SHBA lëviz drejt autokracisë pas gjyqit të Presidentit Trump

Prof. dr. Svetomir Shkariq

Sipas Kushtetutës, Senati Amerikan është i vetmi organ që mund të gjykojë Presidentin e Shteteve të Bashkuara. Ai mund të largohet nga detyra dhe të skualifikohet për kryerjen e ndonjë funksioni tjetër të paguar ose funksion nderi. Një president i rrëzuar më pas mund të dënohet nga gjykata federale nëse konstatohet se ka kryer tradhti, korrupsion, një krim tjetër të rëndë ose shkelje të rëndë kur ishte në pushtet ... Nuk bëhet fjalë për vepra klasike penale, por më diçka më shumë se kaq, për shkak se kjo është një shkelje e interesit publik dhe besimit që i dha populli amerikan gjatë zgjedhjeve.

Qumësht dhe jo kafe për senatorët

Seanca dëgjimore e Senatit filloi zyrtarisht më 16 janar të vitit 2020, me leximin e Rezolutës së Dhomës Përfaqësuese për revokimin e Trampit. Rezoluta ka karakterin e një aktakuze të konfirmuar më parë nga Dhoma e Përfaqësuesve me 228 vota “pro” dhe 193 “kundër”. Pasi u konfirmua aktakuza, Dhoma Përfaqësuese caktoi edhe shtatë prokurorë (menaxherë), të udhëhequr nga Adam Shif, kundërshtari i ashpër i Trampit. Mbrojtja e Shtëpisë së Bardhë u përfaqësua nga tetë avokatë, të udhëhequr nga Pet Sipoloni, një këshilltar ligjor i Shtëpisë së Bardhë. Ekipi gjithashtu përfshiu Kenet Star, i cili kësaj here u dëshmua si një avokat më i dobët sesa një hetues në çështjen “Levinski” (afera seksuale e Presidentit Bill Klinton).

Pasi lexoi aktakuzën dhe dorëzoi materialin hetimor për çështjen prej 28,750 faqesh, ai u betua. Para Senatit, në fillim u betua Xhon Roberts dhe më pas para tij u betuan edhe senatorët. Ata u zotuan të respektojnë Kushtetutën dhe të gjykojnë Presidentin në mënyrë të paanshme, e cila rezultoi e pasaktë. Lideri i shumicës republikane të Senatit, Miç Mekonell nuk ishte në siklet për të thënë që lëvizjet e mbrojtjes të Trampit do t’i harmonizojë me Shtëpinë e Bardhë. Është njësoj si një gjyqtar që i mëson të pandehurit se si të mbrohen në gjykatë.

Pas betimit, rregullat e gjykimit u bënë të ditura nga lideri i shumicës në Senat, duke përmendur rregullat që u aplikuan gjatë gjykimit të Klintonit. Ai caktoi afatin kohor të gjykimit dhe kryetari i gjykatës vetëm e konfirmoi atë. Kjo përcaktonte kohëzgjatjen e aktakuzës dhe mbrojtjes, ditën kur senatorët mund të bëjnë pyetje me shkrim, ditën kur dëshmitarët marrin vendimin e tyre, paraqitjen e argumenteve kryesore të aktakuzës dhe mbrojtjes dhe ditën kur senatorët votojnë për aktakuzën.

Gjykimi filloi në 21 janar dhe përfundoi në 5 shkurt 2020, një ditë pas fjalimit të Trampit në Kongres mbi gjendjen e kombit. Pas një përplasje të ashpër të menaxherëve dhe avokatëve dhe pyetjeve të senatorëve, Tramp është liruar nga aktakuza për shpërdorim të pushtetit, me 52 vota "i pafajshëm" dhe 48 vota "fajtor". Ai gjithashtu u lirua nga përgjegjësia për pengimin e Kongresit me 53 përkundër 47 votave. Vetëm Mith Romni, një senator i Jutas, votoi për përgjegjësi lidhur me pikën e parë.

Para se të fillonte gjykimi, Çak Shumer, lideri i demokratëve në Senat, kërkoi që Senati të detyrojë Shtëpinë e Bardhë të paraqesë 70 dokumente që Shtëpia e Përfaqësuesve i kërkoi ndërsa vendosi për revokimin e Trampit. Senati e refuzoi një kërkesë të tillë me 53 vota “kundër” dhe 47 vota “pro”. Ishte shenja e parë që Senati nuk do të lejonte një gjykim të drejtë. Më vonë, Senati gjithashtu refuzoi kërkesën e demokratëve për të lëshuar urdhra gjykate për dëshmi të nëntë personaliteteve të njohur nga Shtëpia e Bardhë (Subpoena). Edhe ky propozim u refuzua, por me një rezultat të ngushtë - 51 “pro” dhe 49 “kundër”. Senatorët Mith Romni dhe Suzana Kolins, votuan në favor të republikanëve, së bashku me senatorët e pavarur.

Gjatë gjykimit, senatorët nuk ishin të ekspozuar në opinion. Ata kaluan gjashtë orë duke parashtruar pyetje për të dy palët, të cilat më pas u lexuan nga kryetari i trupit gjykues. Ata nuk bënë deklarata për publikun, as u shfaqën në ekranet televizive. Atyre u lejohej të pinin qumësht, por jo kafe, kështu që ata mund të binin në gjumë më lehtë, siç ndodhi me senatorin e Ajdahos, Xhejms Rish. Në një moment, Rish ra në gjumë dhe pastaj tha se kjo ishte mënyra e tij për të ndjekur gjykimin.

Skema korruptive në rastin “Ukraina”

Skema korruptive e bërë nga Trampi është e dukshme nga biseda e tij telefonike me Presidentin e Ukrainës Volodomir Zelenski, më 25 korrik të vitit 2019. Transkripti i bisedës u bë i disponueshëm pas deklasifikimit nga Shtëpia e Bardhë në 24 Shtator dhe botimi i tij në “Njujork Tajms” më 30 tetor të vitit 2019.

Në fillimin e bisedës, të dy presidentët komplimentojnë njëri-tjetrin, por dukshëm të frikësuar nga presidenti i ri i "agresionit të Rusisë". Tramp përgëzon Zelenski për fitoren e tij në zgjedhjet parlamentare, dhe ai, nga ana tjetër, rithekson se ka mësuar shumë nga ai se si t'i fitojë zgjedhjet. Pas komplimenteve, Zelenski i kërkon SHBA-së që të sigurojë pavarësinë energjitike të Ukrainës dhe që ai si president, të ndikojë ndaj Rusisë që të mos ndërhyjë në luftën e zhvilluar në vendin e tij. Tramp e pranon këtë dhe e përdor fjalën "reciprocitet" për të nënkuptuar se Shtetet e Bashkuara i japin Ukrainës shumë më tepër sesa marrin prej saj. Zelenski pajtohet me këtë , jo 100 për qind, por 1000 për qind.

Menjëherë pas kësaj, Trampi tregon për një hetim që ai do të kryejë me Sekretarin e Drejtësisë të SHBA Uilliam Bar. Zelenski kërkon që të bashkohet edhe Rudi Xhulijan, avokati privat i Trampit. Tramp pajtohet, duke i thënë se Xhulijani dhe Bar mund ta ndihmojnë shumë Prokurorin e Përgjithshëm të Ukrainës të hetojë korrupsionin e Hanterit dhe babait të tij Xhozev Bajden në kompaninë ukrainase “Burisma”.

Në fund të bisedës, Tramp thekson, "Jam i sigurt që do ta bëni". Ndërsa Zelenski i përgjigjet se do ta bëjë me siguri: "Si President i Ukrainës ju garantoj se të gjitha veprimet hetimore do të ndërmerren në mënyrë transparente dhe të ndershme".

"Shërbimi për shërbimin". Kjo u njoftua për herë të parë nga Gordon Sandlend, ambasadori amerikan në BE, një donator dhe mik i Trampit. Parimi quid pro quo u konfirmua edhe nga Xhon Bolton, këshilltari i sigurisë kombëtare të Trampit. Ai konfirmoi që në maj të vitit 2019 Trampi i kishte kërkuar që të ushtrojë presion ndaj presidentit ukrainas për të kryer një hetim të shpejtë në dëm të Xhosef Bajden, rivalit të tij të mundshëm në zgjedhjet presidenciale.

Senatorët republikanë, Mith Romni, Lamer Aleksander dhe Xhoni Ernest gjithashtu e njohin skemën e "shërbimit për shërbimin". Të tre konfirmojnë se Trampi “nuk duhej ta bënte atë", domethënë, ai nuk duhej që për 55 ditë të mbante të bllokuar ndihmën ushtarake të Ukrainës “mike” në kushte kur në këtë vend po zhvillohej luftë.

Nga demokracia në autokraci

Lirimi i Trampit nga aktakuza tregon se Shtetet e Bashkuara të Amerikës po kalojnë nga demokracia në autokraci - nga ndarja e pushteteve në dominimin absolut të ekzekutivit, duke njohur "privilegjet presidenciale" që nuk ekzistojnë në Kushtetutën e SHBA-së. Pas lirimit të Trump nga faji, nuk është realiste të pritet që në të ardhmen asnjë president i SHBA-së të zëvendësohet, pa marrë parasysh sa abuzon me pushtetin dhe sa e pengon Kongresin në mbikëqyrjen e tij të ekzekutivit përmes procedurës të impiçmentit.

Në kushte të besnikërisë partiake të senatorëve, heqja e presidentit nga detyra bëhet e pamundur nëse partia e tij ka shumicë në Senat. Tramp e dinte këtë që nga fillimi i procedurës për revokimin e tij. Ai kurrë nuk u pendua për atë që bëri. Ai mbetet i bindur se ai është "presidenti më i mirë" në historinë e SHBA-së, se impiçmenti ndaj tij është "një sulm ndaj Amerikës" dhe se demokratët po kryejnë një "gjueti shtrigash" të ngjashme me atë të vitit 1692 në Salem-Masaçusets.

Veçanërisht shqetësues është lirimi i Trampit nga akuzat e bllokimit të Kongresit. Të gjithë republikanët, pa asnjë përjashtim, votuan për lirimin nga përgjegjësia. Dhe kjo akuzë është më e rëndë se akuza - shpërdorimi i pushtetit. Tramp nuk pranoi të bashkëpunonte me Dhomën e Përfaqësuesve dhe nuk pranoi asnjë prej kërkesave të tij, qoftë dokumente apo urdhra gjykate. Këto janë 70 dokumente dhe 71 urdhra gjykate. Kjo ka shqetësuar në themel ekuilibrin midis legjislativit dhe ekzekutivit. Në këtë rast, Trampi veproi sikur të ishte një "baron" ose "mbret".

Gjykimi i Trampit është gjyqi i parë pa dëshmi në dyqind vitet e fundit të historisë së SHBA-së. Senati ka refuzuar kërkesën e demokratëve për të thirrur në gjyq të dëshmojnë aktorët kryesorë në çështjen e Ukrainës: Majk Pens, zëvendës presidentin e SHBA-së, Majk Malveni, shefi i shtabit të Trampit, Majk Pompeo, Sekretari i Shtetit për Punë të Jashtme, Uilliam Bar, Sekretari i Shtetit për Drejtësi, Xhon Bolton, këshilltar i sigurisë kombëtare, Pet Sipoloni, këshilltar ligjor i Shtëpisë së Bardhë, Rudi Xhuliani, një avokat privat i Trampit dhe Lev Parnas, një biznesmen amerikan me prejardhje ukrainase. Gjykimi pa dëshmitarë nuk është gjykim, qoftë në pikëpamje politike qoftë edhe në atë ligjore.

Gjatë gjyqit të presidentit, Endrju Xhonson, dëshmuan 41 dëshmitarë dhe tre dëshmitarë në çështjen Klinton. Gjyqi pa dëshmitarë dhe pa debat verbal në Senat, mes ndarjes senatoriale të Senatit, do të thotë se nga impiçmenti, siç e imagjinon Aleksandar Hamilton, nuk ka asgjë tjetër përveç fjalëve të shkruara në Kushtetutë. Pa aplikimin e saj efektiv, pushteti presidencial i SHBA-së degjeneron në mënyrë të pashmangshme nga kushtetuese në perandorake. Degjenerimi do të jetë edhe më i shpejtë nëse Trampi rizgjidhet president i SHBA-së.

Lirimi i Trampit nga përgjegjësia për shpërdorim të pushtetit gjithashtu do të rrezikojë demokracinë amerikane. Dera e hapur për ndërhyrjet e huaja në zgjedhjet presidenciale të vitit 2016 ka të ngjarë të jetë e hapur edhe për ato në vitin 2020. Nëse kjo ndodh, atëherë vullneti i popullit amerikan për të vendosur lirshëm për përfaqësuesit e tyre do të rrezikohet. Fjalët më domethënëse nga Preambula në Kushtetutën e SHBA-së: "Ne, njerëzit e Shteteve të Bashkuara ..." do të zhvlerësohen.