Fisnikëria dhe tragjizmi i votës së bardhë

Ndërkohë që po qetësohet turbullira e koalicionit PS-LSI, po dalin në sipërfaqe forma alternative veprimi që synojnë të kuantifikojnë pakënaqësinë ndaj koalicionit, apo mungesën e besimit tek gjithë klasa politike. Përfaqësues të shoqërisë civile, aktivistë, qytetarë po synojnë të kanalizojnë mungesën e shpresës nga politika në një formë demokratike, mundësisht të numërueshme, që njihet si “vota e bardhë”, apo “vota anti”. Ndryshe nga abstenimi i qëllimshëm në zgjedhje, i cili mund të lexohet lehtësisht si tregues i apatisë qytetare, vota e bardhë/anti nënkupton pjesëmarrjen në proçesin e votimit – pa i bërë bisht të drejtave qytetare – duke e hedhur fletën në kutinë e votimit ose të bardhë, ose duke “u vënë kryqin të gjithëve”. Pavarësisht formës specifike së përdorur, mesazhi është në thelb i njëjtë: refuzimi en block i klasës politike. 

Është për t'u admiruar ajo pjesë e shoqërisë që trazohet nga të tilla dilema morale dhe që kërkon të veprojë në lartësinë e vlerave në të cilat beson. Shpesh e njohur si pjesa “gri” e elektoratit, pra si ajo pjesë që gjithnjë kërkon arsye dhe shpresë për të bërë zgjedhjen e duhur, ky kontigjent votuesish është si një lloj lakmuesi që teston dhe pasqyron “moralitetin” e shoqërisë – meqë ky term është përdorur shumë së fundmi. Ndaj, është tejet e rëndësishme që ndërsa venitet shpresa, të mos humbasë edhe arsyeja. 

Ky artikull nuk ka shumë për të thënë për votuesit militantë, të cilët për asnjë arsye në botë nuk e ndryshojnë votën e tyre. Këto radhë janë për ata individë të lirë, që duan të ngrihen dhe të jetojnë në lartësinë e parimeve të tyre, duke konsideruar bojkotimin e votimeve, ose të ashtuquajturën “votë të bardhë/anti” si zgjidhjen e vetme në një situatë të tillë politike. Të jesh njeri i parimeve nuk është e lehtë. E të jetosh sipas parimeve të tua, aq më tepër në një vend si Shqipëria, kjo përpjekje bëhet titanike. Ndaj, kurrësesi nuk mund t'i them askujt (vetes më së pari) që të braktisë vlerat e veta morale – pasi kjo do të ishte tragjike – por i lutem gjithëkujt, që të thërrasë në ndihmë pikërisht këto parime e vlera.

Në teori “vota e protestës” është një veprim fisnik, por në praktikë rrezikon të kthehet në një veprim tragjik.

Për të sjellë ndryshim, duhet që më së pari gjërat t'i shohim siç janë dhe jo siç duam që të jenë. Fakti është që pas zgjedhjeve të 23 Qershorit, ose Edi Rama, ose Sali Berisha do të jetë kryeministri i shqiptarëve. Mospjesëmarrja në votime, apo vota e bardhë/anti e protestës, nuk do ta ndryshojë këtë fakt. Asnjë njeri racional nuk mund ta mohojë këtë të vërtetë. Prandaj është e pamundur që të fshihemi pas gishtit, apo të fusim kokën nën dhè si struci, dhe të pretendojmë se duke e dorëzuar votën bosh, a duke i vënë kryqin të gjithëve, po bëjmë diçka të drejtë e të moralshme. Në fakt, dilema e vërtetë është kjo: mosvotimi, apo vota e bardhë/anti e protestës, a do të ndihmojë më shumë në jetëzimin e parimeve të tua të çmuara, apo do të ndihmojë në përdhosjen e tyre të mëtejshme?

Realiteti ku jetojmë është vite dritë larg perfeksionit. E për këtë arsye duhen marrë vendime të vështira. Pushteti aktual, gjithnjë e më tepër i ngjan një regjimi që vjedh qytetarët e vet. Të gjithë biem dakord se të vjedhësh është krim. E megjithatë, të qëndrosh i palëvizur, e të mos e ndalosh dikë të vjedhë, ndërsa e ke mundësinë për ta bërë këtë gjë, edhe pse nuk është krim në vetvete, me siguri nuk është një pozicion i moralshëm. Në sistemin tonë politik, qytetari ka vetëm nje mjet në dispozicion: votën. Ajo është kontributi më i madh, por edhe i vetëm, i një individi në demokraci. Nuk duhet të harrojmë se indiferenca nuk e shfajësoi Ponc Pilatin. Ndaj mosvotimi, apo vota e bardhë/anti e protestës, edhe pse qëndron mbi themele fisnikërie, rrezikon të ketë efektin boomerang.

Problemi kryesor me abstenimin, apo votën e bardhë/anti të protestës, është se ajo ndihmon në ruajtjen e status quo-së. Çfarë ka këtu të moralshme? A nuk është ruajtja e status quo-së pikërisht e kundërta e qëllimit të (votës së) protestës? Ndaj kjo lloj vote (që teknikisht është e pavlefshme) krijon një paradoks logjik, sepse ajo favorizon pikërisht atë çka kërkon të ndëshkojë. Matematika që na vjen në ndihmë për të ilustruar këtë arsyetim është e thjeshtë. Supozo se kemi një grup prej 10 votuesish, që duhet të zgjedhin mes kandidatit A dhe kandidatit B. Katër prej tyre mbështesin kandidatin A dhe katër të tjerë kandidatin B. Ndërsa 2 votuesit e mbetur, preferenca e të cilëve anon nga kandidati A, vendosin ta lënë fletën e votimit të bardhë, në shenjë proteste. A nuk favorizon kjo gjë kandidatin më të keq?

Për të folur edhe më konkretisht, në një vend si Shqipëria, mospjesmarrja në votime, apo “vota e bardhë/anti”, mbart në vetvete në rrezik tejet të madh: shtimin me 4 vjet jetë të një pushteti që në rastin më të mirë është anti-demokratik, e në rastin më të keq është regjim. Përveç militantëve të ngurtë dhe klientëve të pushtetit, është e vështirë të gjesh sot njerëz të tjerë, mbështetës së qeverisë aktuale. Ndaj, ilustrimi matematikor i mësipërm rrezikon të ketë efekt edhe më të fortë, nëse një sasi votuesish abstenojnë (në një formë apo një tjetër). Kjo sepse, të gjesh ndonjë votues të PD-së që është trazuar në ndërgjegjen e tij nga koalicioni PS-LSI e për këtë arsye vendos të mos votojë (apo ta dorëzojë votën bosh, me kryq tek të gjithë, a gjithëfarë fantazish) është si të kërkosh gjilpërën në kashtë. Ndërdyshas në dilemat e veta morale, është vetëm populli opozitar. Prandaj, “vota e bardhë/anti” për shkak të moralit, bëhet, për fat të keq, edhe më amorale.

Ka një kohë për të vajtuar, por ka dhe një kohë për të vepruar. Ka një kohë për t'u thurrur elegji parimeve që gjthnjë e më shumë shkelen me këmbë nga politika, por ka dhe një kohë, që pikërisht në emër të moralit, të ndërmerren zgjedhje të vështira. Nga njëra anë është një pushtet që vjedh, plaçkit, vret dhe nga ana tjetër një opozitë që edhe pse nuk frymëzon sa e siç duhet, ka një program të ri për taksimin, rendin dhe sigurinë, për politikat shëndetsore e arsimore. Nëse opozita nuk i fiton zgjedhjet ndaj këtij pushteti që zgjedhjet vetëm i vjedh, atëherë jo vetëm që do të humbasim shpresën, por ndoshta edhe vendin bashkë me të.

Mospjesmarrja në votime, apo “vota e bardhë/anti” janë një përpjekje fisnike për të shprehur pakënaqësinë ndaj klasës politike. Por paradoksalisht, ajo vetëm sa e forcon anën më negative të klasës politike. Ne nuk mund t'i rregullojmë të këqijat e këtij vendi duke u mbyllur në një kullë të fildishtë e duke pretenduar se ndryshimi i status quo-së nuk është domosdoshmëri. Edhe pse me zemër të thyer, unë nuk do të tërhiqem mënjanë, meqënëse standardet e mia të perfeksionit nuk u arritën. Unë do të bëj gjithë të mirën e mundshme në një vend aspak perfekt, dhe plot me probleme.