LA Grande Gënjeshtra (përgjigje për një replikë)

“Unë jetoj me vibracione”

“Zonjë, çfarë është një vibracion?”

Kjo është një pjesë dialogu e një prej skenave që dua më shumë te La Grande Bellezza. Është dialogu mes një artisteje konceptuale që vetëquhet Talia Concept, e gazetarit Jepp Gambardela. Talia, nuk di ta shpjegojë atë që thotë. Di vetëm se po bën "art të madh", që është "e pakuptuar" dhe "e paragjykuar" nga ky gazetar ndërsa kërkon të përdorë revistën e Gambardelës për të krijuar imazhin e një artisteje "elitare".

Kjo skenë përcjell në mënyrën më të plotë vanitetin në art, pseudoartistët që pretendojnë se bëjnë artin e madh dhe shesin mediokritetin si "elitë" artistike. Ky vanitet nis nga elitat e përfundon po te elitat.

M'u kujtua kjo pjesë ndërsa lexoja replikën e zotit J. Shanaj tek respublica.al (2) me një shkrim timin të titulluar "Mediokriteti në Kult" botuar tek revista Klan (1).

Zakonisht nuk i konsideroj replikat që përmbajnë ofendime personale dhe ku autori është nisur të bëjë një replikë vetëm me qëllimin të denigrojë sa të mundet një person, sepse është prekur në sedër, apo dhe ato shkrime ku autori ka për qëllim na tregojë se pse vepra e tij është një "masterpiece".

Se sa e njeh zoti J. Shanaj dramaturgjinë duket nga përbuzja që flet për komedinë, duke injoruar faktin që është një nga zhanret më të vështira në dramaturgji dhe fakti që ngatërron estradën televizive me komedinë kinematografike ku ne kemi një traditë të shkëlqyer që nga "Zonja nga Qyteti" e "Përrallë nga e Kaluara".

Por, vendosa t'i përgjigjem sepse rasti i shkrimit të z. J. Shanaj është argumenti më i mirë për shkrimin tim të parë dhe do të doja ta nënvizoja.

Mediokriteti i parë

Në artikullin e parë ngrija një problem serioz, atë të papërgjegjshmërisë së jurisë së filmit në caktimin e nominimeve. Kjo papërgjegjshmëri del në faktin që një pjesë e jurisë nuk e kanë parë filmin e shkruar nga unë, "Femrat", megjithatë e kanë "diskutuar" dhe nuk e kanë konsideruar për nominim. Po ashtu, në shkrim vija në pikëpyetje integritetin, seriozitetin dhe kërkoja të dija kriteret e jurisë duke gjykuar nga 4-shja e filmave të nominuar. Ndër ta edhe nominimin e Pharmakon të regjisorit J. Shanaj.

Në replikë, zoti J. Shanaj bën të njëjtën gjë si juria, denigron filmin "Femrat" pa e pasë parë atë. Më fal. Ka parë trailerin. Dhe, nga traileri që ka parë i rezulton se filmi "Femrat" denigron femrat! Madje, pa e parë e krahason me humorin e minierës së fillimviteve '90 (me kë ta ketë vallë?).

Çështja e jurisë së filmit të Kult s'ka të bëjë me "Femrat", por me mënyrën si ka funksionuar.

Më parë se "Pharmakon", aty duhej të ishte i nominuar "Agnus Dei" apo dhe "Gomerët e Kufirit", por që nuk e patën atë fat, sepse autorët kosovarë nuk kanë shokë anëtarët e Jurisë e nuk bëjnë lobim agresiv e të pandershëm. Në lista nuk figuron as Falja e Gjakut, i VETMI film shqiptar (por jo si produksion e regji) që ka arritur të jetë zyrtarisht dhe REALISHT kandidat në një festival të madh, madje dhe fitues, në Berlin.

Anëtarët e Jurisë nuk janë munduar as të përcaktojnë kriteret profesionale të përzgjedhjes. Sepse, nuk mund të krahasosh një film që bën 2.5 milionë Euro me një që bën 1000 herë më pak.

Nuk dua të zgjatem më tek kjo puna e Jurisë, e para për respekt të ndonjë anëtari/eje që nuk ka rënë pre e presionit dhe që është përpjekur me seriozitet të bëjë punën e vet dhe e dyta, pavarësisht papërgjegjshmërisë le të tregojmë pak respekt edhe për  shokët e babit të regjisorit, dhe le të mos ua hapim tërë petët e byrekut.

Por, le të kthehemi te filmi i z. J. Shanaj. Ndryshe nga ai që "telendis" filmin "Femrat" pa e parë, unë e kam parë Pharmakonin.

Talia Concept

Nuk dua të analizoj filmin, se e kam bërë një herë ditën që doli, e nuk kam gjë për të shtuar. Ai është një film i dobët. Mund t'i bëjmë tërë reklamën që duhet, por edhe ata që autori i klasifikon që "marrin sado pak vesh nga kinemaja” nuk do shkojnë ta shohin filmin. Ose, do hyjnë e do dalin pa mbaruar filmi, siç dhe ka ndodhur në seancën që  kam qenë vetë prezent. Askush nuk do të harxhojë para e kohë për një film që nuk i thotë asgjë. Edhe në TV, nëse do, mund të organizojmë një sondazh online se në ç'minutë e kanë larguar telekomandën njerëzit nga vepra e tij. Ka kohë që autorët e produkteve të dështuara e ndajnë kinema-dashësin në atë që "merr vesh nga kinemaja" e atë që "nuk merr vesh". Është mënyra më e mirë për të justifikuar dështimin.

Pharmakoff, është një film i dobët, dhe kjo nuk është çështje shijesh. Ai ka probleme në storytelling, ndryshe thënë, në dramaturgji. Ka probleme në strukturë, inkonseguenca personazhesh dhe marrëdhëniesh mes tyre. Ka vetëm formë e jo përmbajtje. Ai, është një film që nuk të thotë asgjë. Dhe, për këtë nuk ka nevojë për "ekspertë". Mjafton të tentosh ta shohësh për 20 minuta.

Duke lexuar replikën e zotit J. Shanaj, kuptoj që ka mbi 15 vjet që nuk vjen në Shqipëri, që i ka mbetur akoma informacioni në vitin 1996, dhe, meqë vjen në Shqipëri për të marrë fonde për filma, do bënte mirë të rrinte ca më shumë për të na sjellë herë tjetër një histori të vërtetë.

Të bësh një film të dobët, nuk është krim. Kujtdo mund t'i ndodhë. Edhe mua. U ndodh dhe artistëve shumë më të mëdhenj se unë e ndoshta edhe se zoti J. Shanaj. Por, që të mos bësh vetëm filma të dobët, është mirë të shohësh të vërtetën në sy. Dhe jo atë të "vërtetë" të kërkuar me ngulm përmes shokëve të babit.

Janë po shokët e babit që e sakatojnë filmin në biseda tavoline, dhe askush nuk ka në plan t'ia thotë autorëve. Pse të prishin hesape kot? Nesër, nderi do kthehet. Problemi është që duke mos ia thënë të vërtetën në sy, përfundojmë që artistët që prodhojnë dështime kujtojnë se po bëjnë artin e madh që ne të vdekshmit në Shqipëri nuk e kuptojmë, dhe duke gënjyer veten e përsërisin atë gënjeshtër aq shpesh saqë ajo nis e duket si e vërtetë.

La Grande Gënjeshtra

Në reklamën e filmit "Pharmakon" (se nuk është as trailer) feks fjalia: "Filmi shqiptar i përzgjedhur për Oskar". Kjo është një gënjeshtër e madhe. Të mbushësh aplikimin nuk do të thotë që je "i përzgjedhur". Aplikime Qendra e filmit shqiptar mbush për vit, dhe çdo vit dërgon një aplikacion për Oscar. Nuk dua të spekuloj me faktin që zoti J. Shanaj paska arritur të penetrojë në informacione shumë të rezervuara si short-listat e festivaleve të mëdha për të marrë vesh që paska arritur në "çerek-finale", por, për fat, tani ka shumë njerëz që e kanë kuptuar sesi funksionon jashtë dhe me festivalet, dhe me ekspertët, dhe me juritë. Dhe sesi hyhet, dhe se kë duhet të njohësh, dhe sa fat duhet të kesh dhe sa reale janë short-listat. Nuk kam në plan ta shterroj këtu këtë temë.

Asnjë "çerekfinale" nuk ka për ta bërë dot një film të dobët, të mirë. Por, duke e përsëritur pafund gënjeshtrën e "filmit masterpiece por të pakuptuar" ajo nis e bëhet e vërtetë. Nëse kjo gënjeshtër bëhet institucionale, siç është dhe rasti i nominimit të pandershëm në Kult, gënjeshtra nis të legalizohet. Dhe, përfundojmë që publiku që nuk e pëlqen fare një film trajtohet si një budalla që s'di gjë, se "atë e di juria më mirë". Madje dhe artistët vënë në pikëpyetje vetveten: "Ore, mos jam budalla unë që s'më pëlqeu? Se po na thonë që qenka kryevepër."

Një film që nuk i thotë asgjë shikuesit nuk ka nevojë të marrë çertifikata askund. Talia Concept.

Vlera e Pharmakon mund të matet dhe me numrin e telefonatave e sms-ve të producentit M. Shanaj që u deshën për të lobuar për "masterpiece"-n e të birit.

Në këtë mënyrë, Shqipëria ka 20 vjet që prodhon pothuajse vetëm dështime kinematografike, sepse ka legalizuar mediokritetin.

Femrat dhe Pharmakon

Nuk kam shumë dëshirë të flas për filmin që unë kam shkruar, "Femrat", sepse nuk kam nevojë t'i mbush mendjen askujt për asgjë. I kam dëgjuar kritikat dhe disa më kanë vlejtur mjaft. E di ku i ka problemet, e di dhe pse i ka. Unë nuk mendoj se ne (se nuk e kam bërë vetëm unë atë film) kemi bërë një "masterpiece". Nuk ka qenë ky qëllimi, që të çudisim botën me "kryevepra". Ne jemi përpjekur të bëjmë një film sa më të vërtetë e që t'u pëlqejë në rradhë të parë shqiptarëve, dhe arritëm t'u ri-ngjallim dashurinë për kinemanë. E kemi bërë këtë me lekët e xhepit. Ne, bëmë atë që nuk bëri dot filmi i zotit J. Shanaj, edhe pse është bërë me lekët e taksapaguesve shqiptarë.

Unë e kam marrë vesh se kush ishte nominuar dhe se kush ishte Juria vetëm 3-4 ditë para natës së dhënies së çmimeve, pavarësisht se kam akses të mjaftueshëm për ta marrë këtë informacion. Ndërkohë që Juria ishte nën presion nga producenti M. Shanaj për ta futur se s'bën në nominim në kurriz të filmave të tjerë, madje edhe për t'i dhënë kupën.

Arsyeja? Unë nuk kam nevojë të gënjej veten që kam bërë një "Kryevepër" dhe që po më japin kupa për të. Ne atë që donim, vlerësimin e publikut, një nga 2 kriteret e njohura botërisht të vlerës së një filmi e kemi marrë tashmë. Nëse njerëzit do dëshirojnë ta shohin dhe pas 10 vjetësh këtë film, do jemi dhe më të lumtur.

Dhe, për të qetësuar zotin J. Shanaj, "Femrat" nuk është një film që denigron gratë.  Dhe, asnjë kafshë nuk është lënduar për xhirimin e atij filmi.

(1)  (http://revistaklan.com/index.php?id=5180&mod=2)

(2) (http://respublica.al/opinion/2014/06/21/pergjigje-per-koloreto-cukalin-une-jam-antivlerakonkluzioni-i-spektaklit)

Reçensa e filmit Pharmakon:

 (3) http://koloretocukali.blogspot.com/2012/04/130-minuta-farmakoff.html