Mario Monti: Defektet dhe vlerat që i njoh Merkelit

Ish-kryeministri italian, Mario Monti, i rikthehet krizës së euros dhe rolit të Angela Merkelit në zgjidhjen e saj. Në një intervistë për Corriere della Sera, Monti flet për angazhimin e hekurt politik të kancelares që drejtoi ekonominë më të madhe të Europës për 16 vjet, por edhe për pasiguritë për krizën e eurozonës dhe tolerancën e tepruar për autokratin Orban në Hungari.

Çfarë ndërmjetësueseje ishte sipas jush Angela Merkel gjatë krizës së euros?

“Sapo qeveria që unë kryesova fitoi besimin, mbërriti një kërkesë për një telefonatë tre-palëshe, me Sarkozy dhe Merkel. Ajo më tha: "Mario, Nicolas dhe unë jemi të lumtur, edhe sepse ju i njihni çështjet ekonomike më mirë se ne, ndoshta ju mund të na ndihmoni të gjejmë disa zgjidhje". Nga ajo bisedë lindi takimi trepalësh që atëherë zhvilluam në Strasburg, më 24 nëntor 2011. Ishte kontakti i parë, por ne e morëm një vendim të vogël. Unë e quajta doktrina e heshtjes simetrike: duhej që Franca të ndalonte së kërkuari ulje të normës dhe Gjermania të ndalonte së thëni jo. Ne të gjithë u zotuam të respektojmë pavarësinë e Bankës Qendrore Evropiane ”.

Pati një përplasje mes jush dhe Merkelit në Këshillin Europian. Si ndodhi kjo?

“Ishte kulmi i një presioni që kishte zgjatur me muaj të tërë. Ishte e qartë se kriza e eurozonës kishte nevojë për ndërhyrje në dy nivele për t'u zgjidhur. Në vendet në fjalë, përmes reformave strukturore dhe kontrollit të deficitit. Ky në rastin e Italisë ishte shtrënguar sepse në letrën e saj të gushtit 2011 BQE-ja jo vetëm që kishte diktuar masat individuale, por kishte kërkuar që i riu të paraqitej një vit më parë. Në pranverën e vitit 2012, Italia kishte bërë pjesën e saj, aq sa Merkel dhe Schäuble vlerësuan veprimin tonë".

Cili ishte niveli i dytë?

Ne na duhej ndërhyrje në qeverisjen e eurozonës, e cila deri atëherë ishte embrionale dhe theksonte pabarazitë në tregje. Jo vetëm që mungonte ndonjë nocion i një buxheti të përbashkët, por edhe roli stabilizues i BQE-së. Kishte një rrezik për shkak të natyrës së papërfunduar të zonës së euros, e cila rëndoi mbi vendet me borxhin më të lartë.

Merkel e kuptonte këtë?

Sipas mendimit tim, jo. Ai tha: Mario, ne jemi të bindur për atë që po bëni, por tregjeve u duhet kohë. Unë iu përgjigja se nuk kishte kohë. Një herë në Këshillin Evropian i thashë: nëse vazhdojmë kështu, herën tjetër nuk do të më keni mua dhe Grillin në këtë tryezë, por Grillo-n. Duhej që edhe politika monetare të luante rolin e saj. Në vend të kësaj, BQE mori mesazhe kryesisht kufizuese, përfshirë kërkesën për një kompaktësim fiskal.

A është e vërtetë që prej vitesh Gjermania është vendi evropian që ka bërë më pak reforma?

Edhe ato që bëri, i ka bërë pjesën më të madhe nën presionin e Komisionit. Por Merkelit duhet t’i njihen disa cilësi të mëdha. Serioziteti i saj i madh dhe sensi i politikës si angazhim, përveç vullnetit dhe aftësisë së madhe për të zotëruar përmbajtjen që diskutohet, e bëjnë atë një personalitet të besueshëm, që në një farë mënyre besoj se është i rrallë në mesin e politikanëve të atij niveli. Dhe nëse udhëheqësi i vendit më të fortë është i besueshëm, kjo ndihmon shumë. Kur për të arritur një marrëveshje në Evropë është nevoja që dikush t’i ulë pak kërkesat e tij, duke shpresuar që të tjerët do të kujtohen më vonë, nevojitet një garant. Ajo ka qenë e tillë. Duhet ta shtoj, edhe grua. Njerëzit i besojnë asaj. Ajo mishëroi një vizion politik për të cilin surprizat janë më të këqijat. Dikush ka thënë se në asnjë vend tjetër nuk do të ishte e mundur të fitoheshin zgjedhjet, siç bëri ju, me sloganin "Pa eksperimente". Është vërejtur se në Gjermani politika nuk është një degë e industrisë së argëtimit, ashtu siç - shtoj unë - ekonomia ende shihet si një degë e filozofisë morale. Në ndërtimin e ngrehinës evropiane, kushedi si do ishim nëse nuk do të kishte një spirancë stabiliteti të këtij lloji. Por kjo nuk mjafton.

A nuk mendoni se kjo parullë, "Pa eksperimente" ishte forca e madhe dhe njëkohësisht edhe thembra e Akilit e kancelares?

Po. Unë gjithmonë kam menduar se dy forcat kryesore të eurozonës, Gjermania dhe Franca, kishin nevojë për stimulin e një Komisioni të guximshëm, të mbështetur nga Londra dhe vendet nordike, në mënyrë që të mos mbylleshin në një sistem korporativ. Gjermania ka qëndrueshmëri dhe kjo është jashtëzakonisht e çmuar për ne italianët: ne kemi nevojë për një ordoliberalizëm të modës së vjetër. Ato janë parmakët në autostradën e Evropës. Duhet thënë, se në raste të caktuara Merkel e ka vendosur interesin gjerman dhe atë të partisë së saj mbi interesin dhe vlerat evropiane. Në veçanti, qëndrimi tolerant ndaj Viktor Orban, i cili i ka pëlqyer industrisë gjermane. Merkel pranoi formimin e autokracisë së parë në Bashkimin Evropian”.