Rishkrimi (a) politik i historisë

Pas heshtjes së gjatë që mbështolli misterin se çfarë po bëhej me grupin e punës që do të hartojë historinë e Shqipërisë, më së fundi, në një intervistë të gjatë, në median vizive, prof. Paskal Milo, na shpjegon se cila është puna që do të bëjë komisioni, pjesët që do të rishikohen dhe gjykimi i tij për mënyrën e rishikimit. 
Pikësëpari profesori flet në parim, duke thënë atë që është e njohur se “historia rishkruhet vazhdimisht”. Ky është një parim i njohur dhe në tërësi është i gjithëpranuar. Menjëherë pas kësaj, profesor Milo, përpiqet t’i shpjegojë gazetares, pse ka ndërhyrë politika në shkrimin apo rishkrimin e historisë? Sipas profesorit kjo ka ndodhur për shkak të rotacionit politik edhe për shkak të qëndrimeve diametralisht të kundërta etj etj. Mirëpo pyetja e parë dhe më e thjeshtë është: Cila është garancia që një kryetar partie, aktiv në politikën shqiptare prej 23 vitesh, i caktuar në krye të një komisioni për hartimin e tekstit të historisë, na garanton profesionalizëm, paanshmëri, historinë më të mirë që kemi pasur, rishkrim të denjë të saj për fëmijët tanë e kështu me radhë. 
Ngutja e madhe për të rishkruar historinë, doli në plan të parë menjëherë pas rotacionit politik. Pra, rishkrimi i historisë u pa si nevojë prej politikës dhe grupi që do ta bëjë këtë u caktua pikërisht prej kryeministrit të Shqipërisë, pra prej kreut të maxhorancës së sotme. Pra në kundërshtim me dëshirën e profesor Milos, për ta parë këtë si një proces të natyrshëm, në fakt ky është një proces i politikës, në prag të 70 vjetorit të çlirimit të vendit. Për korrektesë historike, disa vite më parë, kryeministri i atëhershëm z. Berisha, u sulmua nga të gjitha anët, vetëm se kërkoi një rishkrim të historisë. Por tani që ndodhi me paraardhësin e tij, kjo nuk përbën problem. Për t’ju rikthyer historisë, profesori i bishtnoi pyetjes “Mund të përmendim ndonjë rast konkret në tekstet që ju keni lexuar? Tekste konkrete ku është përdorur qëllimisht për qëllime politike”. Kjo jo për faktin se prof. Milo, nuk ka guxim, mundësi apo zotësi për t’u bërë një kritikë librave historikë. Askush nuk vë në dyshim aftësitë si historian, porse në këtë rast ka një ngërç të madh. Ministria e Arsimit dhe Sportit, nuk ka asnjë raport dhe nuk ka marrë mundimin të ngrejë një grup për të shqyrtuar nëse në të vërtetë, tekstet e historisë janë të politizuara, në atë masë saqë tregojnë njëanshmëri në gjykimin e ngjarjeve të ndryshme të historisë. Nuk kemi asnjë rekomandim të tillë, pale më një analizë të hollësishme të tyre. Kujtoj këtu se në disa raste, Ministria e Arsimit dhe Shkencës, në vitin 2008, 2011 dhe madje edhe në vitin 2012, u është përgjigjur disa shqetësimeve për ngjarje, interpretime apo paraqitje hartash, të denoncuara si jo të papërshtatshme apo jashtë kontekstit të përshkrimit të historisë për nxënësit, atëherë ky institucion, ka ngritur grupe pune, me historianë të njohur. Për shembull në mos qofsha i gabuar në vitin 2008, këtë grup pune e udhëhiqte prof. Kristo Frashëri. 
Pra në rastin e rishkrimit të teksteve nga grupi i udhëhequr prej prof. Milos, as nuk kemi një analizë të hollësishme të gjendjes që kërkon medoemos një rishkrim të menjëhershëm, as nuk kemi një iniciativë të natyrshme, që vjen si kërkesë e kohës prej institucioneve që e kanë në përshkrimin e punës së tyre detyrën për të shkruar, rishkruar, analizuar e marrë në shqyrtim zhvillimet në fushën e historisë, deformimet që kanë ndodhur, e mandej të vendosin sesi do të operojnë për të përmirësuar, rishkruar, apo pastruar tekstet e historisë së Shqipërisë. E meqë jemi këtu: Përse detyra e rishkrimit të historisë nuk ju ngarkua Qendrës së Studimeve Albanologjike apo Akademisë së Shkencave, por qeveria ja ngarkoi një grupi të veçantë të caktuar prej saj? 
Prof. Kaloi me radhe periudhat historike dhe u ndal tek periudha osmane, “ku sipas tij ka autorë që kanë një qëndrim të gabuar në lidhje me konceptin pushtim apo administrim” dhe u hodh te ngjarjet e Luftës së Dytë Botërore, periudha e diktaturës komuniste dhe post diktatura. Pra e thënë troç, gjithë zallamahia është për luftën dhe komunizmin. Për periudhën osmane, debati akademik as që nuk ka prekur aspak tekstet. Tekstet kanë vijuar ta quajnë pushtimin osman si pushtim dhe të rreshtojnë të gjitha ngjarjet, sipas një tradite të njohur. Nuk ka pasur asnjë tendencë për të shtrembëruar këtë pjese të historisë. Ata që i kanë lexuar tekstet shkollore, e dinë mirë këtë. Po ashtu periudha mesjetare, ajo e lashtësisë, nuk kanë pësuar ndonjë ndryshim, veç shtimit të fakteve të reja. 
Edhe Lufta e Dytë Botërore, nuk ka deformime të atilla, sa ta bëjnë tekstin apo të themi më mirë tekstet e shkollës të cenueshme. Kjo tregon se nuk ka ndonjë urgjencë. Gjetiu është halli. Jemi në prag të 70-vjetorit të çlirimit. Kështu që popullin duhet ta mbajmë me gajret. “U ankuan veteranët dhe partitë komuniste për bustin e Zogut, ama qeveria, ja bën tetë me dy”. Ngre një grup pune, e quajmë Zogun kriminel, braktisës të vendit të tij dhe u lamë. Më pas kemi komandantin legjendar Enver Hoxha. E si mund ta harrojnë e ta fshijnë shqiptarët nga memoria e tyre këtë figurë, thotë prof. Milo. Natyrisht që këtu ka të drejtë. E kush mund të harrojë vrasjet pa gjyq të filluar me urdhër e miratim të Hoxhës që në kohën e luftës. “Të ndiqen të vriten Xhepi (Sadik Premte) dhe Qorri (Anastas Lulo) si element antiparti”. Të njëjtën gjë ka thënë edhe për Lazar (Zai) Fundon. Po ashtu do të përshkruajmë edhe si komandanti ynë (që në fakt në kohën e luftës nuk qe asnjëherë komandant pavarësisht se u vetëquajt pas luftës) i shpëtoi sulmeve të armikut. Po a do të ketë vend në historinë e re sesi Hoxha qëroi më shumë se gjysmën e shtabit? Si i bëri armiq shokët e vet, si p.sh Gjinishin, e pale më nacionalistët si Kupi, Bajraktari, Ujaniku etj? A do të ketë vend në tekstet e reja, të thuhen talljet e Hoxhës për misionin britanik, që erdhi për të ndihmuar luftën?. 
Është e vërtetë ajo që thotë profesori, se Hoxha nuk mund të fshihet nga historia. Kush ja harron Hoxhës, Qafë Barin, Spaçin, Përparimin (Shën-Vasinë), Burrelin. Vendinternimet në Grabjan, Shyllas, Belsh e me radhë. Kush ja harron pushkatimin e intelektualëve të opozitës që nga 1945 e më pas? Kush e harron pushkatimin pa gjyq të 10953 njerëzve, për bombën në ambasadën sovjetike? Vështirë se harrohen. Apo ka edhe merita, sepse Shqipëria eci përpara, krahasimisht me atë që ishte. Edhe këtu mundet të ketë elementë të së vërtetës nëse krahasohemi me 1938. Por nëse krahasohemi me atë zhvillim që kishte Evropa, bota e qytetëruar dhe fqinjët tanë, ne nuk krahasoheshim për kequshqimin, mizerjen e shërbimeve të transportit, infrastrukturë e kështu me radhë. Ka autorë që i referohen si zhvillim i rëndësishëm, arsimit. Dhe këtu ata kanë një të drejtë, nisur nga gjendja në të cilën ishte Shqipëria pas Luftës së Dytë Botërore, ngathtësia, pamundësia, por edhe problematika të tjera që shoqëruan periudhën midis dy luftërave botore e kështu me radhë. Pas vitit 1945, kemi një rritje dhe shumëllojshmëri të shkollave në pikëpamje sasiore. Për herë të parë u arrit hapja e universitetit në Shqipëri dhe një sërë institucionesh studimore. Por cili ishte raporti mes lirisë dhe të vërtetës veçanërisht në shkencat shoqërore? A kishim në të vërtetë, një arsim të fortë dhe të mbështetur në traditën kombëtare apo u importua modeli rus? A mund të thuhet se nxënësi, ishte një individ me vetëveprim, vetëvlerësim për veten, me një njohje të gjerë bazike të ambientit që e rrethonte e më tej për Evropën, fqinjët e borën? 
Pra, nuk mund të mohohet se ka pasur një rritje të numrit të shkollave, porse sa këto shërbyen në mirëqenien e shoqërisë dhe të individit, këtu lindin pikëpyetje të mëdha. Por më shumë se arsimi, argumenti më i paqëndrueshëm është rritja dhe zhvillimi ekonomik në qytet dhe në fshat. 
Shqipëria ishte vendi më i varfër me të ardhura qesharake, që mbahej nga ndihmat e huaja të vendeve ish-komuniste. Kjo u duk fare qartë nga kolapsi ekonomik i viteve ’80. Shqipëria e filloi me racionim ushqimin dhe e përfundoi në të njëjtën mënyrë, në fund të viteve 80 e deri në fillim të vitit 1991. Të gjithëve u kujtohen radhët për bukë apo për të marrë një pako nga ndihmat e ardhura nga vendet perëndimore pas rënies së komunizmit. Po ashtu të gjithë e dinë se cila qe trashëgimia që la komunizmi në Shqipëri. 
Natyrisht që gjithkush ka të drejtën të shkruajë, sipas tij, fakteve dhe argumenteve që ai servir historinë, por është krejtësisht e papranueshme, të imponosh me grup pune historinë në shkollat shqiptare. “Nga ç’u ruam nuk shpëtuam”. Jo më larg se tre apo katër vjet më parë, akuzohej politika se donte të ndërhynte në shkrimin e historisë dhe nuk i linte rehat historianët ta bënin punën e tyre. Tani politika merr forcërisht iniciativën, për të imponuar historinë, pasi i duket se është e politizuar. A mund të jetë ky një shkak i besueshëm për rishkrimin. 
Më kujtohet fare mirë një debat që u hap në Francë përpara pak viteve, nga vetë nxënësit dhe prindërit e tyre për historinë. Këta të fundit nuk pranonin që të kishin si literaturë të detyruar librin me kujtime të De Golit, pasi e quanin subjektive historinë e treguar prej tij. 
Rishkrimi i historisë vjen natyrshëm, pa sforco, si nevojë e kohës dhe jo urdhrave të kryeministrisë.

"Gazeta Shqiptare"