Drejt deflacionit terminal

Trevor Jackson - Universiteti "George Washington"

Përpjekjet e shëndetit publik për të kufizuar pandeminë e koronavirusit kanë sjellë kolapsin më të fortë ekonomik në histori dhe përpjekjet për ta kufizuar atë kolaps kanë sjellë eksperimente të pashembullta në politikën monetare. Rezerva Federale e ShBA-ve ka krijuar nëntë lehtësira të reja në formë kredish, në përpjekjet e saj për të furnizuar të gjithë botën me likuiditet dollari.

Blerja e borxhit privat dhe publik e ka zgjeruar bilancin e Rezervës Federale nga 4.1 trilionë dollarë në fund të shkurtit, në mbi 6.5 trilionë dollarë deri në mes të prillit. Analistët kanë parashikuar që bilanci i saj pritet të arrijë në 9 trilionë dollarë deri në fund të vitit.

Mjafton të themi se, me ritmin e saj aktual, Rezerva Federale po injekton rreth 1 milionë dollarë në sistemin financiar çdo sekondë, me një kufi të sipërm të pacaktuar.

Lundrimi në ujëra të paeksploruara lë vend për spekulime lidhur me atë se çfarë lloj rreziqesh mund “ta fundosin anijen”. Një skenar i zakonshëm dështimi për politikat e reja monetare të Rezervave Federale është frika se 1 milion dollarë në sekondë për një të ardhme të pacaktuar do të shkaktojë një katastrofë inflacioniste. Kjo frikë është intuitive, që e kanë shumë dhe që ka ndikim. Është gjithashtu plotësisht e gabuar.

Historia ekonomike sugjeron që deflacioni dhe jo inflacioni, është shumë më i mundshëm - dhe në disa mënyra destinacioni më i rrezikshëm i trajektores aktuale të Rezervës Federale, pa një veprim akoma më të pashembullt.

As publiku dhe as politikëbërësit nuk janë mësuar me shqetësimin për deflacionin. Përkundrazi, kujtimet e stagflacionit të cilat shumica e vendeve në Perëndimin e zhvilluar kapitalist i përjetuan përgjatë pjesës më të madhe të viteve ‘70 - një ndërthurje e normave të larta të inflacionit, rritjes së ulët ekonomike dhe papunësisë relativisht të lartë - kanë formësuar trajnimin akademik, analogjitë mendore dhe objektivat e politikave për bankierëve kryesorë shumë më tepër sesa ka bërë deflacioni. Një pjesë e arsyes është se inflacioni është i keq për kreditorët, pasi ai dëmton vlerën reale të kredive që ata kanë dhënë, dhe, meqenëse komuniteti bankar përbëhet nga kreditorët, bankierët kryesorë janë më të ndërgjegjësuar për ta parë inflacionin si kërcënim.

Një pjesë e arsyes është se stagflacioni paraqiste një sfidë të thellë intelektuale për mënyrën se si bankierët qendrorë, të cilët besonin se inflacioni dhe papunësia ishin të kundërta, i kuptonin fuqitë dhe qëllimet e tyre. Ata menduan se mund të zgjidhnin papunësinë me politikën monetare ekspansioniste, por kjo do të rriste ngrinte inflacionin edhe më të lart se sa ishte. Ata mund të zgjidhnin problemin ekzistues të inflacionit me politikën monetare që do ta kontraktonte ekonominë e vendit, por kjo do të provokonte një recesion dhe do të shtonte papunësinë. Ata do të mund t’i bënin të dyja njëkohësisht.

Kjo dilemë u shfaq për të zhvlerësuar mjetin intelektual të zhvilluar nën ndikimin kejnesian pas Depresionit të Madh, dhe krijoi hapësirë intelektuale dhe politike për idetë monetare të zhvilluara nga ekonomisti Milton Friedman, i cili argumentoi me zell se inflacioni ishte "gjithnjë dhe kudo një fenomen monetar", që do të thoshte se bankierët qendrorë duhet të përqendrohen në kontrollin e rezervës së parave. Pasi u bë kryetar i Rezervës Federale në 1979, Paul Volcker bëri pikërisht këtë, duke i rritur normat e interesit në një nivel të paparë dhe duke provokuar një recesion.

Inflacioni ra nga më shumë se 10 për qind në vit në nën 4 për qind, me kosto, duke sjellë si kosto qindra mijëra vende pune të humbura. Deri në këtë mars, recesioni i Volcker mbajti rekordin për kërkesat javore të papunësisë. Idetë e Friedman dhe politikat e Volcker nxitën te bankierët qendrorë ide të reja për atë se çfarë duhet të bënin dhe si duhet ta bënin: Inflacioni ishte rreziku kryesor; papunësia më e lartë ishte një kosto e pranueshme për ta shmangur atë.

Arsyeja e fundit pse inflacioni zë një hapësirë kaq të madhe në vetëdijen publike dhe profesionale është se ai ka e furnizuar historinë ekonomike me disa nga shembujt e saj më dramatikë të katastrofës. Spektri i hiperinflacionit të vitit 1923 në Gjermaninë e Vajmarit është një element i detyrueshëm i çdo paralajmërimi të mprehtë për kërcënimin e zgjerimit të rezervës së parave ose shpenzimeve të tepërta të qeverisë. Shembulli gjithashtu është keqkuptuar gjerësisht. Hiperinflacioni i vitit 1923 nuk erdhi si rezultat i printimit të parave në mënyrë të shkujdesur nga një banka qendrore, as nga një nivel i lartë shpenzimesh qeveritare, por më tepër si rezultat i një krize politike.

Qeveria e Vajmarit - e cila nuk kishte legjitimitetin e nevojshëm politik për të mbledhur taksat ose për të marrë kredi, printoi në letër para mbi konfliktin e vazhdueshëm të shpërndarë, që ishte shkaktuar nga miliarda marka dëmshpërblime të kërkuara nga Aleatët fitimtarë (me forcë, në rastin e Francës dhe Belgjikës, pushtimi i luginës së Ruhrit). Kjo histori përsëritet në shumicën e rasteve klasike të hiperinflacionit, qoftë instrumenti monetar i Francës Revolucionare (1789-1796), apo i Rusisë Sovjetike gjatë Luftës Civile, apo hiperinflacioni më i keq i regjistruar ndonjëherë, ai i Hungarisë në vitin 1946. Secili ishte një shembull i një krize politike të vështirë në një qeveri të pasluftës me legjitimitet të pamjaftueshëm për të mbledhur taksat dhe pa qasje në tregjet e huaja të kapitalit. Përkundër Friedmanit, historia sugjeron që hiperinflacioni është gjithnjë dhe kudo një fenomen politik.

Fakti që inflacioni ka qenë në qendër të arsimit dhe praktikës profesionale të bankierëve qendrorë që nga vitet 1970 nuk i zvogëlon rreziqet e paraqitura nga deflacioni. Deflacioni dekurajon kërkesën duke inkurajuar konsumatorët të vonojnë shpenzimet e tyre, veçanërisht në blerjet e mëdha si makina dhe pajisje. Në një mjedis deflacional, konsumatorët presin që çmimet të bien, kështu që ata presin për blerjet. Kjo, nga ana tjetër, krijon një feedback të rrezikshëm: Kur konsumatorët nuk blejnë, prodhuesit ka të ngjarë të ulin çmimet e tyre, gjë që konfirmon pritshmëritë e konsumatorëve, kështu që ata presin më gjatë, gjë që ul çmimet më tej, dhe kështu me radhë, të gjitha ndërsa askush blen më. Shitjet ndalen, kështu që fitime nuk ka dhe bizneset dështojnë.

Deflacioni gjithashtu e bën edhe më të rëndë barrën e borxhit, pasi e njëjta shumë e fiksuar e një kredie në dollarë (shuma "nominale") mbetet e njëjtë, por pagat dhe çmimet bien, kështu që "vlera nominale" bëhet relativisht më e madhe në terma "realë". Në vitin 2019, borxhi i brendshëm i ShBA-ve arriti nivelin më të lartë në 14 vjet. Deflacioni do të rrisë koston relative të çdo hipoteke, çdo kredie studentore, çdo borxh të kartës së kreditit, çdo kredi për veturë dhe çdo borxh mjekësor. Deflacioni gjithashtu inkurajon bizneset të mos investojnë, për shkak se marrja e një huaje për ta bërë këtë ka të njëjtat kosto, dhe sepse të ardhurat e ardhshme të pritura nga investimet bien me kalimin e kohës dhe kështu ato kurrë nuk do t’ia vlejnë koston e lartë.

Të gjitha këto probleme forcojnë njëra-tjetrën. Bizneset nuk shesin sa duhet për të siguruar fitime, kështu që ata pushonjë njerëz nga puna dhe nuk punësojnë të tjerë. Njerëzit humbasin punën e tyre, kështu që ata nuk kanë para për të shpenzuar, ose kanë frikë të humbasin punën e tyre, kështu që ata kursejnë për një të ardhme të pasigurt, në vend që të shpenzojnë tani. Bizneset dhe familjet shpenzojnë më shumë për borxhet e vjetra sesa për konsumin e ri. Çmimet bien pasi njerëzit nuk blejnë dhe njerëzit nuk i blejnë pasi bien çmimet. Rezultati është një cikël paralize ekonomike.

Depresioni i Madh ishte shembulli më i rëndësishëm historik i kësaj spiraleje të mbrapshtë. Çmimet në Shtetet e Bashkuara ranë me rreth një të tretën nga 1929 në 1933. Niveli gjerman i çmimeve ra me rreth një të katërtën, nga 1928 në 1932. Ishte ky deflacion në Gjermani, pjesërisht i shkaktuar qëllimisht nga politikat shtrënguese të qeverisë së Heinrich Brüning, që solli nazistët në pushtet, jo hiperinflacioni i vitit 1923. Çmimet e produkteve bujqësore ranë, tregtia ra, pagat u ulën dhe mijëra banka dështuan.

Qeveritë në të gjithë botën, të lidhura me një ortodoksi monetare më të vjetër, ishin jo vetëm të pafuqishme për të ndaluar kolapsin e pagave dhe çmimeve, por madje morën edhe masa politike që e përkeqësuan atë që ndodhi. Të gjithë e dinë se si është inflacioni: Gjermanët me karroca dore plot me para të pavlefshme, fëmijë që bëjnë balona me kartëmonedhat e zhvlerësuara. Ne nuk e kuptojmë këtë kur shohim fotografi nga koha e Depresionit të Madh: njerëz të papunë që presin në radhë për një pjatë supë, ne po shohim deflacionin.

Bota ka kaluar presione deflacioniste të paktën që nga kriza e vitit 2008. Në gusht 2008, bilanci i Rezervës Federale ishte më pak se 1 trilion dollarë. Deri në nëntor, ai ishte dyfishuar, madje para se Rezerva Federale të niste raundin e parë të lehtësimit sasior. Katër raunde më vonë, në fund të vitit 2014, bilanci ishte rreth 4.5 trilion dollarë.

Siç ka treguar historiani Adam Tooze, ky ekspansion monetar ishte shpëtimi i vërtetë; më tej, ai u shoqërua me një lehtësim sasior prej 2.3 trilionë dollarë nga Banka Qendrore Evropiane, plus rreth një trilion dollarë në total nga Banka e Japonisë dhe Banka e Anglisë. Ky ekspansion monetar i qëndrueshëm dhe i bashkërenduar ishte ndër aktet më mahnitëse në historinë e bankave qendrore dhe nxiti një valë mendimesh studimore dhe politikash për rolin e ri të bankave qendrore në administrimin e ekonomisë globale. Tashmë ato janë të zbehta në krahasim me përpjekjet monetare që nga marsi 2020.

Por rezultatet nga kriza e fundit financiare mund të shërbejnë si mësim. Të gjithë ato triliona dollarë i mbajtën funksionale sistemet bankare dhe tregjet e aksioneve në rritje, por ato prodhuan norma të inflacionit që e zhvendosën spektrin nga "joekzistent" në "anemik". Rezerva Federale e uli bjektivin e saj prej 2 për qind të inflacionit çdo muaj për disa vjet. Eurozona gjithashtu ishte vazhdimisht nën objektivin e Bankës Qendrore Evropiane, zakonisht duke rënë nën 1 për qind. Japonia ishte mbyllur në një grackë deflacioniste për pjesën më të madhe të gjysmës së fundit të viteve 1990, e cila u kthye përsëri pas vitit 2008, me vetëm disa momente të inflacionit shumë të dobët në mes të kësaj periudhe.

Përpara pandemisë, u duk se lidhja midis rezervës së parave dhe inflacionit po prishej. Bankierët qendrorë kishin nxituar sa kishin mundur, për të qëndruar në të njëjtin vend. Ekonomistët (dhe The Economist) ngritën pikëpyetjen nëse inflacioni kishte mbaruar apo e kishte humbur të gjithë kuptimin.

Mekanizmat e bankave qendrore, të zhvilluara nga Friedman, Volcker, dhe shumë ndjekës dhe studentë të tyre, nuk kanë qenë të përshtatshme për mjedisin pas vitit 2008. Kërkesa e konsumatorit nuk e gjallërua plotësisht nga kriza e vitit 2008. Shumë pak vende pune u krijuan shumë ngadalë. Stimuli i Obamës ishte shumë i vogël dhe i kompensuar së pari nga masat shtrënguese në nivel shtetëror, pastaj nga ndërhyrja e Kongresit. 10 milionë amerikanët që humbën shtëpitë e tyre nuk mundën të rikuperonin pasurinë e humbur dhe sigurinë e mëparshme. E njëjta gjë ishte e vërtetë në një shkallë më të vogël për miliona të tjerë që e gjetën veten “të mbytur” nga hipotekat e tyre ose kapitali i shtëpisë së të cilit mori një goditje të fortë. Rezerva Federale e shpëtoi sistemin bankar, por u desh një dekadë për ta kthyer atë përpjekje në punë dhe paga.

Lehtësimi sasior mbështeti çmimet e aseteve, por shumica e amerikanëve nuk posedojnë pasuri. Rezerva Federale nuk është krijuar për të ndikuar drejtpërdrejt në paga dhe punësim: Ajo e bën këtë përmes tregjeve të kredisë. Nxitja fiskale supozohet të ndikojë drejtpërdrejt në të ardhurat dhe vendet e punës, por mania globale për masat shtrënguese në përgjithësi dhe dështimet e administratës Obama në veçanti bënë që tregjet e kreditit të rimëkëmbeshin, ndërsa punëtorët dhe familjet jo. Pabarazia që rezulton kufizon aftësinë e politikës monetare për të stimuluar ekonominë në tërësi, sesa thjesht bankat dhe aktivet. Vëreni rimëkëmbjen e ngadaltë dhe pamundësinë e qëndrueshme të Rezervave Federale për të arritur objektivat e saj të inflacionit.

Rënia ekonomike e koronavirusit në atë mjedis tashmë të dobët monetar pothuajse me siguri do të thotë që deflacioni është në zhvillim e sipër, edhe nëse indeksi i përgjithshëm i çmimeve të konsumit nuk është kthyer ende negativ. Çmimet e mallrave po bien. Në kohën kur është bërë ky shkrim, është akoma fizikisht e mundur të fluturosh nga Uashingtoni, D.C., drejt San Franciskos, dhe mund të blesh një biletë udhëtimi për pak më shumë se 200 dollarë.

Rënia e çmimit të naftës ka qenë edhe më spektakolare: Më 20 prill, çmimet e naftës për dërgesat e majit ranë në -37.63 dollarë për fuçi. Më e rëndësishmja, të paktën 26 milionë njerëz humbën punën, ndërsa miliona të tjerë u përballën me reduktimin e pagës ose të orëve të punës. Ekonomistët thonë se pagat janë "ngjitëse", domethënë ato zakonisht caktohen në kontrata për periudha të gjata, kështu që mënyra se si ndodh deflacioni tek punëtorët kryesisht nuk vjen përmes një çmimi në rënie të punës, por përmes një numri në rënie të vendeve të punës. Dhe sasia e vendeve të punës nuk ka rënë kurrë aq shumë, aq shpejt, sa ka ndodhur që nga mesi i marsit.

Rreziku i deflacionit do të thotë që ndërhyrjet gjigante të Rezervës Federale mund të shpëtojnë sistemin financiar, por jo të shmangin një dekadë papunësie, pabarazie dhe paqëndrueshmërie — që është pikërisht ajo që ndodhi pas vitit 2008. Ato triliona dollarë në lehtësim sasior shpëtuan bankat, por ata nuk ndihmuan pronarët e shtëpive të hipotekuara, punëtorët e papunë të ndërtimit ose mësuesit e pushuar për shkak të shkurtimeve në buxhetin e shtetit. Për të qenë të sigurt, deri në fund të vitit 2019, dukej sikur ekonomia ishte rikuperuar, duke i dhënë fund një dekade të humbur mjerimi. Por edhe shkalla e ulët e papunësisë dhe rritja e mirë e PBB-së maskuan dëme të vazhdueshme në tregun e punës.

Pjesëmarrja e forcës punëtore nuk u rikthye kurrë në nivelin e 2007-s: gjatë asaj dekade të humbur, miliona njerëz u larguan si radhët e forcës punëtore dhe nuk u kthyen më. “Niveli i largimit” - një tregues për mendimin e punëtorëve për të lënë punën e tyre për punë më të mira - arriti vetëm në nivelin e tij të parakrizës në mes të vitit 2018. Disa ekonomistë kanë treguar që pjesa më e madhe e fitimeve të ardhura që nga viti 2008 janë grumbulluar në fund të shpërndarjes së të ardhurave. 1% e e familjeve morën 49 për qind të të gjithë rritjes së të ardhurave nga 2009 deri në 2017, ndërsa 99 për qindëshi kishin rikuperuar vetëm dy të tretat e humbjeve të tyre nnga kriza në fillim e 2018-s. Rimëkëmbja ishte e ngadaltë, e brishtë dhe e pabarabartë. Tre muajt e parë të vitit 2020 e fshinë tërësisht edhe atë.

Vuajtjet ekonomike të krizës së koronavirusit tashmë e eklipsojnë katastrofën e vitit 2008, dhe politikëbërësit duhet të hartojnë politika në përputhje me rrethanat. Duhet të kishte një ndihmë financiare nga Main Street pas vitit 2008, dhe tani duhet të ketë lehtësim sasior të njerëzve. Nuk ka asnjë planifikim për atë se si mund të funksionojë, por Rezerva Federale tashmë ka marrë shumë masa të paprecedenta.

Rreziku tani nuk është se po bën shumë, por shumë pak. Mbështetja e tregjeve kreditore nuk do të rihapë bizneset e mbyllura ose do t’i bëjë të papunët të blejnë makina të reja. Nuk ka siguri se bllokimi do të zgjatet deri në vjeshtë, ose të kthehet pasi të jetë hequr. Nxitja e kërkesës përmes mjeteve normale të politikës fiskale dhe asaj monetare - madje edhe në një shkallë të paprecedent - janë jo përpjestimore për krizën aktuale. Njerëzit kanë nevojë për mbështetje të drejtpërdrejtë, universale, të pakushtëzuar të të ardhurave. Larg gjenerimit të një hiperinflacioni të papritur, kjo mund të jetë mënyra e vetme për të shmangur një spirale deflacioniste që rivalizon Depresionin e Madh.