A ka dhënë vërtet "Ok" Komisioni i Venecias për ligjin e pronave?

Më datë 17 tetor, ministri Manjani u shpreh i lumtur që Komisioni i Venecias adoptoi “Amicus Curiae Brief” për Gjykatën Kushtetuese të Shqipërisë. Ai e interpretoi këtë proces të Komisionit të Venecias si më poshtë:  

“Ky Komision ka vlerësuar  si të drejtë dhe në përputhje të plotë me standardet e Konventës Europiane të të Drejtave të Njeriut”.

E vërteta nuk qëndron në fakt siç u shpreh me nxitim ministri Manjani. Atë datë në fakt Komisioni i Venecias thjesht adoptoi një material, të quajtur Amicus Curiae Brief. Ne kërkuam të tjera detaje mbi këtë material, por siç e ka zakon Komisioni i Venecias, së pari boton lajmin dhe më vonë detajet. I takonte ministrit Manjani të priste…

Çfarë është një Amicus Curiae Brief?

Është një opinion i një pale të tretë që nuk i është kërkuar nga palët (në këtë rast Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë) por që asiston Gjykatën (në këtë rast Komisionin e Venecias) duke ofruar informacion që ka të bëjë me çështjen nën gjykim (opinioni i Komisionit të Venecias në lidhje me Ligjin 133/2015 Për Pronat. Kështu e shpreh Ëikipedia ;).

Le ta rishprehim me fjalët e Komisionit të Venecias siç mund ta gjejmë në faqen 2 të materialit të plotë të botuar pak më vonë në ëebsitin e Komisionit.

“Kjo është një amicus curiae brief për Gjykatën Kushtetuese të Shqipërisë. Si i tillë, ky material nuk ka qëllimin e mbajtjes së një qëndrimi final mbi çështjen e kushtetueshmërisë së disa masave që përmban ligji 133/2015, por thjesht të pajisë Gjykatën (Kushtetuese të Shqipërisë, shënim i redaksisë) me material në lidhje me përputhshmërinë e masave kyçe me standardet europiane, në mënyrë që të lehtësojë Gjykatën në konsiderimin që do të mbajë nën Kushtetutën e Shqiperisë. Është Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë që do të ketë fjalën e fundit mbi interpretimin e Kushtetutës mbi përputhshmërinë e ligjeve kombëtare me këtë ligj (133/2015 *). “

Vazhdon në pikën 5 Komisioni i Venecias:

“Kjo amicus curiae brief bazohet mbi një përkthim jozyrtar në anglisht të ligjit 133/2015 dhe të raportit shpjegues. Gabime mund të ketë në këtë amicus curiae brief si rrjedhojë e një përkthimi jokorrekt dhe jo të saktë.”

Më poshtë jepen edhe emrat e personave që e kanë shkruajtur: Z. Aurescu, z. Grabenëarter dhe z. Hermanns.

Materiali vijon me një kapitull Background, material ligjor shqiptar me rëndësi, vlerësime mbi 4 pyetjet që Gjykata Kushtetuese ka dërguar pranë Komisionit të Venecias dhe në fund me konkluzionet.

Po përpiqemi t’ju sjellim një përkthim të shkurtuar (shpresojmë korrekt dhe të saktë) të disa pjesëve kyçe. Po i referohemi numërimit në pika siç e ka vetë materiali, në mënyrë që të mos kemi keqkuptime me të tjera media të cilat duken kaq të lumtura që shqiptarët të mos kenë pronë…

***

28. Sipas Nenit 3 të ligjit 133/2015 dhe raportit shpjegues, ky ligj aplikohet mbi të tëra rastet që do të shqyrtojë Agjencia e Menaxhimit të Pronave, në ditën e hyrjes në fuqi të ligjit, si dhe të tëra aplikimet që do të realizohen brenda termave të ligjit përsa i përket njohjes së të drejtës së pronës, dhe do të zgjerojë efektin e vet, edhe mbi vlerësimet dhe ekzekutimet e çdo vendimi mbi njohjen e të drejtës së kompensimit, vendime këto të dhëna nga trupa administrative apo autoritete gjykate, përfshirë këtu ato raste që do të gjykohen nga gjykatat, Gjykata e Lartë e Shqipërisë, apo dhe vetë Gjykata e Strasburgut.

29. Nën ligjin, vendimet e mëparëshme nuk do të preken. Në këtë kontekst duhet të theksojmë se Gjykata e Strasburgut ka deklaruar se mungesa e fondeve s’mund të jetë arsye që një shtet të mos përmbushë detyrimet e veta nën KEDNJ dhe të arrijë zbatimin brenda një kohe të arsyeshme.

30….përsa i përket personave që akoma janë në pritje të një vendimi për njohjen e pronës apo të kompensimit, qeveria shqiptare i është referuar çështjes Bici vs Shqipëri, për të justifikuar që këta persona nuk zotërojnë pronë dhe as kanë krijuar pretendime legjitime duke qenë se e drejta e tyre nuk është njohur në nivel lokal.

31. ….megjithëse kompensimi më i ulët nuk mund të cilësohet si shpronësim formal, ai mund të karakterizohet si “ndërhyje tjetër” që është një kategorizim i përgjithshëm i vënë qëllimisht në Artikullin 1 të Protokollit 1.

41. Në rastin shqiptar, qeveria ka llogaritur se, nëse kompensimet do të bëheshin nën ligjin e mëparshëm, ai do të kushtone 814 miliardë Lek (rreth 6 miliardë Euro) dhe procesi do të merrte rreth 2713 vite (me një buxhet prej 300 milion Lekësh për vit). Në skemën e re të kompensimit, çështja do të zgjidhej me 50 miliardë Lek në 10 vite.

42. Është neni 11 i ligjit 133/2015 që e përcakton fondin e 50 miliardëve në 10 vite. Por, asnjë shpjegim nuk jepet si u arrit në këtë vlerë, duke konsideruar buxhetin shqiptar dhe GDP-në shqiptare. Për më shumë, ligji 133/2015 nuk jep një vlerësim të të ardhurave nga ankandet e pronave (neni 13 i ligjit 133/2015). Kostot që do të ketë Shteti si p.sh, burime njerezore, materiale, koordinimet mes institucioneve dhe mekanizmi i apelit, duhen marrë nën konsideratë ashtu si dhe zhvillimet ekonomike në të ardhmen si dhe taksa e pronës.

48. Vendime finale gjykate apo administrative, të cilat përfshijnë një kuotë specifike kompensimi për t’u dhënë, por që akoma nuk jane ekzekutuar, padyshim që ngrijnë “pretendimet legjitime për të arritur gëzimin e së drejtës së pronës” dhe nuk do të rikonsiderohen nën ligjin 133/2015. Në këto raste, nuk ka “ndërhyrje” sipas sensit të Artikullit 1 të Protokollit 1 të KEDNJ, për aq kohë sa këto vendime të ekzekutohen.

49. Për vendimet që përcaktojnë kthim apo kompensim vetëm për sipërfaqen dhe jo në mjete financiare, nuk është e qartë a mund të ngrihen “pretendime legjitime”.

50. Por, skema e re e kompensimit e ligjit 133/2015 ka ndryshuar mënyren e vlerësimit, e cila mund të çojë në kompensime më të ulëta. Megjithëse kompensime më të ulëta nuk mund të kulaifikohen si shpronësim, mund shumë mirë të kualifikohet si “ndërhyrje të tjera” nën Artikullin 1 të Protokollit 1 të KEDNJ.

51. Ndërhyrja megjithatë, ka bazë ligjore të qartë në ligjin 133/2015 (dhe tre komplementet e ligjit 133/2015). Duket atëherë sikur ka një bazë ligjore të detajuar dhe mjaftueshëm të qartë për “ndërhyrjen” nën shqyrtim.

52. Ndërhyrja duket edhe sikur ndjek një qellim legjitim, duke qenë se qëllimi i ligjit 133/2015 është efektivisht finalizimi i procesit të trajtimit të pronave nëpërmjet njohjes dhe kompensimit. Duke lënë mënjanë problemet e ndryshme që kanë të bëjnë me plotësimin efektiv të njohjes dhe kompensimit në Shqiperi, qëllimi i ligjit 133/2015 duket të jetë në interes publik në sensin e Artikullit 1 të Protokollit 1 të KEDNJ.

53. Ndërhyrja është proporcionale nëse fondi financiar prej 50 miliardë Lek shqiptar, që është përcaktuar në skeme për një periudhë 10 vjeçare, është përcaktuar me kujdes si pjese e buxhetit shqiptar si i tërë dhe si pjese e GDP-së shqiptare.

54. Në rastin specifik shqiptar, mund të arsyetohet se kuadri ligjor i ri, i dhënë nga ligji 133/2015 mund të sjellë kompensime më të ulëta për pronarët, por i realizon kushtet e proporcionalitetit siç shprehen në Artikullin 1. Në veçanti, duket e arsyeshme që ligji 133/2015 t’i referohet kategorizimit kadastral të pronës në momentin e shpronësimit pa u konsideruar si një disproporcion ekstrem midis vlerës kadastrale të tokes dhe kompensimit të paguar kundrejt pronarëve të mëparshëm.

56. Komisioni I Venecias ngelet në dispozicion të GJKSH në rast se nevojitet.

***

Me pak fjalë, Komisioni i Venecias, e ka adoptuar amicus curiae brief, duke i lënë çdo hapësirë vendimmarrjeje GJKSH-së. Ky adoptim nuk përbën në asnjë mënyrë pranimin e ligjit 133/2015 sidomos duke parë në detaje çfarë thotë Komisioni i Venecias. Por as nuk përbën një kundërshtim të qartë të ligjit. Ligji 133/2015 konsiderohet i saktq nq aspektin formal, por theksohet që ky ligj nuk zgjidh problemin e pronave shqiptare në sensin e së drejtes, as nuk e rregullon atë nën aspektin financiar. Kjo për arsye se nuk kuptohet arsyetimi i qeverisë mbi skemën financiare për sot e për të ardhmen.