Nasho Jorgaqi, si shembull i moskuptimit të lirisë

Të pamësuarit me liri ka disa mënyra për t’u treguar. Por pa dyshim që një nga më të rëndat dhe më të dallueshmet mbetet paaftësia për të kërkuar ndjesë. Nasho Jorgaqi, rrobaqepësi letrar i porosive të partisë, por sigurisht më shumë i ish- Sigurimit famëkeq, nuk ndalet së deklaruari se nuk pendohet. Madje, edhe pse kanë kaluar 24 vite nga ndryshimi i sistemit, edhe pse janë bërë publike qindra e qindra krime të Enverit me shokë, edhe pse tashmë dihet publikisht denatyrimi që i ka bërë shoqërisë ish-Sigurimi i Shtetit, ku vetë Jorgaqi bënte pjesë, edhe pse kanë dalë fakte që e hedhin poshtë gjithë ideologjinë e tij për kohën kur ka shkruar, sërish ai nuk tërhiqet. Në fakt, është më se e kotë t’i kërkosh ndjesën. Nëse do kishte mundur të konsumonte sadopak shije lirie, të arrinte të kuptonte marrëdhënien e vërtetë të Njerëzores, do të ish veshur me një stof pendese, sado i hollë të ishte mbi shpatullat e tij. Por tashmë duhet të jemi të bindur se nuk është aspak faji i tij. Ai do të vdesë me fjalën e fundit për Partinë dhe Enverin, sidomos i frymëzuar së fundmi nga dalja publike e fotos së diktatorit në mitingje, të cilët përbëjnë ndoshta pjesën më të vërtetë të atyre që do vdesin pa kuptuar kurrë se ç’është Liria. Kur lexoja shënimet e tij dje, botuar në Panorama me titull “Nuk jam penduar që kam shkruar Mërgatën”, shihja ndoshta përfaqësuesin më të denjë të atyre që në këto 24 vite nuk arritën kurrë të kuptonin se kishin qenë pjesë e një makine vrasëse. Dhe libra si “Mërgata” që lexoheshin me detyrim në shkolla, ishte nga ato dëme që nuk riparohet as nëse ai vetë do të përpiqej në 24 vite rresht të sqaronte breza të tërë se e gjitha ajo ishte pjesë e një fabrikimi, ku denatyrimi i shoqërisë ishte i fillim-fundtë. Dhe ai beson se me dokrra të tilla të botimit të librit të tij në Amerikë (veç nëse e kanë botuar si shembull se si nuk duhet shkruar kurrë letërsi e tillë) mund të ketë të drejtën të ridalë sërish në publik me një krenari prej të marri, e të thotë (imagjinoni me grushtin lart): S’do pendohem kurrë! Por Jorgaqi është shembulli më i qartë i asaj që na mungoi në këto 24 vite ne si shoqëri. Është pjesë e mungesës së guximit të të gjitha forcave politike për t’u distancuar përgjithmonë nga një e shkuar që i ka lënë shqiptarët në një mungesë respekti të thellë për lirinë ndaj vetes, ndaj tjetrit, e më pas edhe ndaj ligjit, e aq më shumë ndaj së vërtetës. Këmbëngulja e tij për të dalë gjithnjë e më hapur në publik me mospendesën e tij është pasqyrë e dëmit të asaj që ne nuk kemi mundur. Sepse duhet ta pohojmë që ne, naivët e viteve ’90, besuam në vetëkuptueshmërinë e atyre që kishin ndëshkuar bashkëkombësit e vet më shumë se çdo pushtues tjetër që kish kaluar në këto troje. Por s’paska qenë aspak e vërtetë, sepse leksionet e viteve të para duhej të na kishin mësuar se e shkuara nuk duhet të jetë thjesht në shpresën e vetëkuptimit, por në një lexim të vazhdueshëm, sepse edhe dhuna e tyre ndaj bashkëqytetarëve ka qenë e vazhdueshme, deri në atë pikë sa shumë prej tyre i kishin frikë edhe shoku, vëllai, madje edhe bashkëshortja e bashkëshorti. Madje, për shumë frika ishte edhe nga hija e vet. Ndaj ne duhej që në këto 24 vite, ne, brezi i viteve ’90, duhej të kishim këmbëngulur me çdo kusht që të lexohej e djeshmja, të hapeshin dosjet për të studiuar pikërisht këtë denatyrim, të ishin kufizuar në jetën publike ata që kishin ideuar denatyrimin e shqiptarëve dhe të kishim këmbëngulur që vende si Spaçi të ishin pelegrinazh për të rinjtë e sotëm, të cilët po rriten pa kuptuar aspak se çfarë u ka ndodhur baballarëve dhe gjyshërve të tyre. Madje, këta të rinj rrezikojnë të lexojnë edhe “Mërgatën e Qyqeve” pa shpjegime se çfarë vendi zinte ai në helmimin e mbarë shqiptarëve me propagandën më antinjerëzore që mund t’i ndodhë një shoqërie. Kjo mungesë e së vërtetës në këto 24 vite, ky moslexim i gatimit të frymës antinjerëzore prej tyre, do të bëjë që shumë nga “Nashot” e këtij vendi të mbyllin sytë pa pasur as më të voglin shans të merrnin pa shije lirie, duke guxuar – vetëm duke guxuar më së paku- që të lanin sytë nga lumi jetësor i pendesës. Ndërsa neve do të na duhet edhe shumë kohë që të lexojmë të djeshmen, me qëllimin e vetëm që kjo e keqe të jetë e pamundur të rishkelë më jo vetëm mes nesh, por mes asnjë shoqërie njerëzore.

"Panorama"