Janarët dhe Hrant Dink, Çutaku i Dashurisë

“Lamtumirë Çutaku Im” tha gruaja e mpakur teksa hapte duart që i dridheshin e nën vështrimin e përlotur të qindra mijërave lëshonte një pëllumb. Atë pëllumb që plumbat e urrejtjes ia kishin çarë kraharorin me 19 Janar 2007. E pak para se t’a linte të ikte larg fluturakun e bardhë, dashurinë e jetës me të cilin ishin martuar kur ajo ishte 17 dhe ai 22 vjeç, tha se nuk kishte urrejtje as donte hakmarrje, veçse drejtësi kërkonte se i kishin marrë çutakun, pëllumbin. E kish njohur që e vogël në një “kamp për fëmijët në gjëndje të vështirë”. Të dy kaluar dhe në jetimore; të dy të vetëm si dy zogj. Tani pas 31 vitesh martese e dashurie që kishin sjelle në jetë tre fëmijë, e ndanë me të.

Ishte dita e varrimit të gazetarit nga Turqia me origjinë armene, Hrant Dink, burrit të mirë, njeriut pasional, aktivistit të drejtave të njeriut e lirisë, një intelektuali përtej kufijve, një mendimtari që jo vetëm e shkruante, por e jetonte të majtën.

Ishte mesditë e një çik. Ishim të ulur me studentë e pedagogë në oborrin magjepsës të universitetit që shikon nga lart Bosforin e meskontinenteve, ndërsa një mikut tonë i erdhi mesazhi që i mpiu dorën. Mesazhe filluan të vinë gjithandej në fakt, dhe oborrin e shkollës historike e përfshiu një dhimbje e përgjithshme. Kishte ardhur lajmi se njeriu që me shkrimet e tij frymëzonte studentë e pedagogë pa asnjë dallim kombësie e shtetësie, njeriu që ndillte vëllazëri ishte shtrirë tashmë aty përpara zyrave së gazetës Agos që drejtonte, ishte shtrirë për të mos u ngritur më. Kishte ardhur lajmi se ai fort i dashuri i tyre që i mësonte se si nacionalizmit mos t’i përgjigjeshin me nacionalizëm, krahinarizmit me krahinarizëm, lokalizmit me lokalizëm e dasisë me dasi, ai që dinte të mbante bashkë zemrën e madhe e mëndjen e ndritur qe shtrirë e s’po ngrihej më.

Gjaku që duhej të ishte në trotuar sikur ishte tretur, e kishte thithur toka a e kishte avulluar qielli nuk e di, por ai sikur ish larguar për t’a lënë aty trupin që thoshte: “s’jam veç njeri e s’jam veç ëngjëll jam ëngjëll-njeri”. Ai rrinte aty sikur prehej, pak para se të na linte për këtë jetë, diku në qëndër të Stambollit në zonën që quhet Shishli, para hyrjes së gazetës dygjuhëshe turqisht-armenisht që ai e kishte kthyer në urë komunikimi mes dy komuniteteve të ndarë me gjak e dhimbje dhe në hapësirë reflektimi mbi pabarazitë shoqërore e padrejtësitë pushtetare në Turqi e përtej. Rrinte aty burri i gjatë që kish rënë shakull nga dora e pabesë, por nuk dukej se qe shtrirë ai, po njerezimi në atë moment. Policia vinte shiritin e verdhë ndërsa aty vershonim, vershonin lumë njërez, jo për të parë ngjarjen jo, po për të qënë pranë atij që dinin e njihnin dhe i kishin dhënë postin më të lartë që dikush mund të marrë, loçkën e zemrës e dritaren nga ku sheh syri i mendjes.

Me atë forcë pene e atë histori jete që kishte, ndonjë idhtar a idhull i nacionalizmi do të qe bërë Hrant Dink, por ai nuk zgjodhi ekstremin zgjodhi të vërtetën. Me atë shoqëri të gjerë që kishte e me kontakte e larta të gjithanshme nga Shtetet e Bashkuara në Francë kush e di ç’punëra do kish gjetur e sa i pasur do kish

qenë Hrant Dink, por ai zgjodhi të ndjekë veç idealet e veta. Me kapitalin publik që kish arritur në vite të gjata aktivizmi social, me përpjekjet publike nga dalja në mbrotje kur akuzohej për fyerje të vendit Orhan Pamuk, tek kerkesat për të mos fyer Turqit e Turqinë diasporës Armene e përndjekjet politike që pat, sepse s’e uli zërin asnjëherë për identitetin e tij Armen dhe bindjet e majta do ia kish dridhur leqet politikës Hrant Dink, po ai zgjodhi të jetë besniku i fjalëve të sinqerta. Atë ditë aty, këmbët e tij të gjata e kishin lëshuar veten si për

të sjellë në sytë tanë këpucët e tij me një vrimë nën të, të përdorura me vite nga një njeri, për të cilin s’kanë rëndësi mbulesat, mburojat, shtrojat, shtojcat e zbukuronjsat, por thelbi njerëzor, dija e ndjenja.

Hrant Dink, (Malatja, Shtator 15, 1954 – Stamboll, Janar 19, 2007) iku nga një botë ku i gjuhet me plumb ndershmërisë. Iku nga një botë parajsë e pabesisë. Iku nga një rajon i mbytur me vaje, siç ja dhe vendi nga i cili vij unë, që nga nëntori në nëntor, nga janari në janar, nga 1913, në 1967, 1997, në 2011 arësye ka plot që sytë në lotë t’i lajë. Hrant Dink iku për të na lënë mbi supe gjithë pushtetet tona meskine, pasuritë tona të palezetshme, populizmin tonë që zhgërryhet e zgërlaqet në nacionalizma, krahinorizma e lokalizma, “djathtizmin” që s’di ku e ka lëne njerëzillëkun, majtizmin e çoroditur, ideologjizmin zhytur në gjithëfarëlloj emocionalizmash pa ditur ku ka lënë mendimin, intelektualizmin që e ka humbur kuptimin, asnjëanizmin që s’pati kurrë kuptim; iku duke na lënë kështu si jemi thatë personalisht, lokalisht, kombëtarisht, rajonalisht, ndërkombëtarisht.

Veçse, Çutaku siç i thoshte e shoqja, dashuria e jetës së vet, dhe lot la. Ato lotët që thonin se ai i derdhte për vuajtet e punëtorëve, për vuatjet e fëmijëve. Lotët që thonin se ai i derdhte kur s’bënte dot diçka për të ndihmuar këdo. Lotët që thonin se ai derdhte për fyerjet e ndërsjellta turko armene për të cilët ai insistonte se duhet të dëgjohen e falin, jo t’i japin gjakut gjak e zjarrit zjarr. Lotët që thonin se ai i derdhte për një këngë a poezi, lotët që qindra mijëra turq e armenë, qindra mijëra njerëz pa asnjë dallim kombësie, feje, besimi, klase, grupi derdhën për humbjen e tij. Ai la lotët mbrapa, kozmose të sinqeritetit, ujëvara të dashurisë; një çik ujë për të larë trupin e trunin tonë këllyer në rrena, shpirtin tonë kallur në interesa; një burim për kurajon tonë për drejtësi; disa pika dhimbjeje të thellë për të mos harruar ata që s’i paten hak as hile të mallkuarit me urrejtje, frikë, e zëmërngurtësi që i mori jetën. Lot na la me 19 Janar e çdo Janar, lot si ata që s’kanë kombe a ngjyra, lot si të Anës, lot si të nuses së Aleksit. Lot la si të familjeve që panë trupat e njërëzve të dashur të shtrirë ne mes bulevardit me 21 Janar. Lot la si pasqyrë, si shpresë, lot la, veç lot Çutaku i dashurisë…