuar rrugët për lirimin e Moros, pagoi një çmim shumë të lartë.
Më fol për Cossigan dhe Andreottin në këtë çështje. Andreotti ngjan i padukshëm…
Është garanti i status quosë, nuk është i pakapshëm. Nëse krijohen kushtet për lirimin e Moros ai nuk i pengon, por nuk bën asgjë për t’i krijuar.
I bashkohet apelit të Paolo VI për të mbyllur çdo spirale…
Ai është kryetar i një qeverie që nuk shkon dot në Parlament, sepse nuk ka shumicën. Andreotti ishte i ndershëm me aleatët. Në të gjithë këtë situatë nuk bën asgjë në favor të një zgjidhjeje. Nuk lehtëson, nuk pengon. Pozicioni i Cossigas është i ndryshëm. Më tepër se nxënës i Moros, ai më duket nxënës i vetvetes. Cossiga ka patur përherë marrëdhënie me shërbimet. Ndoshta kjo ishte e natyrshme. Por në atë periudhë ndodhi një ndryshim radikal në asetet e shërbimeve. Është një fakt historik se një pjesë e madhe e drejtuesve të tyre u njollosën nga P2. Dhe nuk e kam kuptuar kurrë përdorimin e atij konsulentit amerikan që ka deklaruar përherë qartë se kishte si objektiv të vetëm sigurimin se Moro nuk do të dilte gjallë nga burgu i BR. Cossiga në atë periudhë po ndërtonte të ardhmen e tij politike. Nëse Andreotti është garanti i status quosë, Cossiga është garanti i asaj që do të vinte.
Vdekja e Moros ka qenë një demon që nuk iu nda asnjëherë , kishte tek ai një dhimbje autentike…
Ishte president i Republikës. Duke folur njëherë më 1978 më rastisi të them: Pastaj duhet kontrolluar tek sanktuarët, sepse ekzistojnë.
Mëngjesin tjetër më vjen një telefonatë nga kreu i shtetit: “Po të them menjëherë se kjo telefonatë përgjohet”.
Iu përgjigja: “Është e drejta jote Francesco, bëje, çfarë ka?”
“Doja të të thosha se këto që ke thënë nuk përputhen me të vërtetën”.
Iu përgjigja: “Shiko, ti nuk hyn këtu, nuk ka ndonjë referim për ty”.
Pra më bën të kuptoj se ai mund të nxirrte përgjime të tjera të periudhës së përpjekjeve tona. Atëherë unë e mbyll: “Nuk kisha në mendje ty, nuk kam asnjë qëllim të bëj krime ndaj sigurisë së shtetit lidhur me Presidentin. Ndaj e lëmë me kaq”.
Kishte gjëra ndaj të cilave ai reagonte në mënyrë impresionuese. Ka një rrethanë që nuk më lë të qetë. Kur ai më telefonon në mëngjesin e vrasjes, pak përpara momentit kur gjendet Moro, pse e bën këtë gjë? Unë atëherë mendova se donte të komentonte atë që pritej të ndodhte në Partinë Demokristiane atë mëngjes. Shkoj aty, por ai as që nuk e përmend këtë gjë. Atëherë mendoj: ndoshta ai ka lajmin që e kanë liruar apo se po e lirojnë. Përndryshe pse më telefonoi? E bën këtë në mënyrë që unë të jem aty kur të merret vesh për rrugën “Caetani”(vendi ku u gjet makina me trupin e Moros). Në zyrën e tij ishte një sinjalizues i lidhur me Prefektin dhe drejtorin e Policisë. “Është pikasur një makinë, shkojmë ta shohim”.
Një çast heshtje dhe pastaj: “Është personaliteti i njohur”.
Cossiga bëhet i bardhë, thotë: “Më duhet të jap dorëheqjen”.
“Duhet ta bësh”, i them. Përqafohemi dhe unë shkoj.
Pse më bëri që të shkoj aty atë mëngjes? Ia bëj këtë pyetje vetes ende sot e kësaj dite.
Ti çfarë shpjegimi dhe?
Nuk kam dashur ta jap. Por mendimi më i keq është se Ai, i vetëdijshëm se çështja po shkonte drejt përmbylljes, donte një dëshmitar të pacenueshëm në gjendje të fliste dhe sqaronte befasimin dhe shqetësimin e tij të thellë. Duhet ta mendoj këtë. Nuk e kam thënë asnjëherë, nuk kam hapur polemika mbi këtë temë. Por Cossiga, në atë kohë, shihte “përtej”.
Kur Craxi flet për plakun e madh, për kë e ka fjalën?
Jo për një person, por për një sistem. Është fati i mallkuar i këtij vendi kufi, i ngërthyer nga interesat e mëdha të Luftës së Ftohtë. Ishim në kulmin e saj, në fund të viteve ’70. Pas dy vjetësh vjen Ustika(masakra e Ustikës ndodhi në vitin 1980 kur një avion i linjës Bolonja – Palermo u rrëzua duke provokuar vdekjen e të gjithë pasagjerëve. Hetimet konkluduan se avioni “Itavia Flight 870” u rrëzua nga goditja e një rakete) dhe raketat europiane…
Çfarë vdiq politikisht me vrasjen e Moros?
Ka patur pëherë konfuzion për këtë gjë. Solidariteti kombëtar nuk mori fund menjëherë pas 9 majit. Rezistoi edhe për dy vjet. Sepse Berlinguer, që nuk ishte një ekstremist i papërgjegjshëm, donte të mbyllte kursin e nisur në atë legjislaturë. Në Partinë Socialiste, fakti që unë kisha shumicën, mund të dekurajonte idenë e një qeverie pa Partinë Komuniste, sugjerim që po gjente hapësirë. Berlinguer donte të ishte lideri që plotësonte legjitimitetin e Partisë Komuniste, që hapte rrugën për praktikimin e asaj demokracie të alternimit që ishte e vetmja formulë e mundshme për qeverisjen italiane. Jo alternativa, jo thjesht solidariteti kombëtar, por një skemë në të cilën Demokracia Kristiane dhe e majta – që do të rregullonte situatën e brendshme në terma të raporteve të forcës mes socialistëve dhe komunistëve – mund të riktheheshin në garë. Një projekt i qartë. Ishte ai i Moros, “faza e tretë”. Për këtë historia e rrëmbimit përfundoi ashtu si përfundoi. Ai projekt, i dobishëm për demokracinë italiane, nuk përputhej me ekuilibrat e Luftës së Dytë të Ftohtë.
Po Demokracia Kristiane?
DK dhe Partia Komuniste shkojnë në zgjedhje në vitin 1979, duke menduar se do dilte një rezultat i ngjashëm me atë të 1976-ës dhe kjo do të lejonte që të vazhdonte ai proces politik. Por nuk doli kështu. Humbën vota të dyja palët. Në atë pikë Berlinguer nis të ndryshojë drejtim, por mbi të gjitha nis të ndryshojë drejtim edhe Craxi. Unë e kisha ende shumicën e partisë, De Michelis nuk e ka bërë ende kalimin me autonomistët. Pas zgjedhjeve vjen degtyra për Craxin, e para për të. Ideja ishte që Craxi të ishte kryeministër me shumicën e Moros…Po të gjithë, përveç DK-së. Partia Komuniste nuk kundërvihet, ndoshta duke menduar se kjo ide do të vdiste për shkak të kundërshtimit të DK-së. në vitin 1980, kongresi i DK-së hapet me shumicën e Moros, në kuptimin që raporti i Zaccagninit flet për emergjencën e mungesës së alternativave: donte të thoshte qeverinë e solidaritetit kombëtar. Shumica në letër ekziston: Zaccagnini, Andreotti dhe doroteanët që nxjerrin në pension sekretarin Piccoli…Nëse kongresi i DK-së do të përfundonte siç nisi, pra me shumicën Andreotti, Zaccagnini, doroteanët, ndoshta do të flisnim për një tjetër histori tonën…
*Titulli origjinal: Claudio Signorile: "Convinsi Fanfani ad aprire alle Br per salvare Moro. Poi accadde qualcosa"
Përkthimi(me shkurtime): Skerdilajd Zaimi
Comments
Nga gjithe kjo bande
Nga gjithe kjo bande politikanesh italiane vetem Sandro Pertini mbeti i paperlyer. Xhulio Andreoti, Kraksi, etj. i perlyen gishtat ne politiken e llumit italian, mbi te cilin rendonde hija e amerikanve gjithnje nga "frika" ndaj Berlinguerit. Si ne bomben e stacionit te Bolonjas, ashtu dhe ne rrembimin e Aldo Moros ka prova, ndonwse jo te hapura e te qarta, qe sherbimi i fshehte italian dhe disa politikane, me lidhje me CIA-n, kishin gisht! Gjithe puna ishte si te diskretitonin krahun e majte, gje qe edhe e arriten ne fakt. Distancimi i Berlinguerit nga keto vepra nuk e shpetoi renien e reputacionit te tij. Nderkohe qe kendej nga ne, Enver Hoxha mburrej me diskretitimin qe u kish bere euro-komunisteve europiane me librin e tij "Euro-komunistet ..."!
Add new comment