Nevoja për ripërkufizimin e Njerëzores

Zhvillimet e fundit në disa degë të mjekësisë si gjenetika, neuroshkenca dhe transplanti i indeve apo qelizave po i trondisin kufijtë ligjorë klasikë që përbëjnë themelin e strukturave normative mbi të cilat bazohen shoqëritë. Ato paraqesin sfida cilësisht të ndryshme nga ato të deritanishmet, që duket se turbullojnë dallimet ligjore midis qenieve njerëzore dhe organizmave të tjerë të gjallë, midis qenieve njerëzore të gjalla dhe atyre të vdekur, dhe midis indeve dhe qelizat njerëzore dhe atyre jonjerëzore. Si mund t’u përgjigjen sistemet juridike këtyre sfidave të reja?

Përcaktimi nëse një "send" është tani "dikush" mbart me vete implikime të thella për të drejtat dhe detyrimet që ligji njeh për "njerëzit". Megjithëse mund të tundohemi të mendojmë se këto zhvillime të reja kërkojnë nga ne që të rishikojmë ligjin e respektuar me kohë mbi përkufizimet për njerëzit, njerëzit e gjallë ose indet njerëzore, ne sugjerojmë që dualizmat e tanishme ligjore mund të zbatohen në mënyra që sigurojnë fleksibilitet të përshtatshëm për të lejuar peshimin e shumë çështjeve që kanë të bëjnë me zhvillimet në gjenetikë, neuroshkencë dhe bio-projektimin qelizor dhe sfidojnë mënyrën sesi përcaktojmë ligjërisht çfarë është "njerëzore" dhe çfarë jo.

Përparimet e fundit në neuroshkencë, si ringjallja e mundshme e trurit të "vdekur" të derrit, ngrenë pikëpyetje që vënë në diskutim mënyrën sesi ne ndajmë konceptet e jetës dhe vdekjes nga njëra-tjetra. Në kontekstin e hulumtimit të qelizave dhe indeve, krijimi i njësive njerëzore sintetike me veçori të ngjashme me embrionin (SHEEFs) dhe “monstrave” njerëzore-shtazore hedhin hije mbi taksonomitë tona të pranuara juridike për organizmat. Teknologjitë CRISPR mund të çojnë në terapi gjene somatike me gjasë të pranueshme, për kushte serioze të trashëgimisë, ndërkohë që gjithashtu çojnë në korrigjim gjenetik që prek “njerëzit” e ardhshëm, për të mos përmendur këtu një përmirësim të mundshëm e të pavlerë gjenetik.

Dualizmat klasike

Dualizmat klasikë që janë të pranishme në sistemet juridike në mbarë botën - qoftë kafsha përkundrejt njeriut, njeriu përkundrejt sendit ("pronës"), të gjallët kundrejt të vdekurve, ilaçeve kundrejt pajisjeve, - janë tashmë në proces "ripërkthimi" sipas ligjeve specifike ose nga gjykatat, duke krijuar terma të rinj si identiteti gjenetik i njeriut ose integriteti (1), trashëgimia e përbashkët e njerëzimit (2), speciet njerëzore, krimet kundër njerëzimit (3) dhe anëtarësimi në familjen njerëzore (4). Të qenit "njerëzor" është pikënisja ligjore për këto koncepte. Por a kuptohet përkufizimi i "njeriut" në kuptimin juridik? A është ai i kërcënuar?

Siç thuhet në nenin 1 të Deklaratës Universale të të Drejtave të Njeriut, të gjitha qeniet njerëzore "lindin të lirë dhe të barabartë në dinjitet dhe të drejta" (4). Parashikuar mbi dinjitetin e qenësishëm të qenieve njerëzore, të drejtat e njeriut dhe detyrimet që u korrespondojnë e gjejnë bazën e tyre në personalitetin e njohur juridikisht. Me inkuadrimin e tyre dhe hierarkinë normative të brendshme, ligjet ofrojnë garanci për bashkëveprimet njerëzore në shoqëri dhe në botë. Çdo propozim për riklasifikimin e kufijve ligjorë dhe rregullatorë që rrethojnë përkufizimin e "njeriut" në përgjithësi do të duhej pikë së pari të sqaronte kompleksitetin dhe plasticitetin e dualizmit klasik të bioteknologjive dhe i ekosistemit rregullator.

Referenca ndaj dinjitetit të qenësishëm të njerëzve si "anëtarë të familjes njerëzore" mund të shërbejë si filtri ligjor për shkallët e mbrojtjes para lindjes dhe pas vdekjes. Ligji nis me qëndrimin se çdo organizëm i gjallë i lindur nga një person është një person fizik të paktën nga koha e lindjes deri në kohën e vdekjes, por gjërat ndërlikohen shumë shpejt.

Trajtimi special i “njerëzores” nuk vlen vetëm në atë periudhë apo për personat juridikë. Të gjitha vendet sigurojnë mbrojtje për embrionin ose fetusin përmes ligjeve të abortit, ligjeve për mbrojtjen e fetusit, kufijtë e hulumtimit të embrionit dhe masa të tjera. Qasjet variojnë që nga njohja kushtetuese e personalitetit juridik në konceptim deri te rregulli 14-ditor në lidhje me hulumtimin mbi embrionet.

Në mënyrë të ngjashme, sistemet ligjore përdorin mënyra të ndryshme për të përcaktuar fundin e personalitetit përmes vdekjes. Shumica e autoriteteve deklarojnë vdekjen, dhe fundin e të drejtave, kur ka ose ndërprerje të pakthyeshme të funksioneve kardiopulmonare ose të të gjitha funksioneve të trurit. Por personat e zhdukur, në shumë juridiksione, mund të deklarohen të vdekur ligjërisht pas një periudhe të gjatë nga zhdukja. Edhe pas vdekjes, indet e njerëzve kanë ligjërisht të drejtë për trajtim të veçantë; disa vende ofrojnë trajtim të veçantë ndaj mbetjeve njerëzore nga popullata të veçanta, siç është Ligji për Mbrojtjen dhe Riatdhesimin e Grave të Amerikëve Vendas në Shtetet e Bashkuara. Ndonjëherë personat fizikë juridikë do të humbasin përfitimet nga ligji për mbrojtjen e të dhënave nëse të dhënat e tyre "anonimizohen", duke i bërë ata, për atë qëllim, një lloj "jo-njeriu".

Disa janë tunduar ta konsiderojnë vetëdijen si kriter ligjor vendimtar për anëtarësimin në familjen njerëzore, si një përkufizim të fundit të jetës ose ndoshta të fillimit të saj.

Identiteti gjenetik

Mund të argumentohet se gjenomi njerëzor e përcakton "njeriun". Përkufizimi i gjenomit njerëzor të miratuar nga Organizata Arsimore, Shkencore dhe Kulturore e Kombeve të Bashkuara (KB) në vitin 1997 ishte se ai "përfshin strukturën gjenetike të njerëzimit si një e tërë dhe të gjeneve individuale në formën e tyre të prekshme (materialin gjenetik) dhe gjenet në format e tyre të paprekshme (informacioni gjenetik). ”Kështu, UNESCO pohoi se është gjenomi njerëzor që “nënvizon unitetin themelor të të gjithë anëtarëve të familjes njerëzore si dhe njohjen e dinjitetit dhe diversitetit të tyre të qenësishëm". Referencat për dinjitetin njerëzor, identitetin gjenetik ose integritetin gjenetik përdoren për të ndaluar klonimin riprodhues të njeriut, ndërhyrjen e kodit gjenetik njerëzor (9) dhe eugjenikën. Për shembull, klonimi riprodhues njerëzor konsiderohet se është i papajtueshëm me dinjitetin njerëzor nën Deklaratën e KB 2005 për Klonimin e Njeriut ose edhe si një krim kundër specieve njerëzore.

Shumëllojshmëria e gjerë e gjenomit njerëzor do të thotë që nuk ekziston asnjë "gjenom njerëzor" i vetëm, por miliarda të tillë. Mbivendosja e tyre me gjenomet e organizmave qartësisht johumanë krijon një problem tjetër, siç bën edhe mbivendosja e tyre e madhe me paraardhësit tanë të zhdukur, Neandertalët dhe Denisovanët. "Gjenomi njerëzor" bëhet akoma më problematik nga mundësia e njerëzve që mbajnë variacione gjenetike që nuk janë hasur më parë në speciet tona, qoftë nga korrigjimi ose nga mutacioni natyror. Gjenomet ndryshojnë me çdo gjeneratë njerëzore. Me pak fjalë, nuk ka ndonjë "gjenom njerëzor" të përcaktuar që mund të përdoret si një mënyrë e thjeshtë për të përcaktuar njerëzimin.

Identiteti i specieve

Njerëzit janë organizma biologjikë në vijimësi evolucionare, në të njëjtën mbretëri biologjike si kafshët e tjera, dhe shkenca tregon se ne ndajmë pjesën më të madhe të gjenomit njerëzor me specie të tjera qartësisht jo-njerëzore. Por teknikat e reja të kërkimit, siç është ksenotransplantimi dhe kimera^* njerëzore / jo-njerëzore, sfidojnë ndarjen e specieve shtazore-njerëzore dhe atë të "jetës njerëzore" me spektrin e saj të gjerë në krahasim me personat e gjallë, fizikë me të drejta dhe detyrime të njohura ligjërisht. Krijimi i embrioneve kimerike duke futur qelizat burimore të njeriut tek embrionet e kafshëve shpesh hyn në vakumin ligjor përkatës të njeriut dhe kafshëve. Statusi dhe të drejtat e disa kafshëve jo njerëzore pa qeliza njerëzore vazhdojnë të kontestohen.

Qelizat dhe indet

Ndërsa mbikëqyrja rregullatore dhe miratimet rregullojnë klasifikimin dhe shpërndarjen e barnave dhe pajisjeve dhe ofrojnë hyrje publike transparente në treg, kufiri për indet dhe qelizat njerëzore është gjithnjë e më i paqartë dhe kjo bën që të jetë në lojë siguria publike. Shtetet e Bashkuara, Evropa dhe Japonia kanë qëndrime të ndryshme për përdorimet mjekësore të terapive qelizore. Për të ushtruar juridiksion dhe për të rregulluar ligjërisht terapitë autologjike të qelizave burimore dhe përdorimin e tyre në klinika, Administrata e Ushqimit dhe e Barnave e ShBA (FDA) i klasifikoi këto qeliza si "ilaçe". Shtrembërime të ngjashme ligjore pa dyshim që do të ndodhin në të ardhmen pasi terapitë e inxhinierisë biologjike do të konsiderohen produkte ose pajisje, në varësi të përfshirjes në to të qelizave njerëzore.

Palët në mbarë botën gjithashtu vazhdojnë të kundërshtojnë çështjet e të drejtave mbi qeliza ose inde që në mënyrë të qartë kanë qenë pjesë e një personi juridik ose — në rastin e embrioneve të ngrira, spermës ose vezëve — gjëra që mund të krijojnë në të ardhmen një njeri që njihet ligjërisht si i tillë. Deri më tani, vendimet gjyqësore lëkunden midis klasifikimit të qelizave dhe indeve si pronë ose njerëz potencialë, shpesh duke parë mënyrën sesi vetë palët i kuptojnë qelizat dhe indet. Ndonjëherë, mosmarrëveshjet përcaktohen me ligjin e njerëzve, duke i parë indet dhe qelizat si një zgjatje të vetvetes (njerëzore). Ose akoma më tej, shkatërrimi i qelizave dhe indeve të ruajtura mund të kërkohet në bazë të ligjit për mbrojtjen e mjedisit, sepse ato konsiderohen si mbetje mjekësore.

*Nga mitologjia: Një qenie e gjinisë femërore me kokë luani, trup dhie dhe bisht gjarpri

ScienceMag/TvT