Algoritme që lexojnë emocionet, diçka që duhet të kemi frikë

Dhjetorin e kaluar, 10-vjeçari Adam el Kaliouby mori pjesë në Kampionatin Junior Open Squash në Shtetet e Bashkuara. Nëna e tij, Rana, e cila ishte duke shkuar në Londër ndërsa ai ishte duke luajtur, përdori Wi-Fi-në e avionit për të transmetuar drejtpërdrejt atë që po ndodhte në turneun në Massachusetts. Papritur ajo pa që loja ndalonte. Në përgjigje të një mesazhi që ajo i dërgoi, trajneri i tij, Karim, me një gjuhë të përzier mes anglishtes dhe arabishtes, i shkruante asaj se Adami ishte plagosur dhe po i dilte gjak nga hundët. Ndërsa ishte ende në ajër, Rana postoi në Tëitter, dhe gjithashtu rrëfeu për agoninë që ndjente se nuk ishte pranë të birit, kur u lëndua. "Faji i mamit", e quajti ajo.

Tëitter-i gëlltit gjithçka, dhe nuk ka asgjë të pazakontë në lidhje me një “striptizëm emocional” në rrjetin social. Por në këtë rast, nëna që ndau incidentin me 19 000 ndjekësit e saj ka një doktoraturë në shkenca kompjuterike dhe është drejtoreshë e Përgjithshme e një kompanie start - up në fushën e inteligjencës artificiale emocionale. Jo rastësisht, Rana el Kaliouby e vendos emocionin në qendër të çdo diskutimi. Çmimi për t’u paguar, të cilin edhe ne të gjithë mund ta paguajmë në fund të fundit, është të heqim dorë nga çdo pengesë midis asaj që ndiejmë dhe asaj që mund të merret me mend për ndjenjat tona nga jashtë.

Dr. el Kaliouby lindi në Egjipt në 1978. Ajo jetoi në Kuvajt deri në Luftën e parë të Gjirit, në 1990, dhe më pas u transferua me familjen e saj në Emiratet e Bashkuara Arabe. Pasi mbaroi dy diploma universitare në shkenca kompjuterike në Egjipt, ajo bëri doktoraturën në Universitetin e Kembrixhit. Në vitin 2009, kur ajo ishte një shkencëtare kërkimore në MIT Media Lab, ajo u bë bashkëpunëtori i Affectiva. Si në Tëitter, ashtu edhe në intervista dhe artikuj, el Kaliouby adopton një qëndrim që është më karakteristik për yjet e realitetit, sesa sipërmarrësit e teknologjisë së lartë. Ajo flet hapur për martesën e saj me një sipërmarrës egjiptian dhe për divorcin e saj disa vjet më vonë. Ajo flet për presionin që i bëri babai i saj që të kthehej përgjithmonë në Egjipt për të shpëtuar martesën, dhe është e drejtë për mënyrën sesi u kuptua se çmimi që ajo do të paguante ishte shumë i lartë dhe se martesa ishte e humbur. Ajo pranon vështirësinë e rritjes së dy fëmijëve vetë në një periferi të Bostonit dhe flet për një vizitë nga nëna e saj - ajo erdhi posaçërisht nga Egjipti për ta ndihmuar.

Dr. el Kaliouby lindi në Egjipt në vitin 1978. Ajo jetoi në Kuvajt deri në Luftën e parë të Gjirit, në 1990, dhe më pas u transferua me familjen e saj në Emiratet e Bashkuara Arabe. Pasi mori dy diploma universitare në shkenca kompjuterike në Egjipt, ajo bëri doktoraturën në Universitetin e Kembrixhit. Në vitin 2009, kur ishte shkencëtare kërkimore në MIT Media Lab, ajo u bë bashkëpunëtore e Affectiva. Si në Tëitter, ashtu edhe në intervista dhe artikuj, El Kaliouby adopton një qëndrim që është më karakteristik për yjet e reality show-t, sesa për sipërmarrësit e teknologjisë së lartë. Ajo flet hapur për martesën e saj me një sipërmarrës egjiptian dhe për divorcin e saj disa vjet më vonë. Ajo flet për presionin që i bëri babai i saj që të kthehej përgjithmonë në Egjipt për të shpëtuar martesën, dhe është e hapur për mënyrën sesi e kuptoi se çmimi që do t’i duhej  të paguante ishte shumë i lartë dhe se martesa ishte e humbur. Ajo pranon vështirësinë e rritjes së dy fëmijëve vetëm në një periferi të Bostonit dhe flet për një vizitë nga nëna e saj - ajo erdhi posaçërisht nga Egjipti për ta ndihmuar.

Qasja e El Kaliouby është antiteza absolute e tonit të qëndrueshëm, mirëfilli si biznes që mbizotëron gjuhën e shumicës së drejtuesve në industrinë amerikane të teknologjisë së lartë. Nga brenda simbiozës emocionale-familjare në të cilën el Kaliouby e gjen veten, ajo konceptoi idenë për projektin që është baza për shoqërinë e saj.

"Si mund të kemi besim te teknologjia që na zhvesh ne nga ajo që na bën njerëz?", pyet el Kaliouby në një intervistë me “Re-Work”, një forum që prodhon konferenca të teknologjisë së lartë, duke shtuar, "AI [inteligjenca artificiale] duhet të jetë në gjendje të kuptojë të gjitha gjërat njerëzore". Muajt ​​e shkëputjes nga familja e saj në Lindjen e Mesme, gjatë studimeve, e bënë atë të fillojë të mendojë për një ndërfaqe emocionale që do të pasuronte përvojën e përdorimit të mjeteve si Skype, për shembull. Vizioni i saj është të ketë një çip emocional të ngulitur në çdo produkt. Produkti i parë i kompanisë së saj, Affdex, i cili arriti njëfarë suksesi në identifikimin e emocionit bazuar në fotografitë e fytyrës, u dha drejtim gjërave të saj.

Banka e Amerikës dëshironte të zbulonte emocionet e njerëzve ndërsa ata përdorin ATM; NASA ekzaminoi mundësinë e ofrimit të mbështetjes emocionale artificiale për astronautët në hapësirë; dhe Affdex u përdor gjithashtu për të ekzaminuar përgjigjet emocionale të shikuesve në një debat televiziv midis Barack Obama dhe Mitt Romney gjatë fushatës presidenciale të vitit 2012.

Në vitin 2011, Affectiva krijoi partneritet me një lojtar me potencial në kërkimet mbi tregun, dhe që nga ajo kohë ka kryer eksperimente për të ekzaminuar dhe analizuar kolektivisht shprehjet e fytyrës së njerëzve që shikonin mijëra reklama. Qëllimi ishte të fitonte një kuptim të asaj se çfarë gjeneron angazhim emocional me një reklamë, pa përdorur një pyetësor verbal. Tani, më shumë se një dekadë pas themelimit të kompanisë, e gjithë fusha duket se ka arritur pothuajse në pikën e vlimit. Një herë në pak javë, tregu emocional i inteligjencës artificiale, për të cilën disa burime kanë vlerësuar se kapin vlerën e rreth 20 miliardë dollarëve, ofron një lajm të pashembullt. Gushtin e kaluar, për shembull, Amazon njoftoi zhvillimin e një mjeti që është i aftë të lexojë frikën në fytyrat e klientëve.

Si mund të mos mahnitemi? Problemi është se teoria mbi të cilën bazohet teknologjia e njohjes është, në më të paktën, e diskutueshme.

Bibla e kësaj fushës në formën e saj të tanishme është "Sistemi i Kodimit të Fytyrave", një manual 500 faqesh që u botua për herë të parë në vitin që lindi el Kaliouby. Ai paraqet një qasje të zhvilluar nga një psikolog amerikan me emrin Paul Ekman. Sipas Ekman, shprehja në fytyrë e emocioneve nuk është një tipar i fituar. Përkundrazi, argumenton ai, është njëtipar  universal që është i pavarur nga përvoja kulturore individuale, sociale ose specifike, dhe nga çdo vendndodhje gjeografike, gjuhë ose rrethana personale. Në hulumtimin e tij, Ekman ka bërë një sintezë të botës tonë të brendhshme ne gjashtë emocione themelore: lumturi, zemërim, trishtim, neveri, frikë dhe befasi - të cilave iu shtua më pas përbuzja. Me ndihmën e fotografive të studentëve nga vende të ndryshme, së bashku me ato të pjesëtarëve të një fisi nga Papua Guinea e Re (të gjithë të anketuarit u fotografuan ndërsa reagonin në situata të ndryshme para të cilave i kishin vënë studiuesit), ai tregoi se është emocione dhe manifestimet e tyre ishin universale. Vëllimi i tij i trashë është plotësisht efektiv për të identifikuar emocionet përmes shprehjeve të fytyrës që reflektojnë ndjenjat më të thjeshta njerëzore.

Qasja e Ekmanit i shtoi atij shumë ndjekës. Animatorët e përdorin atë për të krijuar gamën emocionale të personazheve në filmat e animuar. (Vetë Ekman ishte një këshilltar i Pixar-it në prodhimin e filmit të vitit 2015 "Inside out", në të cilin shfaqen vetëm pesë prej emocioneve; habia dhe përçmimi u lanë jashtë, për disa arsye.) Metoda me sa duket ndihmon në zbulimin e terroristëve të mundshëm në aeroporte, vetëm duke analizuar shprehjet e fytyrës.

Nga ana e saj, el Kaliouby gjithashtu adoptoi këtë qasje, e cila i mundëson asaj të argumentojë se emocionet janë objektive dhe plotësisht të matshme, dhe se gjithçka që duhet për të trajnuar algoritme për t'i njohur ato janë të dhënat.

Ekipi i saj pretendon se posedon atë që quhet baza më e madhe e të dhënave të emocioneve në botë: pesë miliardë shkrepje shprehjesh me 6.5 milionë fytyra, të mbledhura në 87 vende. Rrjetet artificiale të neuroneve u trajnuan për të identifikuar lidhjen midis shprehjeve dhe emocioneve themelore që supozohet se reflektojnë; kur sistemi Affectiva është i ekspozuar ndaj fytyrave të reja, ai përdor aftësitë e njohjes që ka fituar në mënyrë që të përcaktojë emocionin që ata shprehin.

Mjetet që përdorin Affectiva dhe firmat e tjera kohët e fundit janë sulmuar, pjesërisht sepse teoria që qëndron në themel të tyre nuk ka fituar kurrë statusin kanonik. Në fakt, ajo të kujton teoritë e shekullit të XVIII të klasifikimit të personazheve nga fizionomia. Jo shumë dëme u shkaktuan për sa kohë që metodat e Ekman u përdorën në fusha të ngushta (megjithëse ideja për të zbuluar "të dyshuarit" nëpër aeroporte bazuar vetëm në shprehjen e tyre të fytyrës është zemëruese). Sidoqoftë, kritika bëhet më e mprehtë kur gjigantët e teknologjisë përdorin mjete që funksionojnë në bazë të teorisë.

Në një artikull gjithëpërfshirës të botuar gjysmë viti më parë në revistën “Shkencat psikologjike në interesin publik”, Lisa Feldman Barrett, profesore e psikologjisë në Universitetin Verilindor, në Boston, dhe kolegët e saj ekzaminuan rreth 1 000 studime në fushën e klasifikimit emocional që përdoren gjithashtu për të ndërtuar mjete njohjeje. Autorët ranë dakord që shprehjet kanë domethënie emocionale, por pohuan se kjo domethënie është e shumëllojshme dhe varet nga konteksti dhe nga kultura. Për shembull, nuk ka asnjë mënyrë për të konstatuar me siguri lumturinë nga një buzëqeshje, pasi e njëjta buzëqeshje mund të shprehë zemërim ose trishtim gjithashtu, në varësi të kontekstit - dhe e njëjta vlen për çdo shprehje.

Emocioni, me pak fjalë, është një çështje komplekse dhe deshifrimi i tij duke përdorur mjete të papërpunuara teknologjike e redukton atë në nivelin e një stereotipi. Një raport nga AI Noë, një institut kërkimor në Universitetin e Nju-Jorkut që merret me implikimet sociale të inteligjencës artificiale, shkoi një hap më tej. Dhjetorin e kaluar, ai bëri thirrje për një ndalim të plotë të përdorimit të inteligjencës artificiale nga korporatat dhe autoritetet qeveritare në Shtetet e Bashkuara, për shkak të paragjykimeve të tyre të natyrshme. Në dritën e faktit se mjetet e këtij lloji tashmë janë duke u përdorur nga korporata të tilla si IBM, Unilever dhe Dunkin 'Donuts, për shembull, për të filtruar kandidatët për punë - identifikimi i një shprehjeje të caktuar si kërcënuese, kur shkëputet nga ndonjë kontekst, është vërtet shumë problematik.

Affectiva është gjithashtu e përfshirë në projekte terapeutike, të tilla si ndihma e individëve me çrregullime të spektrit autik për të "lexuar" shprehjet e personave të tjerë dhe monitorimin e shenjave paralajmëruese për ndonjë vetëvrasje të mundshme. Sidoqoftë, jo të gjithë janë të bindur për dobinë e këtyre aplikacioneve shoqërore.

Dr. Romi Mikulinsky, kreu i programit master për idzajnin industrial në Akademinë Bezalel për Artet dhe Dizajnin në Jeruzalem, mendon se teknologjia bazohet kryesisht në të dhëna të gabuara dhe në një metodë që duhet të rimendohet. "Edhe pse është sipërfaqësore, disa gjëra po bëhen" shton ajo, "të paktën një pjesë e energjisë duhet të drejtohet në kauza të mira - jo vetëm për të pasuruar më të pasurit, por edhe për të ndihmuar policinë të bëjë detyrën”.

Ka të ngjarë që aftësitë e njohjes së emocionevet, të bazuara në të dhënat e jashtme, të përmirësohen, dhe që në të ardhmen disa makina do të jenë në gjendje të deshifrojnë nuancat komplekse në shprehjet tona të fytyrës, madje edhe pa na kuptuar me të vërtetë. Pajisjet elektronike, në shoqërinë e të cilave deri vonë kemi qenë në gjendje ta kalojmë kohën tonë pa u ndier të vetëdijshëm, do t'u bashkohen më pas atyre që vzhdimisht na kontrollojnë, duke u siguruar që jemi efikasë dhe të sjellshëm. Do të na shoqërojë frika se disa algoritme do të na klasifikojnë si tipa problematikë. Ndoshta një ditë Rana el Kaliouby, e cila po zbulon kaq shumë në lidhje me ndjenjat e saj të fajit si nënë, do të ndajë me ne dhimbje më të rënda faji. Edhe nëse qëllimet e saj janë të mira, ajo ka përgjegjësi të zbulojë se rruga për në ferr është e shtruar me pllaka emocionale. 

Burimi: Haaretz

Përgatiti: Gazmira Sokoli/ TvT