Europa po e mendon seriozisht divorcin nga Amerika

Konferenca e Sigurisë e këtij viti në Mynih u mblodh nën ndikimin e një fryme të re që ka filluar të njihet si "Pa Perëndimin". Implikimi ishte i qartë: jo vetëm që Shtetet e Bashkuara dhe Evropa po mbajnë pozicione të ndara, duke u përplasur për gjithçka, nga telekomunikacioni te energjia, por ata kanë hasur mosmarrëveshje të ashpra në blloqet themelore të marrëdhënieve të jashtme - domethënë, si duhet të funksionojë sistemi ndërkombëtar. Presidenti francez Emmanuel Macron mori vëmendje dhe u dha zemër federalistëve evropianë, duke bërë thirrje për "një mënyrë evropiane të zgjidhjes së gjërave" ndërsa ngriti mundësinë e një grupi evropian për parandalimin bërthamor, një grup që do të udhëhiqej nga Franca, një parakusht për çdo pavarësi të vërtetë nga Shtetet e Bashkuara.

Ka një aksiomë në marrëdhëniet ndërkombëtare, sipas të cilës demokracitë nuk shkojnë në luftë me njëra-tjetrën. Sidoqoftë, ajo që është më pak e qartë janë kushtet në të cilat ato mund të ndahen në blloqe strategjike konkurruese. Historia ka plot shembuj të demokracive që bashkohen në aleanca strategjike, por pak shembuj të vendeve që zbërthehen dhe shndërrohen në rivalë politikë. A janë Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e tyre më të afërt në Evropë, pavarësisht kësaj, në rrugën drejt një divorci historik?

Nëse sondazhet tregojnë vërtet atë që mendon opinioni, ne tashmë jemi të ndarë. Askund nuk ndihet kjo në mënyrë më mprehtë sesa në Gjermani, vendi më i rëndësishëm në Evropë. Në janar, Pew Research publikoi rezultatet e një sondazhi, sipas të cilit 57 për qind e gjermanëve kanë një qëndrim të pafavorshëm kundrejt Shteteve të Bashkuara. Disa muaj më parë, në shtator, Këshilli Evropian për Marrëdhëniet e Jashtme raportoi se 70 për qind e gjermanëve dëshirojnë që vendi i tyre të mbetet neutral në çdo konflikt midis Moskës dhe Uashingtonit.

Impulset antiamerikane të Gjermanisë janë një fenomen që i ka rrënjët në jetën shoqërore dhe politike. Për disa gjermanë, kapitalizmi anglo-sakson shihet si i pamëshirshëm dhe pa rrënjë, që e vë rendin shoqëror në shërbim të lakmisë individuale. Për të tjerët, dominimi i Shteteve të Bashkuara mbi Perëndimin gjeneron pakënaqësi, veçanërisht në një epokë globalizimi, kur edhe tronditjet më të vogla nga përtej Atlantikut godasin vijën e fundit të Gjermanisë ose ndikojnë në diplomacinë e saj.

Sidoqoftë, mbi të gjitha, Gjermania është e zhgënjyer që Shtetet e Bashkuara, dhe veçanërisht administrata e Presidentit Donald Trump, nuk e ndan të njëjtin nderim për ambicien kryesore të Konferencës së Sigurisë së Mynihut: diplomaci shumëpalëshe. Në fakt, edhe liberalët në SHBA janë skeptikë ndaj multilateralizmit të stilit evropian. Siç e ka thënë së fundmi Thomas Wright i Institucionit Brookings, e majta amerikane preferon "një qasje të bazuar në vlera të  nerëzve që mendojnë njësoj për të mbështetur një ide të caktuar të rendit ndërkombëtar" sesa "një projekt bashkimi për të bërë së bashkuar të gjithë, përfshirë vendet si Kina dhe Rusia." Kjo qasje mund të jetë më e mirëpritur për Gjermaninë sesa përqendrimi i administratës Trump në rezultatet e procesit, por gjithsesi është një goditje për gjermanët, ekspertiza teknike e të cilëve lulëzon në ajrin e rrallë të qeverisjes globale, por rrëzohet në ultësirat e zymta të konkurrencës gjeopolitike. Në Mynih, zyrtarët gjermanë trumbetuan me krenari konferencën e tyre të fundit për Libinë, e cila arriti të marrë një miratim nga Këshilli i Sigurimit i Kombeve të Bashkuara, por pranuan se përpjekjet e tyre kanë bërë pak për të ngadalësuar konfliktin aktual në atë vend.

Me një Gjermani të frustruar nga Shtetet e Bashkuara (dhe një Britani të konsumuar nga Brexit-i), Franca ka identifikuar mundësinë për të shtypur ëndrrat e saj alla Sharl de Gol. Në çdo hap, ajo ka kërkuar të fuqizojë BE-në ndërsa kufizon NATO-n. Siç më tha një zyrtar amerikan kohët e fundit, "Franca e do NATO-n si një 911 të thjeshtë - një linjë urgjence për mundësinë e pagjasë të një alarmi për zjarr." Kjo ka prodhuar tensione midis Parisit dhe Uashingtonit, i cili do të preferonte një NATO më aktive.

Por këto fërkime kanë mbetur kryesisht në nivelin teknik për një arsye të thjeshtë: klasa politike e Shteteve të Bashkuara është e sigurt se Evropa nuk do të ecë krah tyre. Kjo është e vërtetë për tre arsye që u shfaqën në Mynih javën e kaluar.

E para, Evropa mbetet e ndarë në vetvete. Në Mynih, Përfaqësuesi i Lartë i BE, Josep Borrell, e nxori në pak këtë gjatë një dialogu polemik me ministrin e Jashtëm polak, Jacek Czaputowicz, i cili kaloi ekuilibrin e fjalimit të tij duke bërë presion për transatlantizmin. "Ju jetoni në liri për shkak të Vatikanit dhe Shteteve të Bashkuara," iu kundërpërgjigj Borrell. "Por unë jetova nën diktaturë për dyzet vjet për shkak të Vatikanit dhe Shteteve të Bashkuara. Nuk mund të them se i shoh Shtetet e Bashkuara në të njëjtën mënyrë. "

Edhe aleatët gjoja më të afërt, Gjermania dhe Franca, shfaqën dallime të mprehta gjatë konferencës. Macron ka përdorur një stil frenetik dhe ka nisur një mori iniciativash përçarëse kohët e fundit, të cilat, të gjitha përplasen me qasjen më të qëndrueshme dhe më të parashikueshme që preferon Berlini. Ndërsa Macron ka ngritur pozicione të reja, përfshirë qasjen strategjike për Rusinë, Berlini është zbehur. Nga çështjet që lidhen me Ballkanin Perëndimor e deri te Libia, dy vendet më të rëndësishme të Evropës kanë qenë në mosmarrëveshje.

Këto ndryshime shtrihen në arkitekturën politike të Evropës. Në madhështinë e tij tipike, Macron shkoi në Mynih për të mbajtur një fjalim, por edhe për të punuar me shtypin gjerman dhe për t'u takuar me partinë opozitare të vendit - të gjitha në shërbim të vizionit të tij për Evropën. "Nëse udhëheqja gjermane do të vepronte në këtë mënyrë në Paris," më tha një nga pjesëmarrësit e këtyre eventeve anësore të Macron-it, "do të kishte zemërim." Në vend se të ndodhte kjo, Merkel e ka pritur thirrjen e Macron-it për më shumë Evropë me një heshtje të gurtë. Për amerikanët, mësimi duket i qartë: Të ankohesh për Shtetet e Bashkuara është një gjë; falsifikimi i një rendi të pavarur evropian është krejt tjetër gjë.

Së dyti, bazuar në pothuajse çdo tregues të fuqisë, Evropa është në proces dobësimi. Ekonomisë së saj i mungon kultura e marrjes së rrezikut që prodhon risi, dhe demografia e saj po shkon nga keq në akoma më keq. Aftësitë ushtarake të Evropës Perëndimore janë material për anekdota. "Cili është qëllimi i mbajtjes së një konference sigurie në një vend, ushtria e së cilit është më e vogël se ajo e Francës?" më tha një ekspert amerikan pas konferencës. Edhe politika tradicionale e besueshme e kontinentit është e ndarë. Askush nuk mund të thotë që partitë e qendrës janë baste të sigurta për fitore në vitin 2020; edhe Macron mund të luftojë për të mbajtur postin pas vitit 2022. Si rezultat, kur amerikanët shikojnë drejt Evropës, ata shohin një kontinent me shumë flamuj që kanë nevojë për mbështetje të SHBA dhe jo një BE në prag të ngritjes.

Së treti, amerikanët pranojnë se Evropës i mungon fuqia tërheqëse. Sot, në botë nuk ka asnjë bllok tjetër që është më europian se amerikan. E thënë ndryshe, nëse Evropa me të vërtetë do të ndahej nga Shtetet e Bashkuara, do të përpiqej të gjente palë të treta që do të zgjidhnin atë para Shteteve të Bashkuara. Nga Jeruzalemi në Tokio, partnerët e natyrshëm të Evropës të gjithë mbajnë marrëdhënie më të ngushta me Uashingtonin sesa me Brukselin. Për të qenë të sigurt, mund të ketë koalicione të mira për nismat evropiane, le të themi, për të mbajtur vëmendjen në Organizatën Botërore të Tregtisë. Por në mënyrë dërrmuese, qendrat kryesore të fuqisë në botë as ndajnë prirjen e Evropës për mbikombëtarizëm dhe as markën e saj të veçantë të diplomacisë shumëpalëshe. Si rezultat, amerikanët e kuptojnë se Evropa ka shumë më shumë të ngjarë të ndahet në bazë të parimit rast pas rasti nga Shtetet e Bashkuara sesa të miratojë një qëndrim të pavarur strategjik.

Pavarësisht kësaj, bota është përplot me komplote me oferta joshëse për bashkëpunim. Në veçanti, dy shtetet më të fuqishme iliberale, Kina dhe Rusia, po e inkurajojnë Evropën të largohet nga Shtetet e Bashkuara. Të dyja ofrojnë alternativa të leverdishme për rendin ndërkombëtar liberal për telekomunikacionin dhe energjinë. Më e rëndësishmja, varësia ekonomike e Gjermanisë nga Kina, gjithnjë e në rritje, po e largon atë nga Shtetet e Bashkuara dhe po e bën gjithnjë e më neutrale de fakto sa u përket çështjeve kryesore të sigurisë. Kjo prirje ka të ngjarë të rritet vetëm në vitet e ardhshme. Në vend që t’i kundërpërgjigjet strategjisë së shantazhit energjetik ose mbizotërimit të Kinës në teknologjitë e sigurisë kombëtare, Gjermania shumë mirë mund të shndërrohet në një Zvicër në përmasa gjigante. Kjo do të sigurojë mbulesë për evropianët e tjerë që shikojnë mundësi ekonomike në Kinë. Në Mynih, për shembull, ministri i Jashtëm italian, Luigi Di Maio, e mbrojti në një fjalim të gjatë vendimin e Italisë për t'iu bashkuar nismës së Kinës, “Belt and Road”.

Nëse ka diçka ndaj asaj që është emërtuar “Pa Perëndimin”, është se sa shpejt disa evropianë kanë harruar se sa tërheqëse dukej bota para Pax Americana. Rrallëherë e ka pasur Perëndimi po aq mirë sa tani. Shtetet e Bashkuara mund të kërkojnë një marrëdhënie më të ekuilibruar për gjithçka, nga tregtia në siguri, por ky është një çmim i vogël për t‘u paguar për atë që ofron një sistem ndërkombëtar i udhëhequr nga SHBA-të. Shtetet e Bashkuara mund të mos jenë një partner i lirë, por ndryshe nga Kina, afeksioni i tyre saj për Evropën është i vërtetë - dhe i qëndrueshëm. 

Burimi: Foreign Policy

Përgatiti: Gazmira Sokoli/TvT