Arsyet pse Italia nuk mund të dalë nga Eurozona

Rritja e partive të forta euroskeptike në Itali vitet e fundit kishte ngritur pikëpyetje serioze nëse vendi do të mbetet përgjithmonë në zonën euro. Edhe pse retorika anti-euro tani është më pak e zëshme, frika e një “Italexit”-i vijon të mbetet në ekonomi. Borxhi publik i lartë i Italisë, përgjithësisht, konsiderohet i qëndrueshëm dhe nuk rrezikon të dështojë; megjithatë, investitorët shohin të panjohura politike që ende ndikojnë stabilitetin financiar të vendit. Duke pasqyruar pasigurinë, obligacionet afatgjata të qeverisë italiane mbajnë norma interesi që, megjithëse historikisht të ulëta, janë katër herë më të larta se ekuivalentet e tyre spanjolle ose portugeze.

Aktualisht, partitë euro-skeptike po kryesojnë në sondazhet e Italisë. Nuk ka dyshim se, në rast zgjedhjesh të parakohshme, lideri i Legës, Matteo Salvinit, do t’i takonte formimi i qeverisë së re. Salvini kohët e fundit e ka quajtur euron "të pakthyeshme" (megjithëse më vonë e tërhoqi). Sidoqoftë, disa prej këshilltarëve të tij ende flasin publikisht për opsionin e daljes, dhe partneri i tij më i mundshëm i koalicionit - Partia Fratelli d’Italia - është ndoshta edhe më anti-evropiane se vetëLega. A do të ishin në gjendje Lega dhe Fratelli d’Italia ta nxirrnin Italinë jashtë zonës euro?

Një dokument deri më tani i panjohur i përgatitur nga autoritetet italiane në vitin 2012, në pikën më dramatike të krizës së euros, zbulon se si pasojat ekonomike dhe polemikat ligjore do ta bënin daljen e Italisë nga eurozona praktikisht të pamundur. (Dokumenti u publikua në një libër të botuar në nëntor nga LUISS University Press: "Viaggio al termine dell’Occidente.") Dokumenti duhet të dekurajojë, një herë e përgjithmonë nga zbatimi i Italexit-it, këshilltarët e Salvinit që kanë dalë hapur  kundër euros.

Në fund të vitit 2011, një grup pune i përbërë nga përfaqësues të nivelit të lartë të qeverisë italiane dhe bankës qendrore iu kërkua të studionte pasojat e një dalje tëpavullnetshme të Italisë nga eurozona. Ata ishin të shqetësuar se kriza greke mund të shkaktonte një shkëputje më të madhe dhe t'i bënte investitorët të iknin nga ekonomitë periferike të zonës së euros. Në fillim të nëntorit 2011, Italia ishte vetë pranë largimit nga financimi i tregut. Ajo përvojë dramatike, e cila arriti kulmin në dorëheqjen e menjëhershme të kryeministrit të atëhershëm Silvio Berlusconi, motivoi iniciativën.

Disa muaj më vonë, grupi prodhoi një dokument me 11 faqe që quhej "Plani Z" (një dokument i ngjashëm për Greqinë i përgatitur në Bruksel mbante të njëjtin emër) me qëllim përshkrimin e implikimeve të opsionit ekstrem të Italisë. Studimi mori në konsideratë eventualitetin e një krize besimi në zonën e euros që do t’i detyronte depozituesit të tërhiqnin fondet e tyre nga bankat italiane. Autoritetet italiane më pas do të detyroheshin të vendosnin kontrolle administrative që kufizojnë tërheqjen e parave, si dhe transferta ndërkufitare parash. Këto masa, megjithëse të pashmangshme, do ta kishin shtuar panikun te publiku.

Pasoja do të kishte qenë mospagesa e borxhit publik në Itali. Fillimisht, kjo do të merrte formën e një zgjatjeje të maturimit të obligacioneve sovrane. Së dyti, do tëkishte ndodhur një ulje në vlerën nominale të bonove. Dokumenti i referohet një reduktimi të synuar të nivelit të borxhit ndaj PBB-së prej 80% (120% në atë kohë), megjithëse opsione të ndryshme merren në konsideratë.

Në atë pikë, Italia do të kishte dalë nga euro. Kjo do të ndodhte pa një kornizë ligjore të paracaktuar, pasi Traktati i BE-së nuk parashikon mundësinë e braktisjes së bashkimit monetar. Teknikisht, një monedhë e re me emrin eurolira do të futej në përdorim. Meqenëse nuk do të kishte kohë për të shtypur kartëmonedha të reja, ato të vjetrat do të duhej të shenjoheshin nga bankat. Depozitat bankare do të ktheheshin në kohë reale në eurolira.

Dokumenti "Plan Z" flet për një ndikim të rëndë në recesion në ekonomi, megjithëse ai do të ishte vështirë të vlerësohej paraprakisht. Fillimisht, kursi i këmbimit do të fiksohej: një eurolirë - një euro. Më vonë, tregu do ta detyronte eurolirën të zhvlerësohej në një masë të paparashikueshme.

Rënia e vlerës së monedhës së re do të varej nga ai mekanizëm që u zgjodh për ristrukturimin e borxhit publik. Një nivel borxhi prej 80% në raport me PBB-në u konsiderua në përputhje me rifinancimin e kërkesave të huamarrjes publike vetëm përmes investitorëve vendas. Në atë kohë u konsiderua thelbësore që Italia të shmangte përdorimin e investitorëve të huaj në mënyrë që të parandalonte një zhvlerësim edhe më dramatik. Me tepricën pozitive të buxhetit të Italisë do të ishte e mundur të lehtësohej borxhi publik, nëse do të ishte reduktuar në 80% të PBB-së së Italisë.

Një opsion ishte mosndryshimi i vlerës nominale të bonove, por njoftimi për njëshitje të madhe të mallrave dhe firmave të mbajtura publikisht, shoqëruar me një taksë të qëndrueshme të pasurisë për aktivet financiare të mbajtura në llogaritë bankare. Një opsion i dytë do të nënkuptonte një ulje prej 10-20% të vlerës nominale të bonove qeveritare, shoqëruar me një zgjatje të maturimit, duke u përpjekur me kujdes të shmangte një "krizë" të vërtetë. Kjo e fundit, një kategori e përcaktuar me ligj, do të shkaktonte polemika të mëdha ligjore dhe kosto të mëdha për pagesat e investitorëve. Sidoqoftë, shmangia e deklarimit të krizës do të ishte pothuajse e pamundur.

Në fakt, pasoja më dramatike e Italexit-it do të ishte momarrëveshja e vazhdueshme për çdo masë të vetme të ndërmarrë nga qeveria. Një aneks i gjatë teknik i dokumentit përshkruan një skenar të frikshëm polemikash ligjore, që do të zgjasnin me vite, i cili do ta bënte të gjithë operacionin krejtësisht jorealist dhe të nënshtruar nga pasojat katastrofike që do të kishin pasur jehonë edhe përtej eurozonës.

Në fund janë dy versione të dokumentit: një përgatitës që filloi në vitin 2011, dhe i fundit me datën 27 korrik 2012. Data e fundit është domethënëse, sepse është një ditë pas deklaratës së famshme të Mario Draghi-t, se "çfarëdo është e nevojshme” që të shpëtojë euroja. Ekzistenca e "Planit Z" të Italisë hedh dritë akoma më shumë në sfidën ekzistenciale të Evropës, të cilën Draghi ia doli ta shmangte.

Pasiguria në lidhje me vendosmërinë e Italisë për të qëndruar në euro ka dëmtuar investimet dhe ka dëmtuar seriozisht rritjen ekonomike. Retorika anti-evropiane midis udhëheqësve italianë është gjithashtu një devijim politik larg marrjes së rezervave të reformave që i duhen vendit. Pranimi - pa diskutim - që dalja nga eurozona do të ishte katastrofike, duhej të ishte hapi i parë dhe më i rëndësishëm për këdo që synon të udhëheqë Italinë.

Bloomberg

Përktheu për ResPublica: Gazmira Sokoli