Unë, frëngjishtja dhe Presidenti Berisha

Si lëndë mësimore “Shpifografia” po bëhet e nevojshme për t’u shtuar në kurrikulat universitare. Jo vetëm në degën e Gazetarisë, por edhe të Sociologjisë, Drejtësisë, Psikologjisë etj. Ndoshta edhe të Psikopatologjisë. E bën të nevojshme tanimë një realitet mediatik si yni, ku kultura e shpifjes është në lulëzim. Po shtoj në listën sipër edhe Fakultetet e Ekonomisë, të degëve Financë & Kontabilitet, duke qenë se të ushtruarit e Shpifografisë në realitetin mediatik shqiptar sponsorizohet, financohet, më shqip: paguhet duke e shndërruar në zanat fitimprurës.  Për të mos u marrë me emra të tjerë punëtorësh të kulturës, po lejohem të trajtoj një shembull vetjak, që them se ofron ndonjë argument më shumë për mëvetësimin tanimë të kësaj lënde të re.
“Shqiptarët për pjatë të drekës kanë xhelozinë, kurse për pjatë të darkës zilinë”: këtë konstatim na ka mëveshur ai gazetari emërkeq anglez, që e kemi detraktuar fort për sa pati thënë për ne. Mirëpo, ta marrësh hollë, nuk mund të mos i japësh të drejtë për këtë formulë, në mos për mbarë shqiptarët, së paku për ushtruesit e Shpifografisë. Përfytyroni disa syresh: në vaktin e drekës, të ulur para tryezës, nuk u vete poshtë e ngrëna kur u ndodh të marrin vesh që Aurel Plasari, veç punëve të tjera, më 1995-1996 paskësh shërbyer si lektor i ftuar në INALCO (Institut des Langues et Civilistations Orientales), Paris. Paskësh pasur “kontratë shumëvjeçare” – sipas tyre – dhe e paskësh përmbushur vetëm për një vit universitar?! Shpifografët, të cilëve u ngjan vetja si nëpunës të Departamentit të Burimeve Njerëzore të Institutit në fjalë, shpallin zbulimin: është larguar sepse nuk e njihte gjuhën franceze në masën që duhej, d.m.th. në masën që e dinë shpifografët. Dhe e qarkullojnë nga një shkrim në një tjetër, duke u paguar për këtë “punë”. Athua se Shqipëria e sotme është katandisur që vlerësimet për zotërimin e gjuhëve të huaja t’i japin shpifografët mediatikë dhe jo katedrat e specializuara universitare të Fakulteteve të Gjuhëve të Huaja. Në i bren kjo brengë gjuhësore, të brehen edhe më kur të mësojnë se zotërisë së përgojuar katedrat në fjalë i kanë dhënë për gjuhën frënge një vlerësim me notën “10”.

Ka lexues, unë e di këtë, që do të kapsallitin sytë duke pyetur se ç’rëndësi ka për publikun niveli në të cilin e njeh frëngjishten Aurel Plasari. Aq më shumë kur të marrin vesh që në “Institutin e Gjuhëve dhe Qytetërimeve Lindore” ai nuk ka qenë ftuar si lektor për t’u mësuar francezëve frëngjishten, por për punë krejt tjetër. Mirëpo rëndësi ka. Madje duhet të ketë rëndësi të veçantë, nëse llogariten përsëritjet gjithë zell që u bëhen shpifjeve të tilla jo vetëm në “komente”, por edhe në “bio-bibliografitë” që u stisin të tjerëve rrugaçët (internautët) anonimë të internetit. Prandaj tani më takon e drejta t’i quaj shpifjet shpifje duke i ofruar si kontribut për lëndën që propozova.
Që Aurel Plasari qysh në çunakëri nuk ka pasur ndonjë problem me frëngjishten, – si dhe me ndonjë gjuhë tjetër, – lexuesit që kanë pasur për duarsh antologjinë e hershme “Poezi Franceze”, botuar më 1984, e dinë mirë bukur. Kanë pasur mundësinë të lexojnë prej Plasarit përkthime nga poezia moderne, ajo klasike, deri edhe ajo mesjetare frënge. Kush nuk e ka pasur mundësinë, e ka sot që të shijojë në shqip një varg të gjatë poetësh: nga shek. XX Richepin, Rostand, Magre, Supervielle, Alliette, Maurice Carême, Desnos, Prevert, Seghers, Guillevic, Verdé, René-Guy Cadou deri George Brassens dhe Jacques Brel; nga shek. XIX Beranger, Desbordes-Valmore, Lamartine, Hugo, Brizeux, Gautier, De Musset, De Lisle, Jean-Baptiste Clement, Sully-Prurdhomme, De Hérédia, Copée; nga shek. XVIII Boileau, Voltaire; nga shek. XVII D’Aubigné, Maynard, De Viau, Malherbe, Maynard, Tristan l’Hermite; nga shek. XVI De l’Espine, Du Bellay, Ronsard; nga shek. XIV-XV Eustache Deschamps; nga shek. XIII Rutebef, De Meung; nga shek. XII Wace, Chrétien de Troyes etj. Këta i përkthente Aurel Plasari qyshkur ishte 25 vjeç. Thonë që “pjata e xhelozisë” është e hidhur: mund të zeherosen edhe më kur të lexojnë në ff. 111-112 përkthimin “Përgjigje sharjeve dhe shpifjeve”, Ronsard.

Tani, për ç’i përket kontratës së përfolur të lektorit me INALCO-në, ku ka qenë i ftuar në bazë të kontributeve dhe vlerësimeve përkatëse, Aurel Plasari e ka ndërprerë atë me vullnetin e vet të plotë me të përfunduar vitin universitar 1995-1996. Madje duke pasur kujdesin të përmbushë edhe detyrën e marrjeve në riprovim në sesionin e vjeshtës të kursit 1995-1996. Dhe është kthyer në Tiranë, gjithnjë me vullnetin e vet, për një varg pakënaqësish që nuk lidhen me kurrfarë “çështjeje gjuhësore”: ato fillonin nga paga deri te kushtet e banimit në “Qytetin Universitar”, të përshtatshme për studentë ose pedagogë hallexhinj, por jo për të. Dhe as i ka dhënë kujt llogari. Nuk kishte përse të bënte sakrifica, mbasi nuk kishte qëlluar “hallexhi” dhe as e kishte lakmuar me “rashë e vdiqa” atë detyrë, njëra nga të shumtat veprimtari mësimdhënëse që ai ka kryer. Në Tiranë nuk ishte as pa punë, as pa shtëpi: këtu kishte njerëzit e tij, miqtë e tij, përfshi edhe lexuesit e tij. Mund t’i mungonin ëndjet e Parisit, fjala vjen tenisi ose golfi, që në “Cité Universitare” mësoheshin falas dhe rezultonin komode për një ngarkesë gjithë-gjithë prej 300 orësh lekture në vit: çdo mësimdhënës mund ta llogarisë komoditetin. Por ia plotësonte mungesën pritja në Tiranë e studentëve që e donin. Që nuk i pëlqeu të vijonte edhe vitet e ardhshme universitare me jetën e “lektori emigrant”, të cilën mund ta lakmojë shumëkush, ishte kryekëput në të drejtën e tij. Shkurt për miqtë që e njohin: ashtu i donte “zogu i qejfit”. Në këtë botë ka njerëz që parapëlqejnë Shqipërinë edhe për diçka shumë më gjenuine: për një ngastër lakrori që të bën ta duash më fort atdhenë.

Po ia ofroj gazetës për ta botuar shkresën përfundimtare të Presidentit të INALCO-së dhe gjithsekushi mund ta dallojë se sa lidhet ajo me pjatat e “drekës” të xhelozëve. Shkresa është e fillimit të vitit 1997, ajo i drejtohet “lektorit” që tanimë ndodhet jo në Paris, por në Tiranë, duke dëshmuar edhe “përçapjet e përsëritura” që janë bërë deri atëherë jo për ta përzënë nga Instituti në fjalë, por për të kundërtën: për ta kthyer në detyrë.
“INALCO
N. Ref.: PD/ JG C0153
Paris, më 21 shkurt 1997
PRESIDENTI
Zotit PLASARI Aurel
[...]
Tiranë Shqipëri
Zotëri,
Prej fillimit të këtij viti universitar ju nuk keni siguruar shërbimin e lektorit të Shqipes të parashikuar nga kontrata e punës e lidhur më 6 tetor 1995.
Duke mbetur pa të reja (lajme) nga ana juaj, me gjithë përçapjet e përsëritura të Znj. Daniel, me keqardhje detyrohem të shfuqizoj kontratën dhe të bëj zëvendësimin tuaj.
Ju lutem të pranoni, Zotëri, shprehjen e  konsideratës sime të shquar,
Bourgey”
Edhe në përçapjet e Znj. së nderuar Daniel, përgjegjëse e Departamentit të Albanologjisë në INALCO, lexohet krejt qartë se shkëputja vullnetare e Aurel Plasarit nga detyra për vitin vijues universitar nuk ka qenë aspak ndonjë “çështje gjuhe”:
“INALCO
Zoti Aurel Plasari
I nderuar koleg,
Duke pasë konstatuar që keni qenë mungues gjatë rifillimit të kurseve të shqipes në INALCO më 23 dhe 24 tetor 1996, ju lutem të më bëni me dije se cilat janë intencjet tuaja. Një përgjigje duhet të më vijë medoemos para së mërkurës 30 tetor.
Duke shpresuar në rimarrjen e shërbimit tuaj të mësimdhënies të mërkurën e ardhshme, ju lutem të pranoni shprehjen e ndjenjave të mia të dalluara.
O. Daniel”.

Mendoj se nuk ka më qartë. Nëse mbas kësaj shpifografëve u shkon shtrembër “dreka e xhelozisë” lidhur me frëngjishten e Aurel Plasarit, fajin ua ka pjata që kanë zgjedhur: ajo t’u bëjë mirë.
Por ka edhe më, sepse mbas “drekës së xhelozisë” vjen edhe “darka e zilisë”, dhe ja se si në darkë nuk bëhet më fjalë për “çështje gjuhësore”: ajo shndërrohet në “konspiracion politik”. Shpifja që vjen mbas shpifjes është se Aurel Plasari e paskësh “siguruar” atë vend me mbështetjen e Presidentit Berisha, “në shërbim të të cilit” paskësh qenë asokohe. Se si e qysh e tek – dhe sidomos se përse – kjo nuk thuhet. Sipas lëndës bashkëkohore të Shpifografisë, çështja duhet lënë disi e vagullt, shpifografët nuk kthjellojnë gjithçka: roli tanimë i besohet asaj instance që në narratologji e quajmë “receptues”. Receptuesit i lihet të hamendojë çfarë të dojë për këtë “detyrë të posaçme” të cilën z. Berisha ia paskësh “siguruar” Aurel Plasarit, athua se ishte President i INALCO-së. Është fjala për Presidentin e atëhershëm të Shqipërisë, që në Paris kishte një Ambasadë, kishte jo vetëm një ambasador, – kolegun tim shkrimtar Besnik Mustafaj, – por një varg nëpunësish e specialistësh të tjerë. A mos vallë ta ketë pasë dërguar me misionin, sikundër bënte humor një mikesha jonë e përbashkët, për t’i rënë mbas vragave në Paris një mikut tonë piktor bohem duke parashikuar profetisht që ai mbas një dhjetëvjeçari do t’u bëkësh rivali i tij politik? Me piktorin bohem asokohe Plasarin nuk e lidhte më shumë se marka e përbashkët e pastës së dhëmbëve që përdornin, “Colgate”, siç thotë një ekuacion i njohur. Gjithsesi, dobët shumë do t’ia kishte gjetur z. President kamuflazhin me detyrën e “lektorit”, kur kishte aq mundësi të tjera në dorë: ishte President apo s’ishte? Apo mos e dërgoi në Paris thjesht për ta hequr qafe nga Shqipëria?! Kam bindjen që Presidenti i asaj kohe as e ka ditur dhe as i ka interesuar në shkon a nuk shkon kund Aurel Plasari. Por, për ta flakur edhe shpifjen që rreket të ngatërrojë edhe “Presidentin Berisha”, po ofroj për kureshtarët nga Arkivi im një letër më të hershme të znj. Daniel, përgjegjëse e Departamentit në fjalë, për të dalluar se Aurel Plasari nuk e ka zakonin të lypë a të kërkojë “detyra”:

“INALCO
I dashur Zotëri,
Ne nuk kishim kohë t’ju takonim më gjatë, por dëshiroj t’ju falënderoj për pritjen në Universitetin e Tiranës, si edhe për organizmin e konferencës në Shkodër, ku ne na pritën shumë mirë.
Kam qenë shumë e interesuar nga shkrimet tuaja, prandaj edhe do të dëshiroja emërimin tuaj si lektor për të përhapur pranë studentëve kulturën e vërtetë shqiptare.
Zoti President i INALCO-së ka qenë shumë i interesuar nga qëndrimi i tij në Tiranë dhe ju falënderon për librat.
Ju komunikoj për çdo rast koordinatat e mia vetjake:
[...]
Ju lutem pranoni, Zotëri i dashur, shprehjen e ndjenjave të mia të shquara,
O. Daniel”.
Mbas këtij vlerësimi ja këtu edhe shkresa e emërimit për punësim si vijon nga Presidenti i INALCO-së, dhe jo nga ndonjë “president tjetër”:
“INALCO
N. Ref.: MT/ JG C 0592
Paris, më 4 korrik 1995
PRESIDENTI
Zotit PLASARI Aurel
[...]
Tiranë
Objekt: emërim në cilësi lektori gjuhësh të huaja.
Bashkëlidhur: kopje e dekretit Nr. 87-754 të 14/09/87.
Zotëri,
Kam nderin  t’ju informoj se kandidatura juaj për vendin e punës: LEKTOR i Gjuhës Shqipe në INALCO nëpërmjet një kontrate për një vit, është miratuar.
[...]
Ju lutem të pranoni, Zotëri, shprehjen e ndjenjave të mia më të mira,
A. Bourgey”.

Por nuk mjafton me kaq, sepse tani lexuesit kanë të drejtën e tyre të pyesin se si ka mundësi të kokolepsen shpifje mbas shpifjeje për diçka të thjeshtë dhe të verifikueshme në çdo dokumentacion, qoftë zyrtar, qoftë privat. Ka mundësi: sepse formulës së atij anglezit të mbrapshtë me “pjatë të drekës xhelozinë” dhe “pjatë të darkës zilinë” në realitetin tonë mediatik i mungon diçka: deserti. Këtë desert, për xhelozë dhe zilarë, nuk ma lejon pena që ta shkruaj si kolegu Edison Ypi, që gjithë njerëzi e shkruan “-uti”. Brenga që i bren shpifografët, në këto raste, ka të bëjë me punët që ka kryer dhe kryen Aurel Plasari, për të mos thënë me karrierën e tij. Që brenga le t’i brejë, kjo është patologji e tyre, por që t’i brejë edhe ca më keq po tregoj vetë – që të mos lodhen shpifografët mediatikë – se, për ç’u takon detyrave, Aurel Plasarit ka qëlluar t’i ofrohen edhe detyra të tjera, shumë përtej fantazisë së tyre shpifografike. Sepse në shoqëritë e lira konkurrohet me aftësi, dhe jo me shpifografi.

Në kohën e Qeverisë së Koalicionit më 1991, fjala vjen, i është propozuar një detyrë diplomatike e rangut të parë, falë së cilës sot do të ishte njëri ndër ambasadorët “seniorë” të Shqipërisë. Shijet e tij lidhur me vendin e akreditimit – trille që ia njohin – e bënë të mos lëvizte nga vendi. Vite më mbas i është propozuar një tjetër detyrë diplomatike, edhe më e rëndësishme se ajo e një ambasadori. Nuk e pa veten në të duke parapëlqyer të vijonte të jepte e të merrte me studentët në auditorë. Dhe që xhelozëve e zilarëve t’u mbetet ai deserti origjinal në fyt, – të mos ma kthejnë dorën, – detyrohem të them se edhe më 2007 Aurel Plasarit i është propozuar një detyrë edhe më me peshë nga ajo e drejtorit të Bibliotekës Kombëtare: në fushën e kulturës dhe të shkencës njëherësh. Nga njëra anë, nuk e ka ndier veten me energji për një detyrë të atillë, nga ana tjetër nuk i ka ardhur për mbarë të shkëputet prej shumë njerëzish të Librit me të cilët e ka lidhur jeta dhe puna. Por ai i ka qenë mirënjohës Kryeministrit, z. Sali Berisha, për mendimin e mirë dhe vlerësimin, sikurse u ka qenë mirënjohës ministrit të njëhershëm të Kulturës për ftesën për të drejtuar Bibliotekën Kombëtare dhe Kryeministrit të atëhershëm për besimin e detyrës. Njerëzit që e provojnë mbi vete peshën e keqe të mosmirënjohjes – ju siguroj – bëjnë gjithnjë kujdes të jenë mirënjohës.
As mos e vrit mendjen me shpifografët! mund më këshillojë shumëkush tek më sheh që marr mundimin e kallëzoj në publik teknikat e Shpifografisë. Ç’u qi t’ëmën! më thotë në shqipe të pastër ndonjë mik. Në të vërtetë t’ëmat shpifografëve nuk ua përdor, sepse deri më sot nuk kam parapëlqyer frekuentime të tilla nënash dhe, siç i thonë një fjale, s’mund ta prish agjërimin në moshë të pjekur. Por mendjen e vras: e vras kur vë re që në kulturën shqiptare Shpifografia përhapet në gjerësi e thellësi. Dhe, pra, kur nuk ka të bëjë vetëm me Aurel Plasarin, i cili në këtë kulturë zë ndoshta një vend nga fundi. Ose as që e zë fare. Shpifografinë vërehet ta pësojnë sot deri edhe emrat më në zë e më të shquar të kulturës shqiptare, duke i trajtuar si zorraxhinj ata të cilëve të gjithë do të duhet t’u jemi mirënjohës për çfarë bënë në këtë kulturë dhe për çfarë na lanë trashëgimi. Ushtrohet – fjala vjen – mbi Konicën, të cilit po i shpifin marrëdhënie që nuk i pati ndonjëherë. Mbi Fishtën, të cilin e kanë bërë deri edhe “gjeneral” të ushtrisë fashiste italiane. Mbi Kutelin, duke e agreduar si “shkrimtari sllavo-maqedonas”. Mbi Lasgushin, duke i përgojuar “dashuriçka” që kanë për bazë vetëm çaprashitjet e shpifografëve. Mbi Çabejn, duke e shndërruar në “ministër kuisling”, detyrë të cilën ai nuk e pati pranuar ndonjëherë. Mbi Kadarenë… Kadareja, përpos shumë sharmeve, gëzon edhe sharmin e të qenit i cenueshëm sa në “pjatat e drekës” aq edhe në ato “të darkës”. Dhe me radhë. Përse atëherë të vras mendjen unë, më i fundmi ndër të fundmit e kësaj radhe?
Nuk është vrasje e kotë mendjeje të shqetësohesh për gjithçka që të intereson në kulturën së cilës i ke shërbyer e i shërben prej disa dhjetëveçarësh. E vras mendjen, shqetësohem dhe ngulmoj duke menduar se do të duhej të shqetësohen e të ngulmojnë edhe shumë të tjerë. Në Shpifografi shpifjet kanë vesin të përsëriten shpesh: edhe më shpesh duhen përsëritur të vërtetat. Këtu vetëm sa fola pak – lënda e re mësimore që propozova meriton shumë më shumë – dhe qetësova ndërgjegjen. “Dixi et salvavi animam meam” thuhet në atë pakëz latinishte që di unë, sigurisht jo aq sa shpifografët të ma njohin diplomën për t’u dhënë mësim romakëve – që s’janë më gjallë – në Romën e lashtë / PANORAMA