"Lufta ndryshoi paradigmën, por ky nuk është fundi i globalizmit"

Spekulimet për vdekjen e globalizimit janë shumë të ekzagjeruara, thotë Pascal Lamy, ish-këshilltar i ministrit të francez të Financave dhe shefit të Komisionit Evropian Zhak Delors dhe ish-kreu i Organizatës Botërore të Tregtisë (OBT).

Lamy, i cili ka qenë për disa kohë edhe komisioner i tregtisë i Bashkimit Evropian, argumenton se goditjet nga pandemia dhe pushtimi rus i Ukrainës nuk sinjalizojnë një ndryshim paradigme, por thjesht kanë "rivlerësuar" rreziqet e ndërlidhjeve dhe kanë ngadalësuar multi-lokalizimin e sistemeve të prodhimit.

Në një intervistë për greken “Kathimerini”, mbi mundësinë që ka globalizmi për të parandaluar luftën, ai thotë se disa nga luftërat më të këqija të 50 viteve të fundit kanë qenë në vende që janë "jashtë modeleve normale të tregtisë".

Kriza e Ukrainës po teston sërish qëndrueshmërinë e tregtisë së hapur ndërkombëtare. Shumica e analizave që lexohen sot flasin për fundin e mundshëm të globalizimit. Cili është mendimi juaj?

"Lajmi për vdekjen time është shumë i ekzagjeruar", tha dikur Mark Tuein! Ndërsa ka pasur një sërë tendencash dhe transformimesh që, sipas meje, kanë rezultuar në një globalizim të ndryshëm, unë nuk shoh një ndryshim të paradigmës. Unë shoh ndryshime, por asgjë si deglobalizimi apo fundi i globalizimit. Kjo nuk është ajo që thonë numrat kur matet globalizimi si intensiteti i shkëmbimeve ndërkombëtare dhe ndërvarësia nëpërmjet zinxhirëve të furnizimit. Ukraina është një tronditje ndryshe nga Covid dhe Covid ishte një tronditje ndryshe nga Fukushima dhe Fukushima ishte një tronditje ndryshe nga përmbytjet në Azinë Juglindore në fund të viteve 2000 dhe përmbytjet në Azinë Juglindore ishin një goditje e ndryshme nga kriza e subprimeve.

Parametri kryesor që kuadron këto ndryshime janë ndryshimet në çmimet relative që përkthehen në ndryshim të kostove për sistemet e prodhimit. Dhe më konkretisht, për një kohë të gjatë në të kaluarën, kostoja e distancës. Tani ka edhe shumë parametra të tjerë, si kostoja e energjisë ose kostoja e pagave: Rritja e pagës minimale kineze me 15% në vit ka ndikuar thellësisht modelet e tregtisë. Në të ardhmen, parametri kryesor që do të ndryshojë, për mendimin tim, është çmimi i karbonit, rritja e të cilit do të ketë shumë pasoja në shpërndarjen e tregtisë. Dhe ajo që kemi parë gjatë 10 viteve të fundit, me fatkeqësitë natyrore apo tronditjen e Covid, ndër të tjera, është një rivlerësim i rrezikut. Faktorizimi i rreziqeve sanitare ose rreziqeve mjedisore ndikon në tregti. E njëjta gjë vlen edhe me rritjen e rreziqeve të sigurisë, siç dëshmohet me pushtimin rus të Ukrainës, ose me përpjekjen e SHBA-së për të shkëputur sistemin e saj ekonomik nga Kina. Pra, rreziku është më i shtrenjtë se sa ishte.

Ne në fakt kemi një zhvendosje nga proteksionizmi në masë paraprake. Nuk ka të bëjë aq shumë me mbrojtjen e prodhuesve tuaj nga prodhuesit e huaj, por ka të bëjë me mbrojtjen e popullsisë së secilit vend nga rreziqet, gjë që përfshin një sërë masash, disa prej të cilave kanë pasoja në flukset tregtare. Sigurisht, shpejtësia e multi-lokalizimit të sistemeve të prodhimit është ngadalësuar. Është ajo që ne e quajmë ngadalësim. Megjithatë, ka më shumë pluse se minuse në flukset e këmbimit ndërkombëtar. Nga ana tjetër, shpejtësia në rritje e dixhitalizimit rrit tregtinë ndërkufitare të shërbimeve. Dhe në këtë moment mblidhen të gjitha këto të dhëna. Vlera në shkëmbimin e të dhënave, edhe pse e matur dobët, ka të ngjarë të rritet në masë të madhe dhe do t'i bëjë sistemet ekonomike më të ndërvarura.

A mendoni se izolimi ndërkombëtar i Rusisë – me një element kryesor që është përpjekja e Evropës për të reduktuar varësinë e saj nga rezervat ruse të energjisë – do të jetë afatgjatë?

Sanksionet evropiane ndaj Rusisë për momentin, për fat të keq, sipas mendimit tim, nuk ndikojnë në energji. Ne ende importojmë shumë naftë, gaz dhe qymyr nga Rusia. Kostoja e luftës ruse në Ukrainë, për Rusinë, është afërsisht 1 miliard euro në ditë dhe evropianët paguajnë dy të tretat e saj.

A janë këto dy të tretat në energji?

Pikërisht. Në fakt, nëse shikoni modelin e tregtisë ruse nga ana e eksportit, Rusia nuk është një vend seriozisht i globalizuar. Ajo eksporton hidrokarbure dhe alumin ose çelik, ku ata kanë avantazhin se nuk paguajnë energjinë me çmime ndërkombëtare. Dhe ata eksportojnë produkte bujqësore. Të gjitha këto janë ato që ekonomistët i quajnë tregti fatale. Nëse shtoni armë, kjo është pothuajse 90% e eksporteve ruse.

Pra, për t'iu rikthyer pyetjes fillestare, çfarëdo që të ndodhë në afat të shkurtër, jam i bindur se ky pushtim i Ukrainës nga Rusia do të çojë në përpjekjet e BE-së për të reduktuar varësinë e saj nga lëndët djegëse fosile ruse, qoftë qymyri, nafta apo gazi. Do të duhet pak kohë. Ka alternativa të mundshme, por ndoshta me koston e çmimeve më të larta dhe një gjurmë më ndotëse mjedisore në afat të shkurtër, për fat të keq. Nëse krahasoni gazin rus me gazin natyror të lëngshëm të SHBA-së (LNG), gjurmët mjedisore janë shumë të ndryshme. Por, në përgjithësi, mendoj se në afat të gjatë do të ketë një sinergji midis trajektores së dekarbonizimit të BE-së dhe varësisë së reduktuar nga karburantet fosile ruse. Dhe kjo, në fund të fundit, do të çojë në një përshpejtim të trajektores së dekarbonizimit të BE-së. Për sa i përket sanksioneve, unë besoj se ne duhet të mbajmë presionin derisa Rusia t’i kthejë trupat e saj mbrapsht. Dhe mund të marrë pak kohë.

Sa i rëndësishëm do të jetë ndikimi në ekonominë evropiane? Sepse, për shembull, burimet alternative të energjisë mund të jenë më të shtrenjta në fund të ditës.

Kjo është absolutisht e vërtetë në terma afatshkurtër, ndërsa ne gjithashtu e dimë se kostoja e burimeve të rinovueshme po zvogëlohet me madhësinë e prodhimit të burimeve të rinovueshme, qofshin ato nga era, dielli apo hidrogjeni. Por, po, ky është një çmim për t'u paguar. Ajo që ka ndryshuar është shkalla e aktualizimit. Duhet të dekarbonojmë më shpejt se më parë. Dhe kjo do të kërkojë më shumë investime dhe më të shpejta.

Cila duhet të jetë strategjia e Perëndimit për sa i përket marrëdhënieve tregtare me Kinën?

Përgjigja është e ndryshme për SHBA-në dhe për Evropën, pasi ne kemi një pikënisje të ndryshme gjeostrategjike, gjeoekonomike dhe gjithashtu teknologjike. Unë mendoj se Evropa duhet ta mbajë Kinën të globalizuar duke korrigjuar disa disbalanca ose mungesë reciprociteti. Çfarëdo rreziku që i atribuojmë Kinës – e cila është një partner, një rival dhe një konkurrent – ​​një Kinë e globalizuar është më pak e rrezikshme se një Kinë e deglobalizuar dhe e vetëmjaftueshme. Kjo është arsyeja pse unë kam rezerva ndaj politikës së SHBA-së tani, e cila është izolimi i Kinës gjithnjë e më shumë.

Shumë shpresonin se ndërvarësia ekonomike për shkak të globalizimit do të shërbente si garanci për paqen. Mendoni se është rrëzuar ky vlerësim?

Ne mund t'i qasemi kësaj edhe nga ana tjetër. Për shkak të varësisë ruse nga eksportet, ne tani kemi një levë me sanksione që nuk do ta kishim ndryshe. Më lejoni ta shpreh kështu: Ndërvarësia po çon më shumë drejt paqes sesa luftës. Për 50 vitet e fundit, nëse kërkoni vendet në këtë planet ku kemi pasur luftëra të tmerrshme – si Siria, Afganistani, Çeçenia, Sudani, Eritrea, Jemeni – nuk është rastësi që këto vende janë jashtë modeleve normale të tregtisë. Dhe unë mendoj se nëse Vladimir Putin do të kishte parasysh një këndvështrim pozitiv për të ardhmen – e cila po e evoluon Rusinë në një bashkësi ndërkombëtare të gjallë dhe largpamëse – ai nuk do të sillej në mënyrën si sillet.