Blloku Kulturë

Nëse ka një kulturë të përbashkët që depërton kufijtë shtetërorë në Ballkanin e Jugut, kjo është ajo e Vjosës. Një lum me ngarkesë mitologjike, historike, monumentale dhe etnologjike. Grekë, vllehë, shqiptarë, myslimanë e kristianë, helenë, romakë, e kryqtarë, janë aty të shenjuar në rrënojat anëlumore të një vije që ka përjetësuar një marrëdhënie kaq të larmishme dhe kaq unike.

I parë përgjithësisht në optikën e një lumi rajonal, brenda Shqipërisë së Jugut, identifikues i Toskërisë, Vjosa është padyshim shumë më tepër. Është një horizont i një historie që vazhdon.

Autoritetet kishtare serbe dolën kundër restaurimit të një kishe në Mitrovicë, proces që po kryhet nga Ministria e kulturës në Prishtinë. Kisha ortodokse në fshatin Gornje Vinarce, shtatë kilometra larg Mitrovicës, në anë të lumit Ibër, është përfshirë në listën e “monumenteve nën mbrojtjen e Ministrisë së Kulturës në Prishtinë” nga viti 2016.

Por Eparkia e Rashkës-Prizrenit pretendon se përmes restaurimit, autoritetet e Kosovës po përpiqen të përvetësojnë trashëgiminë kulturore serbe.

Bashkudhëtimi rastësor me primadonën e “Shqipville”, Ledja Canaj, gjatë fluturimit Tiranë - Bruksel, i ngjan proverbit të njohur “kur s’shkon Muhameti te mali, shkon mali te Muhameti”. Ndonëse kishim rënë dakord prej kohësh që të kryenim intervistën e famshme, asnjëherë nuk arritëm të koordinoheshim në Bruksel në ditët dhe orët e mundshme.

…Shahu është bërë sot një lloj strehe. Një hapësirë e të kuptuarit që qeveriset nga disa lloje të thjeshta rregullash dhe paramterash hapësinorë – dy anë, 32 gurë, 64 kuti dhe vetëm 10^120 lëvizje të mundshme.

Treqind e pesëdhjetë vjet para Krishtit, Pāṇini kompozoi një traktat gramatikor, që njihet si Aṣṭādhyāyī. Traktati përmban 4 000 sutra, ose rregulla, për të shkruar sanskritishten klasike. Aty mëson si duhet të shprehesh në bisedë ose kur reciton tekste të shenjta.

Për ta sjellë në një kontekst modern, Aṣṭādhyāyī  është njësoj sikur “Elementët e stilit” nga William Strunk Jr. dhe E.B. White's të ishte një manual me tetë vëllime i krijuar jo vetëm për të dhënë këshilla, por për të ofruar udhëzime të përpikta për hartimin e çdo fjale ose fjalie në gjuhë.

Thanos Veremis, një nga akademikët dhe historianët më të njohur grekë, i cili i ka kushtuar disa libra Revolucionit grek të ‘21-shit, do të më presë në banesën e tij në Kifisia me një buzëqeshje të paqtë, që më fashiti pasigurinë dhe ankthin e fillimit. Pavarësisht pyetjeve të parapërgatitura, biseda shkoi drejt monopatesh të tjera, siç ndodh shpesh në takimet tête-à-tête, duke më përforcuar bindjen e mëparshme rreth profilit të tij fisnik si njeri e studiues.

Saveta Shanto ishte motra e Vasil Shantos. Ajo luftoi gjatë Luftës së Dytë Botërore krah të vëllait dhe të shoqit, Petro Bollati. Por jo shumë kohë pas fundit të luftës, diktatura komuniste i dënoi me pushkatim të shoqin dhe më vonë e internoi në Shtyllëz të Fierit.