Nacionalizmi, kërcënim për idenë evropiane

Bernard-Henri Levy është një nga intelektualët më të mëdhenj të Francës së katër dekadave të fundit. Ai ka drejtuar lëvizjen Nouveaux Philosophes (Filozofët e Rinj), që u shkëput nga rrënjët e saj komuniste dhe u përpoq të krijonte një pikëpamje të re mbi marksizmin. Si interlokutor i të gjithë presidentëve francezë që nga fundi i viteve ‘70 dhe autori i 40 librave, ai ka përkrahur të ashtuquajturat "ndërhyrje humanitare" nga NATO-ja në Ballkan dhe Lindjen e Mesme.

Në një intervistë për Kathimerini, mendimtari francez flet për "murtajën e populizmit", mbron elitat liberale, shprehet  i shqetësuar për të ardhmen e aleancës transatlantike dhe lavdëron Presidentin francez Emmanuel Macron.

Ju jeni në një tur vizitash në kontinent me shfaqjen "Në kërkim të Evropës", një thirrje alarmi për të ardhmen e projektit evropian dhe vetë demokracinë liberale. Pse tani, dhe çfarë dallimi mund të bëjë një filozof?

Në këtë moment, për shkak se zgjedhjet evropiane i kemi përpara. Dhe tani, sidomos, për shkak të shpërthimit të madh të populizmit - kudo. Në njëfarë kuptimi, e shtëna e nisjes së garës u shkrep pikërisht këtu në Greqi, kur Agimi i Artë u përball me krahun e majtë, SYRIZA. Dhe tani të gjithë jemi në të njëjtën pikë, me italianët në pararojë, në kuptimin që Lega dhe Lëvizja Pesë Yjet po qeverisin së bashku. Çfarë ndryshimi mund të bëjë një shkrimtar? Unë nuk e di. Por situata është kaq serioze saqë një shkrimtar duhet të paktën të bëjë një tentativë. Provoni çdo gjë. Secili prej nesh, secili duke bërë atë që ai ose ajo mund të bëjë.

Ju pretendoni që zgjedhjet e ardhshme evropiane mund të jenë "më të mjerat që kemi parë ndonjëherë", duke pasur parasysh valën e baticës së nacionalizmit, partive të ekstremit të djathtë dhe "demokracisë joliberale" të stilit të Orbanit. I kujt është faji? Emigracioni, shkatërrimi i shtetit social evropian dhe rritja e pabarazisë janë ndër "të dyshuarit kryesorë". Ju si e shihni këtë?

Emigrantët me siguri nuk duhet të fajësohen. Më gjerësisht, ne duhet ta ndalojmë së asociuari emigracionin me rritjen e populizmit apo fashizmit. Shikoni përvojën e Zelandës së Re. Sulmi makabër u krye nga një supremacist i bardhë në xhaminë e Kristçërçit. Popullsia e Zelandës së Re me origjinë myslimane është e vogël, siç e dini. E megjithatë ... Jo. Ne duhet të mësohemi me idenë se shkaku i fashizmit është fashizmi. Ai ushqen vetveten. Me faktorë të ndryshëm lehtësues ekonomikë dhe ideologjikë kohë pas kohe.

Kohët e fundit, ju keni ndërmarrë nismën për një manifest evropian, të nënshkruar nga 30 autorë, intelektualë dhe laureatë të Nobelit - një thirrje pasionante ndaj asaj që ju e quani "murtaja" e populizmit. Po në lidhje me elitat liberale evropiane? A nuk mbajnë edhe ato një pjesë të përgjegjësisë për zhgënjimin dhe largimin e njerëzve nga projekti evropian?

A e bëjnë këtë? Do të isha kureshtar të dija se çfarë përgjegjësie ka Milan Kundera, Mario Vargas Llosa, Salman Rushdie apo Vassilis Alexakis për frustrimet që kanë prodhuar shpërthimin e populizmit! Jo. Këtu, gjithashtu, duhet të çlirohemi nga retorika aktuale. Dhe ne gjithashtu duhet t’i japim fund kësaj kritike këmbëngulëse dhe urryese ndaj elitave. Unë jam për elitat. Veçanërisht ato që mbanin emrat e 30 patriotëve europianë që u bashkuan me mua në nënshkrimin e manifestit. Lexoje dhe rilexoje. Ai është gjëja më pak e keqe që është shkruar këtë vit për gjendjen politike dhe ideologjike të kontinentit tonë. Në fakt, ishte diçka shumë e mirë fakti që këta 30 patriotë folën. Jam shumë i lumtur që shtypi grek publikoi manifestin dhe pati aq ndikim në Greqi.

Si i shihni propozimet e Presidentit Emmanuel Macron për reformim të thellë të projektit të BE dhe reagimin hezitues që ai ka marrë nga Gjermania?

Unë i shoh pozitivisht për Makronin. Dhe shumë keq për kancelaren gjermane, Angela Merkel. Merkel është një udhëheqëse e madhe; ajo bëri diçka të jashtëzakonshme kur vendosi, tre vjet më parë, të mos ua mbyllte derën e emigrantëve. Ai ishte një moment i vërtetë i madhështisë, i moralit kantian të pastër. Jam i pikëlluar që e shoh të tërhequr për çështjen evropiane. Por mbani parasysh se ajo dhe Macron nuk janë liderët e vetëm në Evropë. Ka edhe figura të tjera të mëdha. Ju keni njërin prej tyre në Greqi. Ju keni Tsipras. Jam shumë i impresionuar nga metamorfoza e tij e kohëve të fundit. Dhe shumë i impresionuar me tiparet prej burri shteti që ai ka marrë. Por në qeverinë e ardhshme të Evropës, në qeverinë e saj të ëndërrave, unë imagjinoj një vend shumë të veçantë për të. Unë imagjinoj një reformë të thellë të qeverisjes së Europës. Dhe në atë Evropë të reformuar, shoh një rol të madh për Alexis Tsipras. Kjo është një nga surprizat e shfaqjes sime.

Ju e keni quajtur Presidentin Trump kreu i udhëheqësve autoritarë dhe nacionalistë në mbarë botën.  A mendoni se fenomeni Trump është vetëm një lajthitje e përkohshme ose diçka më e thellë dhe ndoshta më e rrezikshme?

Ky është qartësisht një fenomen i thellë. Në radhë të parë sepse për njëfarë kohe, Shtetet e Bashkuara i kanë dobësuar lidhjet e tyre me Europën. Në fakt, gjithçka filloi me Barack Obamën. Dhe ndoshta edhe më parë. Dhe së dyti, është lehtësisht e dukshme se fenomeni populizëm, regresioni nacionalist dhe shovinist, po shfaqet në të gjithë Europën. Shtetet e Bashkuara janë vetëm pjesë e tablosë së gjerë. Kështu që, unë druaj se ne nuk kemi parë ende surpizat e fundit të pakëndshme që na presin.

Ju keni bërë thirrje për ndërhyrje ushtarake evropiane dhe amerikane për arsye humanitare në Bosnje, Libi dhe Siri. A keni ndryshuar mendim pas rezultateve katastrofale të ndërhyrjes së NATO-s në Libi dhe gjendjes problematike në Ballkanin Perëndimor?

Nuk kam keqardhje, asnjë. Së pari, për shkak se nuk është kurrë diçka e keqe rrëzimi i një diktatori. Por gjithashtu, sepse duhen krahasuar gjëra të krahasueshme. Në këtë rast: Libia, ku bota ndërhyri; dhe Siria, ku kjo nuk ndodhi. Ju keni plotësisht të drejtë që rezultati i ndërhyrjes në Libi nuk ishte aq i përkryer sa mund të kishim shpresuar: pasuan trazira dhe një luftë civile me intensitet të ulët. Dhe disa bastione xhihadiste që bënë jo pak dëme para se të neutralizoheshin nga vetë libianët. Por në Siri çfarë po shihni? Jo thjesht disa bastione, por të gjitha ISIS. Asnjë neutralizim nga qytetarët sirianë, por nevojë për një ndërhyrje ndërkombëtare në shkallë të gjerë për të shkatërruar nëntokën xhihadiste. Dhe sa i përket çrregullimit, ne nuk po flasim për çrregullime me intensitet të ulët, por për miliona burra, gra dhe fëmijë që ikin nga vendi. Qindra mijëra vdekje. Rezultati i mosintervenimit (në Siri) ka qenë pafundësisht më i kushtueshëm sesa ai i ndërhyrjes (në Libi).

Marrë nga TemaTv