Amerika nuk mund të rikthehet me strukturat aktuale të rendit ndërkombëtar

Ndërsa Shtetet e Bashkuara duan të kthehen në rolin që kishin dikur, bota nuk është më e njëjta. Alexander Cooley, drejtori i Institutit Harriman të Universitetit të Kolumbisë dhe profesori i shkencave politike në Kolegjin Barnard, thotë në një intervistë për greken “Kathimerini” se degradimi i vlerave liberale do të vazhdojë në mbarë botën, ndërsa "batica autoritare" është ajo çfarë i pret një sërë shoqërish në Perëndim.

Kur u zgjodh presidenti Joe Biden, ne u mahnitëm nga slogani "Amerika rikthehet". Por një vit më vonë, kemi dyshime serioze për riangazhimin e Amerikës me botën. Si do ta përshkruanit ju?

Mendoj se aspirata është që Amerika të rikthehet ajo që ka qenë. Mendoj se ka pasur gjithmonë një nënvlerësim të disa ndryshimeve themelore strukturore në botë. Dhe rendi ndërkombëtar i botës, siç është pas “tërheqjes” së SHBA, nuk është vetëm një funksion i fuqisë relative. Bëhet fjalë për strukturën përmes së cilës zhvillohet jeta ndërkombëtare, sepse kjo kontrollohej pothuajse ekskluzivisht nga SHBA-ja dhe aleatët e saj: këtu Bashkimi Evropian, Japonia në Paqësor.

Dhe, gjithnjë e më shumë, ky lloj ekosistemi i rendit ndërkombëtar tani ka lloje të ndryshme institucionesh. Disa udhëhiqen nga Kina, disa nga Rusia, disa nga vendet e Lindjes së Mesme. Dhe, gjithnjë e më shumë, këto po luajnë një rol më të madh në çështjet ndërkombëtare. Edhe vitet 1990, kur shumë nga zyrtarët tanë të politikës së jashtme dhe të sigurisë u trajnuan, tani më duket se kanë qenë një dekadë e jashtëzakonshme. Në atë kohë kishte vetëm një skemë të rendit botëror. Dhe nëse nuk ishe pjesë e programit, ishe një shtet që nuk i zihej besë. Ky është lloji i përvojës që ka formuar shumë nga këta njerëz. Unë mendoj se "Amerika është kthyer" është në sensin që duam të jemi të angazhuar me botën, duam të forcojmë aleancat. Ne duam të përqafojmë aspekte të qeverisjes globale.

Diagnoza ime pesimiste është se Biden dhe ekipi i tij do të donin që Amerika të kthehej. Ata do të donin të angazhoheshin me këto struktura tradicionale. Por bota ka ecur përpara dhe së brendshmi ne po përballemi me sfida me të cilat nuk jemi përballur më parë.

Në Greqi, ka një shqetësim në rritje për një shkëputje të mundshme amerikane nga Mesdheu Lindor. Dhe, pyes veten, cilat janë pikat kryesore të interesit që mund ta mbajnë Amerikën të angazhuar në rajonin tonë?

Gjetja e një zgjidhjeje dhe një strategjie për Turqinë është prioritet. Shkëputja e thjeshtë nuk është një opsion. Kur je në aleancë, krijon një nivel detyrimi që nëse largohesh, kalon në një kategori tjetër. Kjo është arsyeja pse unë mendoj se e keni parë Bidenin ta marrë shtruar me Erdoganin për t’i dhënë mesazhe.

Në të njëjtën kohë, ne kemi parë një përmirësim të vërtetë të marrëdhënieve Greqi-SHBA. Dhe kjo duket se përshkon spektrin politik këtu në Greqi. Është mbështetur nga të dyja palët e SHBA-së. Epoka kur pati një lloj reagimi populist kundër pranisë amerikane, kur dukej se ishte irritues, nuk është më. Dhe mendoj se një pjesë e kësaj është perceptimi se edhe Greqia ka nevoja reale të sigurisë në Mesdhe që mund të plotësohen, dhe që mund të sjellin edhe avantazh nga kjo thyerje dhe ky problem real në partneritetin turko-amerikan. Në të njëjtën kohë, gjetja e një zgjidhjeje të zbatueshme për të paktën mbajtjen e bashkëpunimit, aksesi i bazës ajrore në Incirlik - disa nga pikat kryesore të asaj që po bëhet - është e rëndësishme.

A duhet të presim një rënie të vlerave liberale në shoqëritë perëndimore, siç po shohim në Evropën Lindore, apo, le të themi, shtetet autokratike si Turqia? A duhet të presim që deri në fund të kësaj dekade të shohim një rënie në demokracitë tona?

Unë mendoj se tashmë po e shohim këtë për sa i përket një pjese të cilësisë së debatit tonë publik. Unë mendoj se po e shohim për sa i përket ndikimit emocional, veçanërisht të disa mediave sociale, të cilat kanë filluar të funksionojnë si zëvendësuese për diskutimin demokratik të informuar. Mendoj se ajo që po kuptojmë tani është se shumë nga të ashtuquajturat fitore demokratike që ne menduam se kishim në vitet '90 ishin vërtet rrethana të pushtetit strukturor dhe socializimit.

Ka edhe një mjet të fuqishëm mobilizues në vende. Nuk ishte vetëm presioni ndërkombëtar nga Brukseli apo nga Uashingtoni. Tani ai lloj imperativi i pushtetit të butë është zhdukur. Njerëz si Orban po thonë: "Pse të mos përfshihemi në një botë shumëpolare?" Me fjalë të tjera, ajo që është sovraniteti për dikë si Orbani është ky lloj i zgjedhjes dhe zgjedhjes së asaj që dëshiron nga jashtë dhe një lloj refuzimi i universalitetit të liberalizmit. Dhe sinqerisht, një nga arsyet që e keni parë këtë apo situatën në Poloni tani me gjyqësorin është se bota liberale nuk ka pasur kurrë kritere efektive për zbatimin. Ata kanë pasur një grup të mirë kriteresh për anëtarësim. Nëse doni të anëtarësoheni në NATO ose BE, plotësoni këto kushte. Gjithçka: që nga ajo se në çfarë lloj qeseje plastike do të futet buka juaj, deri te çështjet themelore të të drejtave të pakicave dhe përfaqësimit demokratik. Por pjesa sanksionuese është diçka për të cilën BE-ja nuk kishte metoda dhe mjete.