Pandemia nuk mund të vrasë shpresën

Kur pjesa më e madhe e popujve është kyçur prej javësh në karantinë me shpresën se virusi do të largohet përfundimisht së shpejti, kanë nisur përpjekjet për daljen e vaksinës shpëtonjëse. Është e tepërt të flasim për ndikimin që virusi ka në jetën ekonomike, politike, e mbi të gjitha në marrëdhëniet shoqërore. Ajo që vihet re gjatë kësaj pandemie, ashtu si edhe në momentet e tjera kritike për njerëzimin gjatë të kaluarës, është përplasja midis dy rrymave të botëkuptimit dhe të praktikave që ndiqen. Nga njëra është pragmatizmi; nga ana tjetër shpresa për përmirësimin e mundshëm të shoqërive. Të dyja nuk e përjashtojnë njëra-tjetrën, përkundrazi, e plotësojnë atë. 

Siç është theksuar nga përfaqësues të realizmit në mendimin politik, Thukidhidhis, Makiavelli, Hobes e të tjerë, natyra instiktive e qenies njerëzore e detyron këtë të fundit të jetojë dhe të përmirësojë jetesën e vet nëpërmjet forcës që disponon, ose që synon të akumulojë rreth vetes. Paralelisht, duke qene se njeriu nuk pasqyron vetëm instinktin e tij primitiv, por ka gjithashtu nevojë të jetojë së bashku me të tjerë, atëherë forcën dhe prestigjin e realizon në kuadrin e kolektivitetit ku ai bën pjesë, qoftë kjo familja, fisi, raca apo dhe vetë shteti. 

Në aspektin e politikës globale menaxhimi i pandemisë nuk është gjë tjetër veçse – ose është mbi të gjitha – ilustrim i konkurrencës globale ndërmjet Perëndimit dhe Kinës. Një përplasje qytetërimesh ku uniforma e lojtarëve nuk është kultura apo feja, por ndikimi që ata ushtrojnë,apo synojnë të ushtrojnë, në nivel rajonal dhe global. Si rezultat, shtetet e tjera, të mëdha apo të vogla, pritet të konfirmojnë pozicionimin e tyre në tablonë e re gjeopolitike, ku SHBA-të si superfuqi do të duhet të bashkëjetojnë me Kinën dhe Rusinë. 

Një dinamikë e ngjashme asimetrike dhe policentrike ndodh edhe në politikën e brendshme të shtetit-komb, edhe pse këtu ekzistojnë ligjet, hierarkia dhe monopoli i dhunës fizike. Ndonësejemi të barabartë përpara ligjit, në përputhje me kushtetutat kombëtare dhe ndarjen e pushteteve,në demokracitë e sotme liberale mbetemi akoma të brishtë në pabarazinë tonë përpara mundësive. Kjo dukuri nuk vihet re vetëm në Shqipëri, por ekziston edhe në vendet më demokratike të botës. Ekziston edhe në gjirin e Bashkimit Evropian, një kampion global i demokracisë, ku shumë nga qytetarët Evropianë ndjehen sot të pa përfaqësuar politikisht, dhe për fat të keq reflektojnë ndjenja antidemokratike karshi kategorisë më të brishtë: imigrantëve.  

Me fjalë të tjera, i forti (mbi)jeton dhe mbretëron, i dobëti mezi e shtyn muajin, kurse i mesmi mund të blejë e shumta një shtëpi banimi dhe të lajë kredinë e marrë përgjatë tridhjetë viteve tëardhshme. Ky shtresëzim, që ngjason me shtresëzimin marksist por nuk është i tillë, do të vazhdojë të ekzistojë dhe të bëhet akoma më i dukshëm për shkak të zhvillimit aspak harmonik të ekonomisë dhe të kufizimit të shtetit social. Për pasojë kufizohet edhe përfaqësimi politik i qytetarëve. Në politikën e brendshme do të vazhdojë të ekzistojë polemika ndërmjet demokracisë si procedurë dhe demokracisë si praktikë, në mënyrë të ngjashme me shtetet-kombe, ku drejtuesit e të cilëve përpiqen ti kthejnë krizat në shanse duke i shërbyer interesit kombëtar. 

Rryma e dytë është shpresa për reflektim. Kujdes, nuk bëhet fjalë për një idealizëm pa këmbë në tokë, në formën e partizanëve të së kaluarës, të cilët në përpjekje për të ndryshuar fatin e botës, arritën të forconin pushtetin totalitar dhe dhunën. Shpresa për reflektim lidhet me të gjitha ato mendime që na kaluan ndër mendje këto kohë gjatë qëndrimit në karantinë. Lidhet me të gjitha ato ndjenja që përshkuan shpirtin njerëzor kur u dëgjuan bombardimet e Luftës së Dytë Botërore dhe u dëshmua shkatërrimi i qyteteve. E thënë ndryshe, të reflektojmë do të thotë të bëhemi më njerëzorë, qoftë në jetën e përditshme me veten tonë dhe me njëri-tjetrin, qoftë në organizimin e pushtetit politik, e më tej në përfaqësimin e shteteve. 

Janë gjëra të thëna shumë herë. Është nevoja për reduktimin e konsumatorizmit ekstrem në jetën e përditshme dhe në jetën politike. Nevoja për të respektuar ligjet e shtetit, por edhe për të kërkuar të respektohen të drejtat e qytetarit. Nevoja që së bashku me ne, të legjitimuarit nga ne të ndërtojnë demokraci funksionale dhe ekonomi më humane. Nevoja që shtetet të investojnë në zhvillimin e qëndrueshëm, në zhvillimin e teknologjisë, të armatimit, të ekonomisë, por edhe të mjekësisë parandaluese dhe asaj trajtuese. Nevoja që shteti të jetë më social me qytetarin dhe më miqësor me ambientin. Nevoja që prioritetet ekonomike të vendosen së bashku, ashtu si edhe koordinimi për menaxhimin e situatave kërcënuese që prekin më shumë se një shtet të vetëm, siç janë fatkeqësitë natyrore, krizat demografike, varfëria dhe frika. 

Siç u tha në fillim të shkrimit, të gjitha këto nuk e zëvendësojnë pragmatizmin, por e bëjnë atë më human. E bëjnë më vital sepse edhe kohezioni shoqëror bëhet më i qëndrueshëm. Pandemia nuk mund ta vrasë shpresën. Shpresa mund të venitet vetvetiu përsëri, për shkak të mbizotërimittë instinktit, të egos së gjithsecilit.