Dritëhijet e Ligjit që i jep tagër EULEX-it të bëjë hetime në Shqipëri

Në datën 10 Maj 2012 Kuvendi i Shqipërisë miratoi me një shumicë të cilësuar ligjin nr. 53/2012 “Për Marrëdhëniet Juridiksionale në Çështjet Penale me Task Forcën Hetimore Speciale të EULEX-it”,[1] i cili i hap dritën jeshile, nga ana e Task Forcës Hetimore Speciale të EULEX-it (“SITF-i”), hetimit në territorin shqiptar të akuzave të ngritura nga raportuesi i Këshillit të Evropës, z. Dick Marty, në lidhje me trajtime çnjerëzore, vrasje dhe trafik të paligjshëm organesh në Shqipëri gjatë dhe pas luftës në Kosovë.[2] Megjithëse ligji pati konsensin e të gjithë palëve politike dhe u miratua me unanimitet (127 vota pro, asnjë kundër, asnjë abstenim),[3] në media u hodhën mjaft dyshime rreth (i) mundësisë së EULEX-it për të kryer arrestime edhe në Shqipëri (Neni 15), rreth (ii) mungesës së reciprocitetit (Neni 26(3) dhe Neni 28) si dhe rreth (iii) pamundësisë të gjyqësorit shqiptar për të refuzuar letërkërkesa që kanë të bëjnë me krime të dënueshme nga e drejta ndërkombëtare, me shkakun se ato perbëjnë krim politik (Neni 9(3)).[4] Paraprakisht duhet thënë se, përveç dy te parëve, pretendimi i tretë, pra që Neni 9 qenka “një imponim se si duhet te sillen gjyqtarët shqiptarë” dhe se “vetë BE në raportet e saj kërkon që gjyqësori të jetë i pavarur”,[5] është tërësisht i pabazë, pasi përjashtimi nga krimet politike i krimeve të luftës, krimeve kundër njerëzimit, gjenocidit dhe krimeve të tjera të ndaluara nga e drejta ndërkombëtare, është jo vetëm një standart i sanksionuar në shumë legjislacione të huaja dhe traktate ndërkombëtare, duke arritur edhe statusin e një norme të se drejtës zakonore ndërkombëtare,[6] por ai gjendet edhe në vetë legjislacionin tonë të brendshëm, pikërisht në Nenin 8(3) të ligjit nr. 10193, dt. 03.12.2009, “Për Marrëdhëniet Juridiksionale me Autoritetet e Huaja në Çështjet Penale”.

 

 

Hierarkia e ligjit 53/2012

 

Në fakt, një nga problemet kryesore – që u prek pak edhe nga ish prokurori i përgjithshëm z. Arben Rakipi në intervistën e tij për Top Channel, të datës 12 Maj 2012[7] – ka  të bëjë me hierarkinë apo jo të këtij ligji special në raport me Kodin e Procedurës Penale (KPrP) dhe ligjet e tjera me të cilin mund të bjerë në konflikt në momentin e aplikimit të tij në praktikë. Sipas Nenit 11, thuhet se “në masën që nuk bien në kundërshtim me rregullat e veçanta të vendosura nga ky ligj, rregullat e vendosura nga Kodi i Procedurës Penale të Republikës së Shqipërisë dhe ligji nr. 10193, datë 3.12.2009 ‘Për marrëdhëniet juridiksionale me autoritetet e huaja në çështjet penale’, zbatohen për analogji”. Edhe pse në mënyrë indirekte, lihet të kuptohet qartë se, të paktën për sa i përket hetimit të SITF-it, ligji 53/2012 qëndron më lartë në shkallë hierarkike se Kodi i Procedurës Penale. Kjo konfirmohet edhe nga teknika legjislative e përdorur për Nenin 16, ku thuhet se, një kërkesë nga SITF-i, pranohet “nëse është në pajtim me parimet themelore të legjislacionit shqiptar për procedurën penale dhe rregullat ndërkombëtare detyruese për autoritetet shqiptare”. Ndryshe nga çfarë mund të mendohet në shikim të parë, termi “parimet themelore të legjislacionit shqiptar për procedurën penale” nuk i referohet Kodit të Procedurës Penale in toto, por vetëm atyre dispozitave të Kushtetutës që lidhen me procedurën penale dhe që pasqyrohen edhe në ligje te tjera siç është dhe Kodi i Procedurës Penale. E thënë ndryshe, në bazë të ligjit 53/2012, kërkesat e SITF-it nuk mund të pranohen vetëm në rastin kur ato bien në kundërshtim me Kushtetutën ose me të drejtën ndërkombëtare.

 

Debatet në Komisionin e Ligjeve: dy versione të ndryshme

 

Sidoqoftë, menyra më e thjeshtë për të kuptuar statusin e një ligji, është ti referohesh preambulës së tij, pra bazës ligjore mbi të cilin është miratuar nga Kuvendi. Dhe ketu fillojnë çudirat. Ndryshe nga projektligji i paraqitur nga qeveria, në tekstin përfundimtar është hequr referenca e Nenit 78 që ka të bëjë me ligjet të cilët miratohen me shumicë të thjeshtë. Nga ana tjetër janë shtuar referencat e Neneve 83(2) dhe 84(4), që lidhen me urgjencën e miratimit të ligjit, si dhe është shtuar referenca e Nenit 122, dispozitat e të cilit disiplinojnë marrëveshjet ndërkombëtare të ratifikuara(?!), përkatësisht përfshirjen e tyre në sistemin e brendshëm juridik, epërsinë në rast konflikti, mbi ligjet e tjera të vendit si dhe zbatimin e drejtpërdrejtë “përveç rasteve kur [marrëveshja e ratifikuar] nuk është e vetëzbatueshme dhe zbatimi i saj kërkon nxjerrjen e një ligji”.[8] Pyetje: sa ligje të tjerë janë miratuar deri tani në bazë të Nenit 122(1) të Kushtetutës? Zero! Po, po, zero.[9] Dikush mund të kundërshtojë duke thënë se fakti që më parë nuk ka ekzistuar nevoja për miratimin e një ligji për zbatimin e një marrëveshje ndërkombëtare të pazbatueshme drejtpërdrejtë, nuk ka pse të jetë arsye e fortë për të dyshuar mbi kushtetueshmërinë e tij. Duke ndjekur këtë llogjikë, thjesht mund të thuhet se deri tani – për fatin tonë – çdo marrëveshje ndërkombëtare e ratifikuar nga Kuvendi i Shqipërisë paska qenë e zbatueshme drejtpërdrejtë dhe gjendet në sistemin tonë të brendshëm juridik!![10] Bukur, po atëherë cila qenka kjo marrëveshje ndërkombëtare, e ratifikuar në bazë të Nenit 121 të Kushtetutës, e pazbatueshme drejtpërdrejtë dhe mbi të cilën bazohet kushtetutshmëria e ligjit 53/2012, “Për Marrëdhëniet Juridiksionale në Çështjet Penale me Task Forcën Hetimore Speciale të EULEX-it”? Për fat të keq, ligji nuk thotë asgjë për këtë. Në të tilla raste, teknikat e interpretimit të çojnë drejt travaux preparatoires, të cilat në këtë rast janë procesverbalet e diskutimeve në komisionet parlamentare dhe në seancë plenare.[11] Dhe ketu gjejmë fakte shumë interesante.

Sipas perfaqësuesit të qeverisë, ministrit të drejtësisë z. Halimi, ligji për EULEX-in bazohet në Marrëveshjen për Stabilizim Asocim (MSA)[12] dhe e merr forcën juridike nga Neni 85 i cili thotë se “Palët bashkëpunojnë në luftën për parandalimin e veprimtarive kriminale e të paligjshme, si kontrabanda, trafikimi i qenieve njerëzore, aktivitete ekonomike të paligjshme”. Ky argument nuk qëndron kurrsesi. Së pari, Neni 85 i MSA është një nen me karakter të përgjithshëm dhe programatik i cili nuk kërkon një ligj të veçantë për tu aplikuar drejtpërdrejtë. Së dyti, MSA-ja ka shumë nene të tjera që lidhen me bashkëpunimin në fusha të tjera për të cilat nuk është hasur ndonjëherë nevoja për miratimin e një ligji të veçantë. Pse u dashka që për bashkëpunimin në çështjet penale të miratohet një ligj i ri me një objekt tepër specifik, aq më tepër kur Shqipëria ka ratifikuar Konventën Evropiane mbi Ndihmën e Ndërsjelltë në Çështjet Penale[13] si dhe ka miratuar në vitin 2009 ligjin mbi marrëdhëniet juridiksionale me vendet e huaja në çështjet penale? Së treti (dhe më e rëndësishmja), sfera territoriale e aplikimit të MSA-së është ekskluzivisht midis Shqipërisë vis-a-vis Komuniteteve Evropiane dhe Shteteve Anëtare. Kjo do të thotë se organet kompetente për bashkëpunimin në çështjet penale, do të jenë autoritetet policore dhe gjyqësore shqiptare nga njëra anë, dhe autoritetet respektive të vendeve anëtare të BE, si dhe EUROPOL-i dhe EUROJUST-i në rolin koordinues nga ana tjetër. Pikërisht këta dy të fundit janë organët e vetme përgjegjëse për bashkëpunimin policor dhe gjyqësor midis vendeve anëtare të BE si dhe vendeve të treta. Përkundrazi, EULEX-i është veçse një mision i BE në Kosovë me detyrën e monitorimit, trajnimit e këshillimit në fushën e drejtësisë dhe shtetit të së drejtës, me disa kompetenca të limituara legjislative dhe ekzekutive vetëm në territorin e Kosovës, baza juridike e të cilave është Rezoluta 1244 (Kapitulli VII) e Këshillit të Sigurimit të OKB.[14] Pra, EULEX-i vepron për llogari të drejtësisë Kosovare dhe jo të vendeve të BE.

Ndryshe nga versioni i qeverisë, relatori i ligjit në Kuvend, z. Gumi e mbështeti miratimin e ligjit 53/2012 me nevojën e implementimit të soft law të së drejtës ndërkombëtare në të drejtën vendase.[15] Ky argument duket paksa më i rafinuar e më pranë realitetit, por në fakt është përsëri i pabazë. Me termin soft law autorët e të drejtës ndërkombëtare publike i referohen kryesisht atyre dokumenteve siç janë deklaratat, rezolutat, rekomandimet, etj, që nuk kanë forcë detyruese për palët dhe nuk janë pjesë e të drejtës ndërkombëtare, por që përsëri kanë një rëndësi të paktën morale, në varësi të autoritetit të organit lëshues.[16] E tillë është edhe Rezoluta 1782 e Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Evropës që miratoi  raportin e senatorit Dick Marty, e cila i bën thirrje autoriteteve Shqiptare të bashkëpunojnë ngushtë me EULEX-in dhe autoritetet Serbe në hetimin e akuzave. Mbase duke ditur dobësinë e argumentit të Nenit 85 të MSA-së, z. Gumi përfundonte duke thënë se: “përqasja që duhet të bëjë Komisioni i Ligjeve dhe Kuvendi në seancë plenare duhet të jetë e njëjtë me dokumentet që i bën Kuvendi një marrëveshjeje ndërkombëtare”.[17] Problemi këtu është se nëse z. Halimi bazohej mbi një marrëveshje ndërkombëtare të detyrueshme por të paaplikueshme për ligjin 53/2012, në rastin e argumentit të z. Gumi, baza juridike mungon fare. Rezolutat e Këshillit të Evropës mund të kenë rëndësi të madhe politike, por jo juridike. Mund të shërbejnë si shtysë për miratimin e një ligji nga Kuvendi apo të një vendimi nga Qeveria, po kurrsesi të konsiderohen si ‘detyrim’ për shtetin shqiptar.[18] Politika Shqiptare mund të ketë të gjithë të drejtën të zgjedhë çdo lloj përqasje për miratimin e çdo lloj ligji, por nuk mund dhe nuk duhet të luajë me hierarkinë e burimeve të së drejtës. Kushtetuta është e qartë. Vetëm një marrëveshje e ratifikuar me ligj sipas Nenit 121, e cila nuk është automatikisht e zbatueshme në sistemin e brendshëm, mund të shërbejë si bazë juridike për miratimim e një ligji sipas Nenit 122(1).

 

Miratimi me shumicë të cilësuar

 

Komisioni i Ligjeve gjithashtu pranoi propozimin e relatorit, që ligji 53/2012 të miratohej me 3/5-at e anëtarëve të Kuvendit, shumicë e cila është e njëjtë me “atë që miraton dispozitat procedurale penale në vend”.[19] Në fakt, ligjet që kanë të bëjnë me dispozitat procedurale penale janë të shumtë, duke filluar që nga Kushtetuta, Kodi i Procedurës Penale, ligjet organike e deri tek ligjet e thjeshta. Sidoqoftë, duke patur parasysh që me 3/5-at miratohen vetëm ligjet organike dhe Kodi i Procedurës Penale, me siguri qe z. Gumi i është referuar këtij të fundit. Edhe këtu, problemi është se miratimi me 3/5-at i ligjit 53/2012 nuk mund të barazpeshojë, e aq më shumë të ketë epërsi mbi Kodin e Procedurës Penale. Kjo sepse, sipas Nenit 81 të Kushtetutës, lista e ligjeve që miratohen me 3/5-at është një listë e mbyllur, qëllimi i së cilës është i dyfishtë, politik dhe juridik. Së pari, imponon konsensus midis forcave politike për ligje me rëndësi të veçantë. Së dyti, i jep epërsi në shkallë hierarkike në raport me ligjet e tjera. Hierarkia e burimeve të së drejtës (dhe e ligjeve në rastin konkret) nuk përcaktohet nga numri i votave në Kuvend, por nga mënyra e miratimit të tyre, e parashikuar në Kushtetutë.[20] Në këtë pikëpamje, për asgjë nuk ka shërbyer miratimi i ligjit me mbi 3/5-at dhe me asnjë votë kunder apo abstenim. Madje, mund të thuhet se Komisioni i Ligjeve ka gabuar kur ka kërkuar 3/5-at e votave si kusht për miratimin e këtij ligji, i cili sipas Kushtetutës duhet të konsiderohet si i zakonshëm dhe inferior ndaj Kodit të Procedurës Penale.

 

Mbi hyrjen në fuqi menjëherë të ligjit 53/2012

 

Ajo çka ra në sy me miratimin e ligjit 53/2012 ishte dhe miratimi i tij me procedurë të përshpejtuar, hyrja në fuqi menjëherë dhe publikimi në numrin më të parë të Fletores Zyrtare, atë të datës 11 Maj 2012. Sipas Nenit 84(4) të Kushtetutës, kjo procedurë lejohet vetëm “në rastet e masave të jashtëzakonshme, si dhe në rast nevoje e urgjence, kur Kuvendi vendos me shumicën e të gjithë anëtarëve dhe Presidenti i Republikës jep pëlqimin”. Pyetja që shtrohet është e thjeshtë: Cila ishte arsyeja që legjitimoi urgjencën, për më tepër duke patur parasysh faktin që ky ligj disiplinon norma procedurale penale të cilat imponojnë njohjen e tyre nga qytetarët? Në mbledhjen e Komisionit të Ligjeve të datës 7 Maj 2012, e njëjta pyetje u shtrua nga zv. Kryetari i Komisionit z. Xhafaj – i cili zbulon një detaj tjetër interesant, atë që ligji ishte negociuar që në Janar 2012 – të cilës për fat të keq nuk i jepet një përgjigje eksplicite nga ana e z. Halimi.[21] Ndërkohë, “Gazeta Shqip” e datës 8 Maj 2012, citonte Raportin në Kuvend të Qeverisë për Ligjin 53/2012, e cila e arsyetonte urgjencën me rrezikun e krijimit, për të hetuar akuzat e Marty-it, “të një Gjykate të Posaçme (sic!) nga ana e Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara, njëlloj si ato për ish-Jugosllavinë dhe Ruanden”.[22] Nëse ky ka qenë vërtet motivi i urgjencës, atëherë është për të ardhur keq se sa lehtë mund të shantazhohet shteti Shqiptar dhe sa jo seriozë dukemi në sytë e botës. Çdokush me dije edhe minimale të së drejtës ndërkombëtare publike dhe asaj ndërkombëtare penale e di fare mirë se Këshilli i Sigurimit nuk është as prokuroria e as gjykata e botës. Roli i Këshillit të Sigurimit mund të lidhet me hetimin e krimeve ndërkombëtare vetëm kur ekziston një konflikt i cili mund të jetë rrezik ose ka thyer paqen. Pra, Këshilli i Sigurimit mund të krijojë[23] një Tribunal ad hoc vetëm në rastin e konflikteve të armatosura gjatë të cilëve kanë ndodhur krime ndërkombëtare si gjenocidi, krime kunder njerëzimit apo krime lufte, konsumimi i të cilëve është i sigurtë (ose gati e sigurtë) të kenë ndodhur dhe kërkohet të gjykohen përgjegjësit. Ekzistenca e krimeve ndërkombëtare është një kusht i domosdoshëm për vetë juridiksionin e Këshillit të Sigurimit, i cili mund të veprojë ne bazë të Kapitullit VII të Kartës së OKB-së (me forcë detyruese për të gjithë shtetet anëtare) vetëm pasi të ketë vendosur mbi ekzistencën e një rreziku për paqen, thyerje të paqes ose agresioni të armatosur në bazë të Nenit 39 te Kartes së Kombeve të Bashkuara.[24] Kjo ka ndodhur për ish-Jugosllavinë dhe për Ruandën, ku pas konfliktesh të përgjakshme me pasojë vdekjen e qindra mijera civilëve, Këshilli i Sigurimit vendosi, në bazë të Nenit 41 të Kartës së OKB[25], krijimin e Tribunalit Ndërkombëtar Penal për ish Jugosllavinë ne vitin 1993[26] dhe Tribunalin Ndërkombëtar Penal për Ruandën një vit më vonë, në 1994.[27]

Lexuesi mund të flejë i qetë. Nuk ekziston dhe as ka ekzistuar ndonjëherë asnjë lloj rreziku i ngritjes së një Tribunali ad hoc për Shqipërinë, njëlloj si ai për ish-Jugosllavinë apo Ruandën. Kjo madje edhe sikur Kuvendi të mos e kishte miratuar fare ligjin 53/2012. Maksimumi që Rusia dhe Serbia mund të tentonin në këtë rast, do të ishte kërkesa që Këshilli i Sigurimit të krijonte, në bazë të Nenit 34 të Kartës së Kombeve të Bashkuara, një mision hetues ose faktmbledhës, i cili do të impononte bashkëpunimin e shtetit shqiptar, vetëm në qoftë se do të ishte miratuar në bazë të Kapitullit VII të Kartës, çka do të ishte shumë e vështirë për të mos thënë e pamundur për tu justifikuar, duke patur parasysh se në rastin konkret nuk kemi të bejmë me një situatë rreziku apo thyerje të paqes, për më tepër që Shqipëria nuk ka qenë kurrë e përfshirë në konfliktin në ish-Jugosllavi.

 

 

Disa konsiderata finale

 

Thuhet shpesh se akuzat e ngritura ne raportin e senatorit Dick Marty janë tepër serioze dhe meritojnë një hetim sa më të plotë e të gjithanshëm. Përtej retorikës, për fat të keq duket se politika Shqiptare po bën veç dëmin e rradhës. Si fillim nxiton të sulmojë raportuesin, ndërkohë që do bënte mirë të kishte lexuar më parë raportin e të përqëndrohej tek akuzat e jo tek akuzatori. Dhe në vend që të nxisë policinë dhe prokurorinë Shqiptare të nisë hetimet, bën krejt të kundërtën duke bllokuar një hetim të mundshëm nga ana e autoriteteve shqiptare (Neni 27 i ligjit) dhe duke lejuar një strukturë të huaj të hetojë për krime, që supozohen të kenë ndodhur në territorin shqiptar dhe shumica e të cilëve, për sa të urryeshme që mund të jenë, klasifikohen si krime ordinere që nuk bëjnë pjesë në listën e krimeve të dënueshme nga e drejta ndërkombëtare[28]. Natyrisht, faji më i madh këtu është i policisë dhe prokurorisë shqiptare. Ata janë të vetmit organe kompetente, që fill të nesërmen e publikimit të raportit të Marty-it duhet të kishin nisur hetimet. Siç u tha edhe më lart, ishte pikërisht Rezoluta 1782 e Këshillit të Evropës, e cila në paragrafin 19.5.3 i kërkonte shprehimisht autoriteteve Shqiptare që përveç bashkëpunimit me EULEX-in, të nisnin një hetim të pavarur mbi vërtetësinë e akuzave në raport. Nuk e bënë. Përkundrazi, Prokuroria e Përgjithshme deklaroi tërë pompozitet se “[A]kuzat për trafik të organeve brenda territorit të Republikës së Shqipërisë të ushtarëve serbë të zënë rob gjatë luftës në Kosovë janë tashmë të vjetra, të ezauruara dhe pa asnjë bazë vërtetësie”.[29] Deklarata rikujtonte se në vitin 2004 ishte kryer më parë një kontroll në bashkepunim me hetuesit e Tribunalit Ndërkombëtar Penal për ish Jugosllavine, në të ashtëquajturën “Shtëpia e Verdhë” në zonën e Burrelit, pas të cilit nuk ishin gjetur prova për të nisur një procedim penal. Për sa i përket pretendimeve të tjera mbi baza në Fushë-Krujë, Prokuria shkruante se “nuk ka pasur asnjë dijeni”. Po mirë, meqë më parë nuk paska patur dijeni, atëherë pse tani që u vu në dijeni refuzon të nisë hetimin e të zbardhë njëherë e mirë këtë histori? Si për ironi të fatit, deklarata shtonte se: “[P]rokuroria e Shqipërisë, e cila  gëzon besimin e organeve hetimore ndërkombëtare, besim që është forcuar nga profesionalizmi i treguar dhe shkalla e gjerë e bashkëpunimit me to, e deklaron të pabazë  çdo insinuatë se institucionet shqiptare janë bërë pengesë për hetimin e kësaj çështjeje”. Po po, besim e çfare besimi! Duket qartë se sa e gëzon Prokuroria Shqiptare besimin e organeve hetimore ndërkombëtare, aq sa tani e tutje do ti duhet të asistojë në veprimet hetimore të SIFT-it vetëm nëse kjo e fundit do ta kërkojë këtë gjë (Neni 15). Le të urdhërohen nga SITF-i tani. Dhe mirë ti bëhet.

Sa për ne të tjerët, mbase duhet të kishim shpresuar që politikanët tanë të tregoheshin pak më zemërgjerë dhe të kishin zgjeruar juridiksionin e SITF-it në Shqipëri jo vetëm për raportin e Marty-it, por edhe për çdo lloj krimi tjetër të ndodhur në këto vite. Kështu do kishim shpëtuar nga ‘perceptimi’ mbi korrupsionin, inefiçencen, arrogancën dhe injorancën e drejtësisë shqiptare. Mbase do kishte qenë më mirë. Shumë më mirë.   

 

 

 

[1] Fletorja Zyrtare e Republikës së Shqiperisë,  N. 51, dt. 11 Maj 2012, f. 2615.

[2] PACE, “Inhuman Treatment of People and Illicit Trafficking in Human Organs in Kosovo”, Doc. 12462, 7 Janar 2011, http://assembly.coe.int/ASP/Doc/XrefViewPDF.asp?FileID=12608&Language=EN

[3]  Kuvendi i Shqipërisë, Proçesverbal, Seanca e Ditës së Enjte, dt. 10 Maj 2012, http://www.parlament.al/web/Sesioni_i_gjashte_13625_1.php, f. 4, 27.

[4] “EULEX, arrestime edhe në Shqipëri?”, Top Channel, 10 Maj 2012, http://www.youtube.com/watch?v=ZYZSKdTiiKQ;

[5] Ibid.

[6] Për më tepër shiko http://www.icrc.org/customary-ihl/eng/docs/v2_cha_chapter44_rule161_sectiond

[7] “Hetimi i EULEX, antikushtetues”, Top Channel, 12 Maj 2012, http://www.youtube.com/watch?v=baASEgUxi2c; “Ish-Kryeprokurori Rakipi: Ligji për EULEX, ngërc juridik”, Shqiptarja.com, 13 Maj 2012.

[8] Neni 122(3) i Kushtetutës.

[9] Nga një kerkim i thjeshtë tek http://www.ligjet.org/ me togfjalëshin “122 të Kushtetutës” gjenden njëzetetre akte ligjore, nga të cilat përveç ligjit 53/2012, vetëm nëntë janë Vendime të Këshillit të Ministrave (“VKM”) që kanë të bëjnë zakonisht me raporte konventash apo organizatash ndërkombëtare, të miratuara në bazë të Nenit 122(3), ndërkohë që rezultatet e tjera janë vendime të Gjykatës Kushtetuese, të cilat thjesht citojnë Nenin 122 në arsyetimet e tyre.

[10] Do ishte me interes të dihej se sa konventa e sa traktate ndërkombëtare, sidomos për të drejtat e njeriut dhe ambientin (përveç KEDNJ-së së famshme) citohen nga gjyqtarët shqiptarë në vendimet e tyre.

[11] Kuvendi i Shqipërisë, Komisioni për Çështjet Ligjore, Administraten Publike dhe të Drejtat e Njeriut, Procesverbale të datave 7-8 Maj 2012, në http://www.parlament.al/web/Procesverbalet_10044_1.php?evn=srm&rpp=2&rp=20&msv=msvSrc&ser=285; Kuvendi i Shqipërise, Procesverbal i Seancës Plenare i datës 10 Maj 2012.

[12] Kuvendi i Shqipërisë, Komisioni për Çështjet Ligjore, Administraten Publike dhe të Drejtat e Njeriut, Procesverbal i datës 7 Maj 2012, f. 5. Në prezantimin e tij te ligjit Ministri i Drejtësisë theksoi se:

“Ky projektligj është një zgjatim i MSA-së, sipas së cilës, qeveria shqiptare, kur ka nënshkruar këtë Marrëveshje, ka marrë përsipër që të lejojë e të kryejë hetime të përbashkëta dhe të ketë një kapitull të veçantë për kryerjen e hetimeve penale në marrëdhëniet juridiksionale penale me vendet e BE-së apo edhe me vetë BE-në. Në këtë kuptim, duke qëndruar në hierarkinë e ligjeve mbi legjislacionin e brendshëm, çdo kundërshti që mund të krijonte një konfuzion me legjislacionin e brendshëm do të ketë prioritet këtë ligj special që ne po e paraqesim”.

[13] Council of Europe, European Convention on Mutual Assistance in Criminal Matters, European Treaty Series, No 30, 20.04.1959.

[14] Organizata e Kombeve të Bashkuara, Këshilli i Sigurimit, S/RES/1244 (1999), ne http://daccess-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N99/172/89/PDF/N9917289.pdf?OpenElement

[15] Kuvendi i Shqipërisë, Komisioni për Çështjet Ligjore, Administratën Publike dhe të Drejtat e Njeriut, Procesverbal i datës 7 Maj 2012, f. 5.

[16] Pa hyrë në debatin mbi rëndësinë apo jo të soft law, mjafton të thuhet se një nga aspektet pozitive të tij është mundësia, me kalimin e kohës, të transformimit në të drejtë zakonore ndërkombëtare, pra në të drejtë detyruese për shtetet, ose influencimi për tu kristalizuar dhe shërbyer si bazë për një traktat në të ardhmen.  Për më tepër mbi soft law shih C. Chinkin, The Challenge of Soft Law: Development and Change in International Law, 38 International and Comparative Law Quarterly, 850 (1989); H. Hillgenberg, A Fresh Look at Soft Law, 10 European Journal of International Law 499 (1999);  J. Klabbers, The Redundancy of Soft Law, 65 Nordic Journal of International Law 167 (1996).   

[17] Kuvendi i Shqipërisë, Komisioni për Çështjet Ligjore, Administratën Publike dhe të Drejtat e Njeriut, Procesverbal i dates 7 Maj 2012, f. 6; Kuvendi i Shqipërisë, Procesverbal i Seances Plenare i datës 10 Maj 2012, f. 4.

[18] Kuvendi i Shqipërisë, Komisioni për Çështjet Ligjore, Administratën Publike dhe të Drejtat e Njeriut, Procesverbal i datës 7 Maj 2012, f. 5:

 “Në këndvështrimin tim ky projektligj është pjesë e implementimit në të drejtën e brendshme të detyrimeve ndërkombëtare të shtetit shqiptar në të (sic!) ashtuquajturin “soft law”, pra pjesë e së drejtës ndërkombëtare”.

[19] Kuvendi i Shqipërisë, Komisioni për Çështjet Ligjore, Administratën Publike dhe të Drejtat e Njeriut, Procesverbal i datës 7 Maj 2012, f. 6; Kuvendi i Shqipërisë, Komisioni për Çështjet Ligjore, Administratën Publike dhe të Drejtat e Njeriut, Procesverbal i datës 8 Maj 2012, f. 12-13.

[20] L. Omari, A. Anastasi, E Drejta Kushtetuese, f. 48 (2010).

[21] Kuvendi i Shqipërisë, Komisioni për Çështjet Ligjore, Administratën Publike dhe të Drejtat e Njeriut, Procesverbal i datës 7 Maj 2012, f. 3-5.

[22] Gazeta Shqip, Rrezikohet ndërhyrja e gjykatës së OKB, 10 Maj 2012, në

http://gazeta-shqip.com/lajme/2012/05/08/rrezikohet-nderhyrja-e-gjykates-se-okb/

[23] Praktikisht kjo nuk ndodh më pasi, për të evituar kostot e larta të ngritjes së një Tribunali ad hoc, Këshilli i Sigurimit e ka më të lehtë të referojë situata tek Gjykata Nderkombëtare Penale (Neni 13(b) i Statutit), referim i cili eshtë i vlefshëm edhe për ato vende të cilët nuk e kanë ratifikuar Statutin e Gjykatës.

[24] Kombet e Bashkuara, Karta e Kombeve të Bashkuara, 1 UNTS XVI, (1945).

[25] Mbi legjitimitetin e krijimit të Tribunalit nga ana e Këshillit të Sigurimit, shiko: Prosecutor v. Tadić, Decision on the Defence Motion for Interlocutory Appeal on Jurisdiction, Case No. IT-94-1-A, 2 October 1995, para. 28-48.

[26] Kombet e Bashkuara, Keshilli i Sigurimit, S/RES/827 (1993).

[27] Kombet e Bashkuara, Keshilli i Sigurimit, S/RES/955 (1994).

[28] Për momentin e drejta ndërkombëtare publike ka juridiksion vetëm për të ashtëquajturit ‘core crimes’: Gjenocidin, Krimet kundër Njerëzimit, Krimet e Luftës dhe Agresionin e Armatosur. Ndërkohë që trafikimi i organeve dhe krime të tjera me ndikim ndërkombëtar si terrorizmi, tortura ose krimi i organizuar, mund të klasifikohen si krime transnacionale. Për më tepër, shiko R. Cryer, H. Friman, D. Robinson, E. Wilmshurst, An Introduction to International Criminal Law and Procedure, Cambridge, ff. 202-352, (2010).

[29] Prokuroria e Përgjithshme, Komunikatë e Prokurisë së Shqipërisë lidhur me raportin e anëtarit të Asamblesë Parlamentare të KiE-së, Dick Marty, 20.12.2010.