Përdorimi i gjuhës si manipulim

Manipulimi nuk mund të ndodhë kurrë pa gjuhën, ndaj pushteti gjithnjë ka tentuar të kontrollojë diskursin gjuhësor për të përcaktuar komunikimin – pra, për të forcuar mendimin për qëllimet dhe veprimet e veta. As sot, në Shqipëri, nuk bën përjashtim ky model.  Por, në Shqipëri në mënyrë specifike, ky model i imponimit gjuhësor është edhe nën diskursin gjuhësor të ideologjisë…

së kohës së diktaturës, që vijon të komunikojë me shumicën e atyre që kanë jetuar në atë kohë. Ky komunikim mbahet fort përmes teksteve historike, kinematografisë dhe miteve të së shkuarës. Gjuhëtari dhe filozofi amerikan, Noam Çomski, shprehet se gjuha e sotme e pushtetit, më shumë se sa ta shprehë mendim, synon ta fshehë atë. Ose më keq se kaq, të fshehë faktin se qytetarët nuk po mendojnë më fare. Për të realizuar fshehjen e mendimit apo edhe shmangien fare të të menduarit, pushteti kërkon aleancën me median, e cila në vend të debatit mbi faktet, sugjeron spektakël dhe mohim faktesh.

Pra, ndodh ajo që sociologu dhe teoricieni marksist Theodor Adorno e konsideronte “kultura e argëtimit të masave”, një kulturë që në realitet, shpesh, zëvendëson të vërtetat. Për ta bërë sa më efikas manipulimin, gjuha e sotme ka zëvendësuar të mirën me të dobishmen dhe të bukurën me funksionalen. Këto zëvendësime kanë krijuar edhe kaosin mes së vërtetës dhe së drejtës, për të cilën qeveria tenton të ketë autoritetin për ta vendosur. Në një botë të tillë, ideali ka shumë pak vend, për pasojë edhe njeriu kërkon të jetë i rrethuar nga objekte.

Në këtë koncept modern të zbavitjes, njeriu kënaqet vetëm kur është drejt veprimeve praktike, ndërkohë që dorëzon çdo ditë pavarësinë për t’iu përgjigjur pyetjeve: kush është ai dhe çfarë dëshiron të bëjë? Ai nuk pyet ku po shkon dhe për çfarë po shkon, pasi për të është e rëndësishme vetëm të arrijë diku ku mund të shohë dhe praktikojë “gjëra”.

Te një njeri i tillë është media më pas që përcakton realitetin, dëshirat dhe mënyrën e jetesës, pasi te një njeri i tillë nuk ka më as interes për të vërtetën. Ai është në prehrin e dekurajimit dhe për pasojë ai është një votues potencial i dritëshkurtësisë dhe jo i njerëzve të ideve. Sociologët shprehen se një njeri i manipuluar nuk është më i aftë të ketë një ndryshim të brendshëm, pasi ai humbet fuqinë e përcaktueshmërisë së vetes, dëshirave dhe fuqisë së tij.

Ai vetëm pret dhe në këtë pritje ai nuk dallon më faktin nga fshehja e tij, nuk dallon më gjuhën që e fton të mendojë nga gjuha që e shtyn drejt fshehjes së mendimit. Egërsia e manipulimit shfaqet sidomos në këmbënguljen për të fshehur alternativat. Për të bërë sa më efektiv manipulimin, shpiken edhe diskurse të tipit “i fortë – i dobët”, që zëvendëson debatin mbi të vërtetin dhe të pavërtetin.

Në këtë aspekt “udhëheqësi” merr rolin e gjyqtarit dhe dhënësit të drejtësisë. Një hap i përparuar i këtij diskursi gjuhësor është komunikimi përmes formulës që njihet si “qeverisja me popullin”.

Ky komunikim e kthen të manipuluarin në një mekanizëm denoncues, që nuk ndan dot shpifjen nga e vërteta. Përmes denoncimit ata gradojnë drejtuesin në një gjykatës që nuk ka nevojë për prokurorë apo gjyqtarë, por vetëm për linçim publik. Nuk ka gjyqe, nuk ka prova, por ka bindje. Ky format komunikimi e bën turmën të besojë se po i dëgjohet fjala, se po vendos ai vetë për fatin e tij dhe se zëri i tij është i nevojshëm për jetën publike.

Përballë kësaj joshjeje të turmës, zëri i individit vjen e zbehet, pasi atij i sugjerohet vetëm konformizmi. Provat e individit për dinjitet dhe liri përballën me profesorët e bindjes së mendimeve të rreme, që në shumicën e rasteve kanë efekt pasi mbështeten nga komunikimi social.

Sociologët kanë bindjen se beteja me gjuhën e manipulimit është një nga betejat më të vështira, pasi një betejë e tillë kërkon së pari një proces njohjeje të pasojave. Ky proces është i rrezikuar nga pushteti që kanë turmat në një vend. Manipulimi nuk mundet me një tjetër lloj manipulimi, apo me një gjuhë replikuese, por me një alternativë tjetër më bindëse, pasi historia ka treguar se idetë munden vetëm me ide.

Panorama