Një këndvështrim matematik për zgjedhjet shqiptare

Analiza në vijim përqëndrohet në tre pika dhe ka për qëllim të saktësojë në gjuhën e shifrave disa çështje të cilat shpesh herë janë objekt i komenteve dhe debateve politike.

 

 

1. LSI nuk ishte faktori kryesor për humbjen e pushtetit të së majtës në zgjedhjet e vitit 2005, por taktika elektorale e Partisë Socialiste me aleatët e saj.

 

2. Defektet e formulës elektorale aktuale. Relativiteti i fituesit të zgjedhjeve.

 

3. Sikur zgjedhjet lokale të 8 majit 2011 të ishin zgjedhje parlamentare të parakohshme...

1. Sipas rezultateve të subjekteve politike për këshillat e njësive vendore.

2. Sipas rezultateve të subjekteve politike për kryetarët e njësive vendore.

 

1. Zgjedhjet e vitit 2005

Sistemi zgjedhor i atëhershëm parashikonte 100 zona zgjedhore me kandidatë të drejtpërdrejtë dhe me një raund. 40 mandatet e mbetura shërbenin për të kompensuar defektet që mund të shfaqte në përfaqësimin proporcional të subjekteve sistemi mazhoritar në 100 zona. Prandaj çdo votues votonte në një fletë votimi për kandidatin dhe në një fletë tjetër për partinë. Për të mos patur vota pa efekt, të djathtët në mazhoritar dolën me kandidatë të përbashkët nën siglën e partisë Demokratike, ndërsa në proporcional shpërndarja e votave për partitë e koalicionit e djathtë u bë siç paraqitet tek tabela përkatëse(Tabela.1). Nga ana tjetër koalicioni i majtë ndoqi po këtë taktikë përsa i takon proporcionalit, ndërsa në mazhoritar përveç kandidatëve socialistë edhe aleatët e tyre nxorrën kandidatët e tyre, jo vetëm pa asnjë lloj efekti pozitiv por me efekt përcaktues negativ për këtë koalicion. Pra, nuk ishte vetëm LSI faktori që largoi nga pushteti Partinë Socialiste por mënyra e funksionimit të koalicionit të majtë.

Duke u bazuar ne rezultatet zyrtare kemi këtë shpërndarje votash (sipas proporcionalit) dhe mandatesh në rang vendi :

Koalicioni i djathtë (Nr. i votave)

Koalicioni i majtë (Nr. i votave)

PD

PR

PDR

PDK

BLD

LDLNJ

PBKD

BDSH

PS

PSD

PAA

AD

PDS

PBDNJ

104,796

272,746

101,373

44,586

14,418

9,027

7,632

7,371

121,412

174,103

89,635

65,093

57,998

56,403

Total - 561,949 vota

Total - 564,644 vota

Koalicioni i djathtë ( Nr. i mandateve)

Koalicioni i majtë (Nr. i mandateve)

PD

PR

PDR

PDK

BLD

LDLNJ

PBKD

BDSH

PS

PSD

PAA

AD

PDS

PBDNJ

56

11

4

2

1

0

0

0

42

7

4

3

2

2+1

Total – 74 mandate

Total – 61 mandate

Të tjerë (Nr. i votave)

LSI

LZHK

PBK

PDI

PPSH

PKSH

PASSH

AMS

PSHS + PUK

PDDRDSH

LBSH

PLMDSH

PSHSK

114,798

47,967

22,896

16,012

9,292

8,937

6,604

5,029

3,260

1,794

1,710

774

570

Të tjerë (Nr. i mandateve)

LSI

LZHK

PBK

PDI

PPSH

PKSH

PASSH

AMS

PSHS + PUK

PDDRDSH

LBSH

PLMDSH

PSHSK

5

Tabela .1 - Numri i votave dhe numri i mandateve të fituara nga partitë politike në zgjedhjet e 3 korrikut 2005

Shohim se koalicioni i majtë kishte më shumë vota në proporcional se koalicioni i djathtë. Përsa i takon numrit të mandateve moskordinimi i tyre me numrin e votave i dedikohet defektetve që shkakton mazhoritari për 100 zonat zgjedhore dhe se 40 mandatet shtesë nuk janë në gjendje të riparojnë këto defekte.

Vetëm sikur koalicioni i majtë të kishte ndjekur taktikën e koalicionit të djathtë me një kandidat për çdo zonë zgjedhore në mazhoritar do kishim situatën e mëposhtme përsa i takon shpërndarjes së mandateve.

Koalicioni i djathtë ( Nr. i mandateve)	Koalicioni i majtë (Nr. i mandateve)
PD	PR	PDR	PDK	BLD	LDLNJ	PBKD	BDSH	PS	PSD	PAA	AD	PDS	PBDNJ
46	11	4	2	1	0	0	0	52	7	4	3	2	2+1
Total – 64 mandate	Total – 71 mandate

Tabela .2 - Numri i mandateve që fitojnë partitë politike brenda dy koalicioneve kryesore sikur e majta të kandidonte me një kandidat në çdo zonë zgjedhore në mazhoritar.

Për subjektet tjera shpërndarja e mandateve mbetet e njëjtë.

Vërehet se në secilin rast faktori LSI është jashtë çdo ndikimi, ndërsa fitorja kalon nga njëra palë tek tjetra.

Madje, sikur vetëm PSD të mos kish nxjerrë kandidatë në mazhoritar do kishim edhe 4 deputetë më tepër për partinë Socialiste dhe një rezultat të barabartë 70-70 mes të majtës dhe të djathtës (shih tabelën e mëposhtme).

	PD	PS	PSD	PBDNJ	AD	PAA	PDS	LSI	LZHK	I pavarur	Të tjerë
Shkodër[9]	5,368	5,229	72	98	39	37	58	1,505	41		28
Lezhë[2]	7,165	6,441	55	16	342	305	225	643	269		99
Lezhë[3]	4,645	4,469	57	260	63	18	24	2,403	121		112
Tiranë [8]	8,418	8,108	118	87	121	116	77	1,486	286		79
Tiranë [17]	4,918	4,082	2,622	21	55	82	44	1,191	71		189
Tiranë [20]	5,552	5,297	393	11	1,408	41	46	1,306	90		99
Elbasan [4]	5,753	5,610	174	14	295	37	62	310	94		106
Fier[1]	4,025	3,631	212	75	32	58	76	3,564	47	2,515	151
Fier[2]	5,899	5,546	426	47	480	40	59	813	222		177
Vlorë [5]	6,158	5,843	274	35	149	193	89	575	108		201

Tabela .3 - Rezultatet në mazhoritar për zonat zgjedhore ku aleatët e PS kanë luajtur rol negativ

Vlen të përmendet fakti se në analizën e mësipërme nuk janë futur në llogari 3 zonat (nr.2,64 dhe 90) me rezultat mjaft të ngushtë mes kandidatëve të PS dhe PD (ku më pas u përsëritën zgjedhjet në një atmosferë krejt tjetër politike) dhe zona 92 në proporcional ku u anulluan rezultatet. Nga rezultatet e mazhoritarit për zonën 92 (Koalicioni i majtë – 9551 vota, Koalicioni i djathtë – 1047 dhe të tjerët - 176 vota) vërehet se kjo zonë në proporcional do të ndikonte në një rezultat edhe më të mirë për Koalicionin e majtë në total.

2. Zgjedhjet e vitit 2009

Me sistemin zgjedhor të përdorur për zgjedhjet e vitit 2009 paraqitet e nevojshme taktika elektorale e koalicioneve sa më të mëdha për subjektet politike. Kjo sepse në çdo zonë zgjedhore ndarja e mandateve për subjektet bëhet me një formulë proporcionali të quajtur metoda D’Hont. Kjo formulë ka vetinë që nq se një grup subjektesh mbledhin votat e tyre atëherë ato nuk marrin më pak sesa shumën e mandateve që do merrnin të ndara (ndëkohë që subjektet jashtë këtij grup kanë të njëjtin konfiguracion votash), madje mund të marrin edhe më tepër mandate. Shqipëria në tërësi ndahet në 12 zona zgjedhore, prandaj përfitimet nga koalicionet mund të jenë të mëdha. Në zgjedhjet e vitit 2009 të gjitha partitë u grupuan në katër koalicione përveç partisë Ligj dhe drejtë si që konkuroi më vehte. Më poshtë paraqiten rezultatet e zgjedhjeve dhe numri i popullsisë sipas qarqeve sepse në bazë të këtyre të dhënave u bë shpërndarja e mandateve për subjektet politike.(Ndarja e mandateve sipas qarqeve bëhet me metodën proporcionale të mbetjeve të mëdha në raport me numrin e popullsisë sipas qarqeve,(neni 75 i kodit zgjedhor))

Popullsia	335,667	113,368	211,124	184,659	401,628	978,397	423,116	485,623	233,943	352,904	159,243	370,260	4,249,942
Qarku Subjekti	Shkodër	Kukës	Lezhë	Dibër	Durrës	Tiranë	Elbasan	Fier	Berat	Korçë	Gjirokastër	Vlorë	TOTAL
Aleanca.PD	67,656	28,425	39,778	40,263	68,518	177,869	69,096	70,762	27,058	62,737	20,869	39,714	712,745
Aleanca.PS	40,964	13,692	25,238	22,587	52,038	173,515	73,255	91,723	44,564	63,887	29,091	58,194	688,748
Aleanca.LSI	3,374	1,299	4,108	3,989	10,643	19,916	7,735	11,446	9,259	5,625	1,702	5,311	84,407
Aleanca.LZHK	4,018	293	2,469	2,847	1,122	6,923	2,980	2,752	552	793	306	2,600	27,655
PLD	415	24	1,631	69	348	809	281	297	159	566	69	197	4,865
I pavarur						756							756

Tabela .4 - Rezultatet e zgjedhjeve të 28 qershorit 2009 sipas qarqeve (në vota)

Duke iu referuar rezultateve të mësipërme ndarja e mandateve për 140 deputetë paraqitet :

Nr. i mand.	11	4	7	6	13	32	14	16	8	12	5	12	140
Qarku Subjekti	Shkodër	Kukës	Lezhë	Dibër	Durrës	Tiranë	Elbasan	Fier	Berat	Korçë	Gjirokastër	Vlorë	TOTAL
Aleanca.PD	7	3	4	4	7	16	7	6	3	6	2	5	70
Aleanca.PS	4	1	3	2	5	15	7	9	4	6	3	7	66
Aleanca.LSI			0	0	1	1	0	1	1			0	4
Aleanca.LZHK
PLD
I pavarur						0							0

Tabela .5 - Rezultatet e zgjedhjeve të 28 qershorit 2009 sipas qarqeve (në mandate)

Sikur neni 64 i kushtetutës të parashikonte jo 140 deputetë por 133 atëherë shpërndarja e mandateve do ishte :

Nr. i mand.	10	3	7	6	13	31	13	15	7	11	5	12	133
Qarku Subjekti	Shkodër	Kukës	Lezhë	Dibër	Durrës	Tiranë	Elbasan	Fier	Berat	Korçë	Gjirokastër	Vlorë	TOTAL
Aleanca.PD	6	2	4	4	7	15	6	6	2	5	2	5	64
Aleanca.PS	4	1	3	2	5	15	7	8	4	6	3	7	65
Aleanca.LSI			0	0	1	1	0	1	1			0	4
Aleanca.LZHK
PLD
I pavarur						0							0

Tabela .6 - Shpërndarja e mandateve sipas qarqeve në rastin me 133 deputetë

 

Pra, fitorja kalon nga njëra anë tek tjetra edhe pse kontributi i popullit në zgjedhje është i fiksuar. Dmth, kjo metodë shpërndarjeje mandatesh nuk saktëson fituesin por e lë këtë në dorë të disa parametrave tjerë, si p.sh numri i mandateve në total.

Ose e thënë më thjeshtë, nuk janë zgjedhësit ato që përcaktojnë fituesin e zgjedhjeve.

 

 

 

 

 

 

 

 

3. Zgjedhjet lokale të vitit 2011

Do shqyrtojmë situatën sikur këto zgjedhje të ishin parlamentare të parakohshme.

Në tabelën e mëposhtme paraqitet numri i votave sipas subjekteve politike për këshillat e bashkive dhe të komunave. (Popullsia mbetet e njëjta sepse kodi zgjedhor nuk parashikon shpërndarje të re të mandateve sipas qarqeve në rastin e zgjedhjeve të parakohshme)

Popullsia	335,667	113,368	211,124	184,659	401,628	978,397	423,116	485,623	233,943	352,904	159,243	370,260	4,249,942
Qark. Subj.	Shkodër	Kukës	Lezhë	Dibër	Durrës	Tiranë	Elbasan	Fier	Berat	Korçë	Gjirokastër	Vlorë	TOTAL
Aleanca.PD	68,118	28,392	40,646	41,810	76,721	203,857	85,803	83,758	36,331	69,643	26,895	51,361	813,335
Aleanca.PS	34,127	14,272	28,311	24,726	56,476	177,238	69,905	90,171	40,912	59,426	23,950	52,096	671,610
PBDNJ	4,205	1,115	2,805	2,642	1,534	2,318	4,774	2,723	2,603	5,092	4,145	6,754	40,710
LZHK	1,344	930	1,833	1,655	1,640	7,079	953	1,372	1,029	1,681	615	1,121	21,252
PKSH	216	85	215	429	687	601	1,112	578	1,120	211	504	439	6,197
MEGA											1,254	3,722	4,976
Të tjerë	2,026	2,752	2,653	1,934		179	1,711			419	78	1,262	13,014

Tabela .7 - Rezultatet e zgjedhjeve lokale të 8 majit 2011 për këshillat e njësive vendore sipas qarqeve (në vota)

 

Nr. i mand.	11	4	7	6	13	32	14	16	8	12	5	12	140
Qark. Subj.	Shkodër	Kukës	Lezhë	Dibër	Durrës	Tiranë	Elbasan	Fier	Berat	Korçë	Gjirokastër	Vlorë	TOTAL
Aleanca.PD	7	3	4	4	8	17	8	8	4	7	3	6	79
Aleanca.PS	4	1	3	2	5	15	6	8	4	5	2	6	61
PBDNJ	0								0	0	0	0	0
LZHK
PKSH
MEGA												0	0
Të tjerë

Tabela .8 - Shpërndarja e mandateve sipas qarqeve në rastin e zgjedhjeve të parakohshme duke u bazuar tek tabela.7

 

 

Popullsia	335,667	113,368	211,124	184,659	401,628	978,397	423,116	485,623	233,943	352,904	159,243	370,260	4,249,942
Qark. Subj.	Shkodër	Kukës	Lezhë	Dibër	Durrës	Tiranë	Elbasan	Fier	Berat	Korçë	Gjirokastër	Vlorë	TOTAL
Aleanca.PD	59,857	26,854	37,689	38,971	67,086	201,652	81,601	82,191	40,915	70,766	24,432	45,179	777,193
Aleanca.PS	43,852	17,159	36,584	32,340	67,398	189,939	80,911	93,673	41,879	66,751	23,356	52,273	746,115
PBDNJ		267		10	1,092					62	4,004	7,628	13,063
LZHK	2,050	1,335	1,078	1,941	965	380	359	1,826	167		1,449	3,035	14,585
PKSH			40			1,398		18				12	1,468
MEGA											2,379	4,108	6,487
Të tjerë	2,862	2,076	1,509	1,308	1,068	1,882	2,850	2,200		1,232	1,367	5,922	24,276

Tabela .9 - Rezultatet e zgjedhjeve lokale të 8 majit 2011 për kryetarët e njësive vendore sipas qarqeve (në vota)

 

Nr. i mand.	11	4	7	6	13	32	14	16	8	12	5	12	140
Qark. Subj.	Shkodër	Kukës	Lezhë	Dibër	Durrës	Tiranë	Elbasan	Fier	Berat	Korçë	Gjirokastër	Vlorë	TOTAL
Aleanca.PD	6	3	4	3	6	16	7	7	4	6	3	5	70
Aleanca.PS	5	1	3	3	7	16	7	9	4	6	2	6	69
PBDNJ											0	1	1
LZHK
PKSH
MEGA											0	0	0
Të tjerë

Tabela .10 - Shpërndarja e mandateve sipas qarqeve në rastin e zgjedhjeve të parakohshme duke u bazuar tek tabela.9