Le të jemi pak më të sinqertë kur flasim për 'identitetin evropian'

Zyrtarët evropianë janë të prirur të pohojnë se shuma e institucioneve të tyre është më shumë se pjesët e tyre. BE, sipas tyre, nuk është vetëm një grup rregullash të standardizuara, një bashkim doganor dhe një treg i brendshëm. Blloku ka “vlera” si demokracia, liria, dinjiteti.

Për zyrtarët e saj, Evropa është një "aspiratë", një "ide" dhe, më e rëndësishmja, një "identitet".

Në vitet e fundit, politikanët janë përpjekur t'i mishërojnë këto ide. Për shembull, që nga viti 2019, një komisioner është ngarkuar të "promovojë - dhe fillimisht "të mbrojë" - "mënyrën evropiane të jetesës". Një punë që përfshin promovimin e sportit dhe koordinimin e politikave shëndetësore, ndërkohë që lufton antisemitizmin dhe frenon emigracionin - një përzierje e çuditshme e gjithçkaje që një eurokrat mund ta shohë si "mënyra evropiane e jetesës".

Kohët e fundit, megjithatë, ka pasur gjithashtu një nxitje për ta definuar këtë identitet evropian përgjatë vijave etnike, fetare dhe kulturore. Për shembull, Partia Popullore Evropiane - grupi më i madh politik i Evropës - shkroi në manifestin e saj se kontinenti ka një "kulturë dhe trashëgimi të përbashkët judeo-kristiane" dhe se "ne duhet të mbrojmë mënyrën tonë të jetesës evropiane duke ruajtur vlerat tona të krishtera. ”

Në një shkrim, ministri-presidenti flamand Jan Jambon e përsërit këtë "trashëgimi judeo-kristiane", duke e vendosur atë së bashku me demokracinë greke dhe sundimin romak të ligjit si tre parimet themelore të identitetit evropian.

Kjo e fundit është një përpjekje më ambicioze për të përcaktuar një politikë përtej kufijve kombëtarë dhe traktateve të BE-së, me siguri – por është gjithashtu një përpjekje më problematike. Një pikëpamje e tillë jo vetëm që tjetërson miliona evropianë që kanë frikë se identiteti i tyre kombëtar po gërryhet, por është një këndvështrim jashtëzakonisht mashtrues i historisë evropiane që injoron shumë nga ajo që ka ndodhur që nga lulëzimi i Perandorisë Romake më shumë se 2000 vjet më parë.

Le të fillojmë me termin "judeo-kristian".

Që të mos harrojmë, Evropa ka një histori të gjatë dhe të shëmtuar antisemitizmi sistematik dhe përpjekjesh për të shuar dhe madje çrrënjosur jetën hebreje kudo që ajo gjendej. Kryqtarët vranë mijëra hebrenj gjatë rrugës për në Jerusalem - veçanërisht në Rheinland. Mbreti Eduard I nxori Ediktin e dëbimit në 1290, duke larguar hebrenjtë nga Mbretëria e Anglisë për gati 300 vjet. Gjithashtu, hebrenjtë u fajësuan për murtajën bubonike - e njohur si Vdekja e Zezë - për t'u përndjekur më pas në të gjithë kontinentin në shekullin XIV. Më pas erdhi Dekreti i Alhambras i vitit 1492 në Spanjë, i cili i detyroi hebrenjtë të konvertoheshin në katolicizëm ose të dëboheshin, ndërsa masakrat në të gjithë Evropën Lindore kishin në shënjestër hebrenjtë.

Holokausti, natyrisht, ishte përpjekja më vdekjeprurëse në “luftën” për t’i larguar hebrenjtë, por ishte kulmi i më shumë se 2000 viteve persekutimi. Shumica e vendeve evropiane kanë shpenzuar shekuj duke u përpjekur të çlirohen nga ndikimi i perceptuar hebre. Dhe, edhe kur ata nuk internoheshin apo vriteshin, pothuajse kurrë nuk njiheshin si qytetarë - e lëre më të lejoheshin të shpreheshin në hartimin e ligjeve.

Çfarëdo ndikimi moral ose kulturor që kanë pasur hebrenjtë në Evropë, kjo ka ardhur pavarësisht nga antisemitizmi i rrënjosur thellë në kontinent.

Për më tepër, ana “e krishterë” e këtij neologjizmi është gjithashtu pak e dyshimtë.

Një sërë ngjarjesh gjatë shekujve kanë dëmtuar ndikimin moral dhe politik që Kisha kishte dikur. Reformimi, Iluminizmi, Revolucioni Francez dhe ngritja e shkencës moderne të gjitha minuan Kishën. Dikush mund të thotë se Galileo dhe Koperniku paraqesin realitete qiellore nga të cilat kisha ka bërë përjashtim; shpifja antisemitike e gjakut që përndoqi hebrenjtë evropianë; djegiet e shtrigave që ndodhën në shekullin XVIII, për të mos përmendur betejat moderne të zhvilluara kundër abortit dhe të drejtave të homoseksualëve.

Vetë vlerat që Europa mbështet sot – të drejtat LGBTQ+, të drejtat e grave, laicizmi – këto u arritën vetëm duke kundërshtuar autoritetin moral klerik. Për më tepër, një pjesë e madhe e zhvillimit të institucioneve moderne evropiane - sundimi i ligjit, demokracia parlamentare, një gjyqësor i pavarur - kanë qenë në kundërshtim me parimet e krishtera si e drejta hyjnore e mbretërve. Nëse evropianët do të krenoheshin për ndonjë gjë, ajo duhet të ishte fitorja e vlerave të saj laike kundër Kishës – një luftë që po humbet përballë teokracive dhe nacionalizmit fetar kudo në botë.

Pastaj është fakti që "judeo-kristiani" si përkufizim është problematik edhe për fenë që lë jashtë: Islamin.

Myslimanët janë po aq vendas në Evropë sa të krishterët dhe kanë qenë një forcë me ndikim në të gjithë kontinentin për shekuj me radhë. Në Iberi, myslimanët zhvilluan një kulturë sinkretike ku hebrenjtë, të krishterët dhe myslimanët jetonin në harmoni relative. Ata prezantuan portokallin, limonin, pambukun dhe orizin - përbërësi kryesor në paella. Por kur të krishterët morën kontrollin e gadishullit, miliona evropianë myslimanë ose u vranë, u dëbuan ose u detyruan të konvertoheshin.

Megjithatë, edhe pas dëbimit të tyre, myslimanët lanë një ndikim të thellë në gjuhët spanjolle dhe portugeze, artefakte kulturore dhe thesare arkitekturore - Alhambra, Xhamia e Kordobës, Alcazaba (nga arabishtja Qasbah) e Malaga - të cilat miliona njerëz i vizitojnë ende sot.

Pakënaqësia në pranimin e Islamit si pjesë e Evropës është gjithashtu e vërtetë në juglindjen e kontinentit, ku osmanët sunduan për shekuj. Banjat hungareze, byreku serb, ura e Mostarit - të gjitha trashëgimi evropiane - i detyrohen ekzistencën e tyre mjekësisë islame, traditave të kuzhinës dhe arkitekturës. Dhe injorimi i kësaj historie i bën një dëm të vërtetës historike, si dhe miliona evropianëve myslimanë që janë bërë të ndihen sikur vërtet nuk i përkasin asaj.

Për më tepër, kalimi direkt në Greqinë e Lashtë është çuditërisht selektiv. Duke lënë mënjanë natyrën e demokracisë së lashtë athinase – nuk lejohen skllevër apo gra, orgji para dhe pas votimit – nëse sheh se sa gjatë në kohë Evropa ka qenë demokraci që nga athinasit, duhet të kapërcesh shumë perandorë, Mbrojtës të Zotit, papët, konsujt e parë, carët dhe Führerët përpara se të shkosh te zgjedhjet e lira me votim universal.

Edhe sot, demokracia mbetet pengesë e vogël, më shumë një përjashtim, nga mënyra se si Evropa është sunduar gjatë pjesës më të madhe të historisë së saj. Shumë vende evropiane kanë pasur sundim autoritar deri pas Luftës së Dytë Botërore – duke përfshirë vetë Greqinë. Ndërsa demokracia mund të jetë shpikur në Evropë, po aq të spikatura kanë qenë shpikjet e tjera të saj: fashizmi dhe komunizmi. Perandoria Romake na dha fjalën "senator" - por gjithashtu na dha fjalën "diktator".

Sigurisht, mund të krehësh historinë dhe të gjesh shembuj që mbështesin një identitet evropian laik, tolerant dhe demokratik. Nuk është rastësi që qendrat historike të jetës hebreje në Evropë deri në shekullin XX, si Krakovi dhe Selaniku, sundoheshin nga Komonuelthi Polako-Lituanez dhe osmanët – dy perandori që i mirëpritën pasi u dëbuan nga Evropa Perëndimore dhe Qendrore. Komonuelthi prodhoi gjithashtu kushtetutën e parë të shkruar të Evropës. Pranimi i kësaj, megjithatë, do të kërkonte dhënien e meritave si për myslimanët ashtu edhe për Evropën Lindore – diçka që edhe tani është e vështirë për politikanët e Evropës Perëndimore.

Me pak fjalë, nëse dikush do të ndërtonte një identitet kolektiv evropian mbi historinë e përbashkët, ai do të ndërtohej kryesisht mbi dhunën, intolerancën dhe autoritarizmin. Por për fat të mirë, e kaluara jonë nuk përcakton se kush jemi dhe neve na lejohet të aspirojmë gjëra më të mëdha. Ajo që projekti evropian ka bërë kaq mrekullisht është inkurajimi i besimit se ne mund të jemi një version më i mirë i vetvetes. Por kjo kërkon ende një vështrim të qartë në pjesët më të errëta të së kaluarës sonë.

Theksimi i trashëgimisë "judeo-kristiane" të Evropës dhe kërkimi vetëm te antikiteti e tradhton atë projekt duke vlerësuar gabimisht se kush ishim dhe si rezultat, duke përjashtuar popujt dhe entitetet e ndryshme që i dhanë formë Kontinentit në atë që është sot.

^{*Gazetar dhe ish-redaktor i Politico}

/ Politico /